انقراض، بیخ گوش یوزپلنگ‌های ایرانی

۹ شهریور ۱۳۷۳ یک یوزپلنگ مادر و سه توله‌اش برای یافتن آب و غذا به شهر بافق استان یزد نزدیک شدند اما فردی که شناختی از یوزپلنگ نداشت، به دلیل ترس از یوزپلنگ‌ها به آنها حمله کرد که در این واقعه یوز مادر از صحنه فرار کرد و دو توله نر و ماده تلف شدند،  یک توله ماده باقیمانده که ماریتا نام گرفت به تهران انتقال یافت و ۹ سال در پارک پردیسان در شرایط اسارت زندگی کرد تا اینکه در زمستان ۱۳۸۲ تلف شد.

بعد از آن کوشکی و دلبر دو یوزپلنگ نر و ماده‌ای هستند که به ترتیب ۱۰ آذر ۹۳ از پناهگاه حیات وحش میاندشت و ۱۱ آذر ۹۳ از ذخیره‌گاه زیست‌کره توران به پارک پردیسان تهران منتقل شدند، این دو گونه ارزشمند با هدف تکثیر در اسارت و انجام تحقیقات بر روی رفتار گربه‌سانان به این مکان منتقل شه بودند اما بعد از چند سال تلاش ناموفق، مسوولان به این نتیجه رسیدند که باید به زادگاهشان یعنی توران بر گردند و در شرایط طبیعی زادآوری داشته باشند که این کار در فروردین سال  ۱۳۹۹ انجام شد.

البته یوزپلنگ ماده دیگری به نام ایران نیز سال ۹۶ در حالی که هشت ماه داشت از قاچاقچیان در تهران گرفته شد و به پردیسان منتقل شده بود تا در کنار کوشکی و دلبر ناجی نسل خود باشد اما این حیوان زیبا نیز بعد از انتقال کوشکی و دلبر به سمنان منتقل شد.

کوشکی،  دلبر و ایران از کجا آمدند؟   

کوشکی و دلبر دو یوزپلنگ نر و ماده‌ای هستند که به ترتیب ۱۰ آذر ۹۳ از پناهگاه حیات وحش میاندشت و ۱۱ آذر ۹۳ از ذخیره‌گاه زیست‌کره توران به پارک پردیسان تهران منتقل شدند، این دو گونه ارزشمند با هدف تکثیر در اسارت و انجام تحقیقات بر روی رفتار گربه‌سانان به این مکان منتقل شدند.

کوشکی یوزپلنگ نر بهمن ماه ۱۳۸۶ در چهار ماهگی و دلبر یوزپلنگ ماده فروردین ۱۳۹۰ در سه ماهگی به اسارت درآمدند که بعد از این و با توجه به اهمیت حفاظت از این گونه‌های ارزشمند و در خطر انقراض بودن آنها به پارک پردیسان منتقل شدند.

بر این اساس در خرداد ۱۳۹۰ اولین طرح ایجاد مرکز تکثیر در اسارت ارائه شد و در شهریور ۱۳۹۱ این طرح برای «شان مک کویین» کارشناس ایرلندی گربه‌سانان ارسال شد و وی نظر نهایی خود را بر روی این طرح ارائه داد که از تیر ماه همان سال کار ساخت این مرکز تحقیقاتی در پارک پردیسان آغاز شد.

این سایت دارای ۶ فضای مجزا است که با هدف تکثیر در اسارت، نگهداری از این دو یوز و همچنین پذیرایی از هر یوزپلنگ آسیایی دیگر که شاید در آینده به هر دلیل غیر قابل پیش‌بینی توان ادامه حیات در زیستگاه طبیعی‌اش را از دست بدهد، طراحی و ساخته شده است و کار تکثیر یوزپلنگ ایرانی به روش مصنوعی در آن آغاز شد چون متخصصان بر این باورند که در صورت موفقیت این پروژه می‌توان نسل گونه‌های جانوری در خطر انقراض کشور را از خطر انقراض دائم نجات داد و گامی ارزشمند برای حفاظت از حیات‌ وحش کشور برداشت.

اما گویا تلاش‌ها در این سایت بی‌نتیجه ماند و کارشناسان و متولیان امر در سازمان حفاظت محیط زیست به این باور رسیده اند که کوشکی و دلبر به زیستگاه اصلی خود برگردند و بعد از ۶ سال زندگی در پردیسان دوباره به توران بازگشتند.

ایران یوزپلنگ ماده نیز در سال۱۳۹۶ در حالی که هشت ماه داشت از قاچاقچیان در تهران گرفته شد و به پردیسان منتقل شده بود.

کارشناسان چند سالی است که هشدار می دهند شرایط یوزپلنگ ایرانی خوب نیست،  بر اساس آخرین داده‌های علمی در سال ۲۰۱۷ ایران کمتر از ۴۰ قلاده یوزپلنگ دارد و بررسی ها نشان می دهد که روند جمعیت این گربه سان در ایران نزولی است.

در این بین وظیفه ما زمانی سنگین‌تر شد که به یوزپلنگ آسیایی، یوزپلنگ ایرانی گفته شد،  یوزپلنگ ایرانی در گذشته یوزپلنگ ‌آسیایی بود و در قسمت‌های وسیعی از آسیا زندگی می‌کرد اما از آنجا که نسل این گونه در کشورهای آسیایی از جمله عربستان، عراق، هندوستان و پاکستان از بین رفت و اکنون فقط در ایران زندگی می‌کند؛  به همین دلیل به آن  یوزپلنگ ایرانی گفته می شود پس باید بیشتر مراقب این گربه سان ارزشمند باشیم.

۹ شهریور، روز ملی یوزپلنگ ایرانی 

با توجه به اهمیت موضوع حفاظت از یوزپلنگ ایرانی،  به پیشنهاد انجمن یوزپلنگ ایرانی در سال ۱۳۸۶، نهم شهریورماه روز ملی حفاظت از یوزپلنگ نام گرفت اما با توجه به شرایط نامطلوب این گربه‌سان ارزشمند فقط نامگذاری یک روز، کاری از پیش نمی‌برد و باید برنامه‌ریزی‌ها اصولی و علمی پیش رود.

امروز با توسعه صنعتی و شهرنشینی، عرصه بر حیات وحش از جمله یوزپلنگ تنگ شده زیرا انسان با خودخواهی تمام وارد زیستگاه ها می‌شود از این رو یوزها دیگر جایی برای گشت و گذار بدون دغدغه ندارند بنابراین تخریب زیستگاه‌ها، فعالیت معادن، احداث جاده، سگ‌های گله،  کاهش طعمه و جزیره‌ای شدن زیستگاه‌ها برخی از عواملی است که حیات این گونه‌های ارزشمند را تهدید می‌کند.  

از طرفی هم زادآوری یوزپلنگ نسبت به سایر گربه‌سانان بسیار حساس و پیچیده است که یکی دیگر از دلایل در خطر انقراض بودن این گونه ارزشمند محسوب می‌شود بنابراین ما انسان ها نباید با دست اندازی خودخواهانه در طبیعت، عرصه را بیش از پیش بر این گربه سان زیبا تنگ کنیم.

۹۰۱۴