قیمت‌گذاری دستوری با لبنیات چه می‌کند؟

طی روزهای گذشته انجمن صنایع فراورده‌های لبنی اعلام کرد که با توجه به تعلل مسوولان در خصوص شیر ۶۴۰۰ تومانی، قیمت گذاری دستوری به حالت تعلیق در آمده است؛ به این صورت که شرکت های لبنی با دامداران به صورت مستقیم وارد مذاکره شده اند و با قیمت های توافقی اقدام به خرید شیرخام می کنند. وضعیت کنونی به معنی عبور زنجیره صنعت لبنیات از قیمت گذاری دستوری و توافق غیر رسمی نظام عرضه و تقاضا است. حال باید دید که چرا و چگونه این اتفاق افتاده است و چه نتایجی دارد. به همین دلیل پژوهشگر ایرنا گفت‌وگویی با «محمدرضا بنی‌طبا» سخنگوی انجمن صنایع فراورده های لبنی انجام داده است که در ادامه می خوانیم:

بنی طبا با اشاره به موضوع قیمت گذاری دستوری گفت: بنابر نظر همه فعالان  اقتصادی کشور از راست و چپ، اصولگرا تا اصلاح طلب همه مخالف قیمت گذاری دستوری هستند اما نظام قیمت گذاری و توزیع نامناسبی که در حوزه یارانه ها وجود دارد یعنی به جای اینکه یارانه به مصرف‌کننده انتقال داده شود آن را درکل زنجیره توزیع می‌کنند و بعد مجبورند برای قیمت گذاری دستوری فشار وارد کنند. به عنوان مثال در نهاده های دامی در ابتدای زنجیره ارز ۴۲۰۰ تومان اختصاص می‌دهند سپس در انتهای زنجیره می‌گویند باید قیمت دستوری باشد که این اشتباه است و موجب فساد می شود. چرا که شما منابعی را در ابتدای زنجیره تزریق کردید و بر روی آنها نظارت نداشتید و قیمت آنها افزایش پیدا کرده و هزینه ها در دیگر بخش های زنجیره هم افزایش یافته است و نتوانستید قیمت را در بخش های هزینه ای ثابت نگه دارید در حالی که می‌خواهید قیمت فروش کالاهای تولید کننده را ثابت نگه دارید.

سخنگوی انجمن صنایع فراورده های لبنی افزود: نخست شما قرار بوده با تزریق این منابع هزینه تولید را ثابت نگه دارید که بتوانید قیمت را ثابت نگهدارید. همه نهاده ها مشکل گردش حساب پیدا کرده، افزایش قیمت داشته و با قیمت ثابت مصوب دست دامدار نرسیده است هم بقیه بخش های تولید مثل بسته‌بندی، حقوق و دستمزد دچار آسیب شده است. با تورم ۴۵ درصدی شما نمی‌توانید چنین توقع و انتظاری داشته باشید. وقتی شما جذابیت سرمایه گذاری در این صنعت را می‌گیرید در این حوزه سرمایه گذاری نمی شود و صنعت دچار فرسایش و کارخانه‌ها تعطیل و کارگران آن بیکار می شوند. از طرفی هم کمبود کالا پیش می‌آید. راه حل چیست؟ راه حل انتقال تمام یارانه‌هایی است که در همه بخش های اقتصادی کشور وجود دارد و ده‌ها هزار میلیارد تومان یارانه در این کشور دارد به طور مستقیم و غیرمستقیم توزیع می‌شود به بخش مصرف کننده است. باید طی سال‌های گذشته اجازه داده می‌شد که متناسب با تورم و وضعیت اقتصادی به صورت خرد خرد افزایش قیمت اتفاق می‌افتاد که اجازه داده نشد. با طرح تصویب قیمت ها و به اجرا گذاشتن برنامه چهارم توسعه ضربه اصلی را به کشور وارد کردند. کنار گذاشتن برنامه چهارم توسعه در مجلس هفتم نخستین و اساسی ترین ضربه ای بود که به توسعه کشور وارد شد و همه این مصایب الان نتیجه آن است و بعد از آن هم به دلیل تحریم ها ادامه پیدا کرد.

