دهکده لجستیک، آینده‌ای درخشان در صنعت حمل و نقل

به گزارش ایرنا، پروژه احداث و راه اندازی دهکده لجستیک با هدف ارتقای سطح سامانه های حمل و نقل، کاهش آلودگی و ترافیک، توزیع و جا به جایی سریع و آسان کالا، توسعه مناطق اقتصادی و در نهایت کاهش در هزینه های حمل و نقل طی چند سال گذشته مورد توجه مسوولان کشور قرار گرفته است.

انجام این موضوع که سابقه نسبتا طولانی را نیز در کشورهای جهان، به خصوص اروپایی دارد، به منظور تجمیع فعالیت های مربوط به حوزه حمل و نقل (داخلی و خارجی) و در راستای کاهش هزینه ها صورت می گیرد و از اوایل دهه هفتاد نیز این مساله در کشور ما مورد پیگیری قرار گرفته است.

به همین منظور و در نخستین اقدام مطالعات آمایشی این طرح از سوی دفتر طرح جامع و مدل های حمل و نقل وزارت راه و شهرسازی در دستور کار قرار گرفت و با تعیین انواع کارکردها از جمله شهر لجستیک، دهکده لجستیک، پارک لجستیک و مراکز لجستیکی مرزی اقدام به شناسایی نقاط مختلف جهت احداث آن صورت گرفت.

یکی از نقاط مورد توجه استقرار دهکده لجستیک به لحاظ موقعیت استراتژیکی و سوق الجیشی بودن، قزوین بود که با توجه به قرار گرفتن این استان در شاهراه ارتباطی جاده ای و ارتباط خطوط ریلی آن از شرق به غرب و از جنوب به شمال کشور، مورد توجه احداث این مرکز حمل و نقلی قرار گرفت.

برای همین منظور و اطلاع یافتن از آخرین تحولات و کارهای صورت گرفته از ایجاد دهکده لجستیک، خبرگزاری جمهوری اسلامی استان قزوین به سراغ سعید کبیری، رییس اداره هماهنگی حمل و نقل راه و شهرسازی استان رفته است که مشروح آن به شرح ذیل است.

ایرنا. دهکده لجستیک چیست و در خصوص لزوم راه انداری آن در استان توضیح دهید؟ 

دهکده لجستیک یک مدل بین المللی محسوب می شود و در همه جهان این موضوع به عنوان یک مرکز بار پیشرفته شناخته شده، به ساده ترین بیان می توان اظهار داشت که دهکده لجستیک یک مرکز بار پیشرفته به شمار می رود که ظرفیت پذیرش بار و کالا در آن به شکل های مختلف وجود داشته و در عین حال نیز به خطوط ریلی و جاده متصل می باشد و ضمن ارتباط داشتن با مراکز گمرک، دارای امکاناتی نظیر سردخانه، انبارهای عمومی و امکانات بسته بندی های مناسب کالا را نیز دارد.

در کشور ما مجموعه حمل و نقلی این چنینی که همه امکانات را در خود یک جا داشته باشد و به شکل اصولی نیز مدیریت شود، وجود ندارد و انجام کارهای مربوط به حمل کالا از جمله وجود انبار، محل بارگیری، سردخانه و سایر مسایل بانکی و بیمه ای به صورت پراکنده صورت می گیرد. 

باید بپذیریم که مهمترین مزیت وجود مراکز لجستیکی در کشور به صرفه بودن مسایل مربوط به حمل بار و یا حتی صادرات آن و در نهایت نیز کاهش هزینه ها خواهد بود.

برای انجام این موضوع مطالعات ملی در سطح کشور شده تا جایی که از ابتدای دولت گذشته و از زمان ریاست مهندس آخوندی در وزارت راه و شهرسازی و لزوم توجه به مساله حمل و نقل کشور، یکی از بخش های زیرساختی حمل و نقل همین موضوع لجستیک بود، با هدف بالا رفتن ظرفیت حمل بار و سرعت در جا به جایی آن با هزینه کمتر، که در این راه یک مطالعه ملی در سطح کشور برای انجام این موضوع صورت گرفت که اگر بخواهیم ظرفیت لجستیکی کشور را احیا کنیم چه کاری باید انجام شود؟

یکی از مهمترین کارها، کامل شدن ظرفیت لجستیکی بود که بخشی از آن مربوط به جاده، بخش دیگر خطوط ریلی و بخش دیگر نیز خود مراکز لجستیکی بودند، مطالعه ای که در تهران انجام شد این بود که اگر بخواهیم ظرفیت لجستیکی کشور را ارتقا دهیم در کدام مناطق مراکز لجستیکی را بسازیم و با چه سطحی؟

این مطالعه در سال ۹۷ انجام و با انتشار نتایج آن، ۵۸ نقطه از کشور برای انجام این کار در چهار سطح شهر لجستیکی، دهکده لجستیک، پارک های لجستیک و مراکز لجستیکی مرزی تعیین شدند که اگر اینها ساخته شوند و با هم ارتباط شبکه درستی داشته باشند ما بهینه ترین زیرساخت لجستیکی کشور را خواهیم داشت.

