راز استحکام «استون هنج» فاش شد

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا از خبرگزاری رویترز، اولین مطالعه جامع علمی روی خرسنگ‌های سازه استون‌هنج نشان داد که این سنگ‌ها چطور از اواخر دوران نوسنگی تاکنون در برابر هوازدگی و فرسایش مصون مانده‌اند. 

محققان دانشگاه برایتون با استفاده از مقطع‌نگاری رایانه‌ای، اشعه ایکس، تجزیه و تحلیل‌های میکروسکوپی و دیگر روش‌های زمین شیمی روی یک تکه سنگ از این سازه پیشاتاریخی، به اطلاعاتی درباره شیمی و ویژگی‌های زمین شناختی آن پی بردند. میله سنگی که در این مطالعه مورد استفاده قرار گرفت، در جریان عملیات حفاظتی دهه ۱۹۵۰ از خر سنگ ۵۸ استون هنج جدا شده بود و تا قبل از سال ۲۰۱۸ که برای اهداف مطالعاتی به انگلیس تحویل داده شد، دهه‌ها در آمریکا نگهداری می‌شد.

خرسنگ‌های استون هنج از سنگی به نام سیلکریت ساخته شده‌اند که به تدریج بر اثر شسته شدن رسوبات زیرزمینی توسط آبهای سطحی در ارتفاع چند متری از سطح زمین تشکیل شدند. مطالعات اخیر از ساختار درونی خرسنگ ۵۸ پرده برداشت و نشان داد سیلکریت این خرسنگ عمدتا از ذرات ریزی تشکیل شده که توسط بلورهای به هم پیوسته کوارتز در کنار هم محکم شده‌اند. کوارتز فوق العاده محکم و بادوام است و نه به راحتی فرو می‌ریزد و نه فرسایش می‌یابد.

دیوید نَش مولف ارشد این پژوهش از تیم زمین شناسی دانشگاه برایتون در این باره گفت: این کشف جدید مقاومت سنگ‌های استون هنج در برابر هوازدگی را توجیح کرده و توضیح می‌دهد که چطور به چنین مصالح ایده‌آلی تبدیل شده‌اند. 

خرسنگ‌های استون هنج به عنوان یک دستاورد بزرگ مهندسی در حدود دو هزار و ۵۰۰ سال قبل از میلاد به دست مردم عصر نوسنگی در محوطه ویلتشایر انگلیس نصب شدند. خرسنگ ۵۸ که یکی از سنگ‌های غول پیکر در وسط سازه استون هنج است، حدود ۷ متر طول و ۲۴ تنُ وزن دارد. نمونه‌ای که محققان در این مطالعه مورد استفاده قرار دادند، یک میله سنگی به قطر ۲ و نیم سانت و طول حدود ۱ متر است؛ رنگ شیری آن از رنگ خاکستری خرسنگ‌ها که هزاران سال در معرض عوامل بیرونی مختلف بودند، روشن تر است. این میله به عنوان سوغاتی به مردی به نام رابرت فیلیپس داده شد که برای شرکتی که در پروژه حفاظت از استون هنج دست داشت، کار می‌کرد. فیلیپس در سال ۱۹۷۷ وقتی به آمریکا مهاجرت می کرد این قطعه سنگ را به طور قانونی و با مجوز همراه خود برد و در سال ۲۰۱۸ تصمیم گرفت آن را برای اهداف مطالعاتی به انگلیس برگرداند. وی در سال ۲۰۲۰ میلادی درگذشت.

دسترسی به این میله سنگی کمک شایانی به مطالعات پژوهشگران درباره این بنای پیشاتاریخی کرد زیرا انجام بسیاری از تست‌های مختلف روی خرسنگ‌های موجود در محوطه تاریخی استون هنج مجاز نیست.

نش با اشاره به دامنه آزمایشاتی که روی این سنگ انجام شد، گفت: آمار بیشترین تجزیه و تحلیلی که روی یک سنگ انجام شده، احتمالا پس از سنگ ماه به این نمونه کوچک تعلق دارد.

سال گذشته مقاله دیگری درباره استون هنج منتشر شد که نشان می‌داد ۵۰ مورد از ۵۲ خرسنگ های این بنای پیشاتاریخی از منطقه‌ای به نام وست وودز آمده‌اند که ۲۵ کیلومتر با محل این سازه فاصله دارد. سازندگان استون هنج یا این سنگ‌ها را تا محل موردنظر کشیده‌اند یا از غلتک برای جابه‌جایی آنها استفاده کرده‌اند.

نش می‌گوید: استون هنج قرن‌هاست که توجه باستان شناسان و دیگر دانشمندان را به خود جلب کرده است چون نمی‌دانیم این سازه دقیقا چه کارکردی داشته و تئوری‌های مختلفی درباره علت ساخت آن وجود دارد. این محوطه تاریخی هنوز سرشار است از فرصت‌های مطالعاتی.

جزئیات بیشتر درباره این تحقیق در مجله PLoS ONE منتشر شده است.