یارانه‌های خرید به دهک‌های محروم داده شود

بنی طبا در مورد اختصاص یارانه خرید به دهک های محروم بیان داشت: امیدوارم که دولت آقای رییسی این فرایند تدریجی انتقال همه یارانه‌ها را شروع کند. این مهمترین کاری است که باید در این حوزه انجام‌ شود چون حجم‌ عظیمی از یارانه‌هایی که‌ الان پرداخت می‌شود متاسفانه مصرف کننده در آن هیچ نفعی نمی برد. البته  دلیلی هم ندارد که همه مصرف‌کنندگان همان قدری بهره ببرند که بقیه می‌برند؛ یعنی باید به دهک هایی که بیشتر مستحق دریافت یارانه است توجه بیشتری کنیم. چه دلیلی دارد که کارخانه دار هم یارانه دریافت کند، کارمندان و مسوولان ارشد دولتی و دهک های بالا که مشکل مالی ندارند یارانه دریافت کنند. در بحث بنزین همه دارا و ندارها شامل یارانه می‌شوند چه شخصی که چند خودرو دارد  و از یارانه بیشتری استفاده می کند  و چه کسی که ماشین ندارد و نمی‌تواند اصلاً استفاده کند در بخش لبنیات نیز همینطور. آن کسی که داراست بیشتر هم خرید می‌کند که باید یارانه از این قشر حذف و به دهک های محروم داده شود که این مواد اولیه و ملزوم از سفره آنها حذف نشود و حمایت شوند.

سخنگوی انجمن صنایع فراورده های لبنی با اشاره به پرداخت یارانه در زمینه لبنیات تصریح کرد: در خصوص شیر یارانه چه کسی مستحق تر از دانش آموزی است که در سن رشد قرار دارد و باید کلسیم لازم به آن برسد، میانگین قدی کشور ما کاهش پیدا  کرده است. باید هزینه های درمان را در خانوارها کاهش بدهیم نه اینکه با حذف شیر در مدارس آن را افزایش دهیم. پوکی استخوان، خرابی دندان و لثه چقدر هزینه به اینها تحمیل می‌کند. شیر و محصولات لبنی در همه جای دنیا حمایت می‌شود شیر رایگان مدارس در انگلیس۱۰۰ سال قدمت دارد فقط به خاطر اینکه سلامت نسلی آنها را تضمین می کند. بعلاوه میانگین قدی را افزایش و هزینه های درمانی را کاهش می‌دهد. حالا از هزینه های درمانی خانوار هم گذشته، بودجه کشور که همه باید در بخش درمان هزینه شود را چکار می کنید این که راه حل نیست باید کمی عاقلانه فکر کرد و تصمیم گرفت.

یک ریال بودجه عمومی در صنعت لبنیات نیست

بنی طبا خاطرنشان ساخت: شیر هدفمندترین کالا در این کشور بود اما نخستین چیزی که در هدفمندی یارانه‌ها دولت دهم از برنامه حذف کرد، همین بود. حال چرا یارانه ها انتقال پیدا نمی کند چون بودجه ساز است. وزارتخانه ای که مبلغ بالایی در سال فقط ارز۴۲۰۰ تومانی برای نهاده می‌گیرد مشخص است که از این یارانه چشم پوشی نمی‌کند چون بودجه درست می‌کند. سپس صنعتی مثل لبنیات که یک ریال بودجه عمومی در آن نیست همیشه متهم است. ناکارآمدی بقیه انداختن به این طرف ه گرانی ناشی از طمع تولیدکننده است در حالی که گرانی‌ها ناشی از سوء مدیریت است.

نتایج حذف قیمت‌گذاری دستوری

سخنگوی انجمن صنایع فراورده های لبنی در خصوص نتایج حذف قیمت گذاری دستوری گفت: وقتی قیمت‌گذاری دستوری را شما حذف کنید و منابع آزاد شده را به دهک های محروم‌ انتقال دهید چند اتفاق  مهم می‌افتد. اینکه قطعاً منابع عمومی کشور درست هزینه می‌شود جای خود دارد اما در بخش صنعت چه اتفاقی می‌افتد؟ در این بخش نخست در کل زنجیره یک رقابت ایجاد می‌شود یعنی فقط چند نفر وارد کننده نهاده دامی نیستند، دامداران صنعتی هم می‌توانند نهاده های دامی خود را بیاورند، شرکت لبنی می‌توانند نهاده برای دامدار خود بیاورند. پس طبیعتا سعی می‌کنند که ارزان‌تر وارد کنند. چون اینجا ارز ۴۲۰۰ تومانی نیست پس در همه بخش‌ها رقابت ایجاد می‌شود الان در صنعت لبنیات ما حدود ۴۰۰ نفر در حال رقابت داریم اما در بقیه بخش‌های زنجیره هم به هر طریق باید رقابت ایجاد شود.

قیمت تولید لبنیات در کارخانه روی محصول درج شود

بنی طبا بیان داشت: آنچه که باید انجام دهند قیمت تولید در کارخانه را روی محصول درج کنند نه قیمت مصرف کننده. چون یکی از بخش های مهم اقتصادی کشور که‌ هنوز رقابتی نیست و پول رایگان در آن جابجا می‌شود بخش خرده‌فروشی است. به عنوان مثال یک مغازه دار هیچ‌وقت نمی گوید برای یک دبه ماست یا هر محصولی چقدر سود می‌برد، در حالیکه حداقل ۱۲ درصد سود می برد و سهم کارخانه برای همان محصول فقط ۴ درصد است. در واقع وضعیت قیمت‌گذاری برای تولید کننده در کشور ما به این شکل است که کل زنجیره پول خود را از تولید کننده می‌گیرند حتی کسی که بعد از تولید کارش را انجام می‌دهد. به همین دلیل است که نزدیک به ۸۰۰کارخانه ظرف ۱۶سال گذشته تعطیل شدند. بنابراین وقتی قیمت گذاری روی محصول به نرخ درب کارخانه و تمام شده تولید زده شود یعنی اجازه می دهید در خرده‌ فروشی ها هم رقابت ایجاد بشود و نتیجه آن می شود که خرده فروش هم مثل کارخانه دار بیشتر از سودش می زند. زمانی که ما هم مثل همه دنیا اقتصاد روشن و شفافی داشته باشیم توزیع کننده و خرده فروش برای فروش بیشتر مجبور هستند که از سود خود بزند و بجای اینکه تعزیرات و نظارت و بازرسی به جان کارخانه دار بیفتد روی خرده فروشی ها هم نظارت می کند که رقیب ندارند.

تاثیر قیمت‌گذاری دستوری بر کیفیت

سخنگوی انجمن صنایع فراورده های لبنی در مورد یکی دیگر از نتایج قیمت گذاری دستوری خاطرنشان ساخت: از طرف دیگر وقتی قیمت گذاری دستوری باشد افزایش کیفیت به خصوص در حوزه دامداری سنتی و صنعتی بوجود می آید. ما ۲ نوع دامداری داریم یکی سنتی که بهره ور نیست و قیمت تمام شده شیر آن بیش از قیمت مصوب است و کیفیت شیر آن پائین تر از حد استاندارد است و حتی کارخانه دارها هم این شیر را از آنها نمی پذیرند. نتیجه قیمت گذاری دستوری این است که بهره وری در بخش سنتی افزایش پیدا می کند و منابع عمومی هدر نمی رود. در دامداری صنعتی نیز همینطور خواهد شد و آنها هم  در افزایش کیفیت بهتر وعرضه با قیمت کمتر و بهینه تر رقابت خواهند کرد. در دیگر کالاهای مشمول نیز همین اتفاق خواهد افتاد. به عنوان مثال اگر قیمت گذاری کالایی مثل پنیر دستوری و ۲۲ هزار تومان باشد همه شرکت ها ۲۲ هزار تومان را روی درب محصول می‌زنند اما واقعیت این است که قیمت برای آنها ۱۸هزار تومان تمام شده است؛ یعنی می توانست با این قیمت هم به بازار روانه کند. لذا این مابه‌التفاوت ۴ هزارتومانی به جای اینکه به سمت مصرف کننده برود به سمت خرده فروشی ها سوق داده می‌شود. به این دلیل که خرده فروش جنس بیشتری از آنها خریداری کند و در ویترین مغازه خود بگذارد.

نباید شیر خام به دست مردم بدهیم

بنی طبا در مورد وضعیت بهداشت در حوزه لبنیات گفت: باید همه در هر سطح اجتماعی که قرار دارند توان خریداری داشته باشند و کالای پاستوریزه و سالم در اختیار آنها گذاشته شود. نه اینکه بعد از صد سال از توسعه صنعت جهان و ممنوعیت فروش شیر خام در کشورهای توسعه یافته ما هنوز در کشور شیر خام به دست مردم بدهیم. به طوری که همه مزایا و ویتامین های شیر از بین ببریم و بی کیفیت ترین شیر را به بازار عرضه کنیم. کجای دنیا شیر خام به دست مشتری می دهند، همه موظف هستند که دستگاه پاستوریزاسیون داشته باشند. حق ندارید با جان مردم بازی کنید و شیر غیر پاستوریزه در پاکت پلاستیکی بفروشید، مگر تب مالت در همدان که چندی پیش سر و صدا کرد نتیجه مصرف شیر خام و لبنیات غیر پاستوریزه نبود، در دهه ۶۰ خورشیدی در اکثر محلات ماست بندی داشتیم که در دهه ۷۰ تا اواخر ۸۰ خورشیدی همگی به دلیل عدم رعایت فرایند استاندارد تولید و سلامت جمع شدند چون سیاست های وزارت بهداشت و دفتر بهبود تغذیه بر این بود که ماست بندی ها و محصولات صنفی توزیع کننده بیماری‌های مشترک بین انسان و دام هستند اما متاسفانه در دولت نهم و دهم اشتغال نادرست در این زمینه سلامت مردم را به خطر انداخت که طی این مدت حجم وسیعی از ماست بندی در سراسر کشور داشتیم که در هیچ کشور توسعه یافته ای شاهد این نوع اشتغال‌  نبوده ایم.

وزارت جهاد کشاورزی شیر یارانه‌ای مدارس و سبد معیشتی برای دهک های محروم در دستور قرار دهد

سخنگوی انجمن صنایع فراورده های لبنی در پایان یادآور شد: مدیریت هزینه های تولید در کشور وابسته به اصلاح سیاست های کلان اقتصادی کشور است که با تصمیم گیری کلان اصلاحات انجام می‌شود. تقاضایی که از دولت سیزدهم و جواد ساداتی نژاد به عنوان وزیر جهاد کشاورزی داریم این است که با توجه به تسهیل گری هایی که او قبلاً هم در زمان مدیریت خود در اختلافاتی که میان وزارت‌ جهاد و اقتصاد بوده، انجام داده اند و خیلی از مشکلات با کمک او برطرف شد، حال نیز انتظار داریم که به آنچه در جلسات کارشناسی شنیدند و باور دارند پایبند باشند و اجرایی کنند. به آنچه که در دفاعیات مجلس برای عهده داری وزارت‌ مربوطه بیان کردند، عمل کنند ما هم کمک خواهیم کرد. از جمله احیای شیر یارانه‌ای مدارس و سبد معیشتی برای دهک های محروم را در دستور کار خود قرار دهند. اطلاعات بانکی و سطح درآمدها موجود است و مشخص است که افراد در چه دهکی قرار دارند حداقل دهک های محروم مشخص است شما دهک های بالا را حذف کنید در صورتی که احیاناً خطایی هم در حذف تعداد محدودی اتفاق بیافتد می‌توان مجدد آنها را مشمول یارانه کرد. در همه جای دنیا این حمایت ها وجود دارد.