در ادامه و به غیر از قزوین ۲ استان دیگر برای احداث این مرکز پیش قدم شده اند.

ایرنا. تاکنون چه اقداماتی برای شناسایی محل دهکده لجستیک در قزوین به انجام رسیده است؟

مطالعات انجام شده در سطح ملی به صورت ماکرو (بزرگ مقیاس) بوده و نقاط مناسب در آن مشخص می شوند اما اینکه چه نقطه ای در استان مناسب انجام این کار باشد و ظرفیت و مساحت آن چقدر باشد باید مطالعه دقیق‌تری صورت بگیرد که این کار از سال گذشته توسط تیم مشاوران مرکز تربیت مدرس آغاز و هم اکنون نیز در مرحله انتخاب مکان مناسب است تا با انتخاب نقشه آن که نیازمند معرفی زمین مناسب از سوی استان، سازمان مسوول این پروژه که راه آهن جمهوری اسلامی هست و باید نظر آن نیز در طرح دخالت داده شود، قرار داریم. 

فضای مناسب برای انجام این کار بستگی به خدمات ارایه شده در این دهکده دارد و مساحت مورد نیاز نیز به میزان حمل و کالاهای جا به جا شده بستگی دارد، اما با کار کارشناسی صورت گرفته ایجاد مرکز لجستیکی برای استانی مانند قزوین برای ترانسفر ۱۷ تا ۲۰ میلیون تن کالا باید در نظر گرفته شود.

در واقع باید بدانیم مرکز لجستیکی که می سازیم برای چه کالاهایی پیش بینی شده که این موضوع نیز به انجام رسیده و چون اینگونه مراکز تعریف استانی ندارند و به صورت منطقه ای تعریف می شوند در حال حاضر در مرحله ای انتخاب بهترین مکان برای احداث این پروژه، با همکاری شرکت راه آهن جمهوری اسلامی قرار داریم.

با توجه به اینکه مساحت قزوین کمتر از یک درصد مساحت کل کشور است اما رتبه جا به جایی کالا در مبدا و حتی مقصد هفدهم کشور است که بخشی قابل توجهی از این مساله به موقعیت استان و راه های ارتباطی آن بازمی گردد.

این مساله قابل اهمیت است که برای مراکز لجستیکی وجود راه آهن در آنها بسیار ضروری بوده که این مساله ناشی از ارزان بودن هزینه حمل کالا بوده و در این رابطه وجود امکانات حمل و تخلیه بارگیری از ریل و تحویل آن به سیستم جاده ای و برعکس، وجود انبارهای عمومی، سردخانه های زیر صفر و بالای صفر، اگوی عمومی گمرک، نیروی انتظامی و فعالیت دفتری از کشتیرانی نیز در آن ضروری می باشد.

یکی از مهمترین موارد، ارتباط ارگانیک و کاری این گونه مراکز با بنادر کشور است که در این رابطه ایجاد بندر خشک نیز ضروری بوده تا جایی که وجود این مساله با توجه به ظرفیت محدود بنادر کشور و اینکه برای افزایش ظرفیت ها پس از تخلیه بار، کالاهای مورد نیاز به مراکزی دورتری از این بنادر منتقل و پس از آن اقدام به توزیع شود، در دهکده های لجستیک پیش بینی آن شده و به عنوان مثال می توان با ارتباط بنادر انزلی در شمال و امام خمینی در جنوب، نسبت به حمل و جا به جایی کالا و بار در مرکز لجستیک استان اقدام به عمل آورد.

ایرنا. وضعیت خطوط ریلی قزوین با توجه به موضوعات عنوان شده، چگونه ارزیابی می شود؟ 

خوشبختانه قزوین جزو استان های برخوردار از این موضوع است، به خصوص با راه اندازی خط دوم راه آهن قزوین - تهران که تا میانه نیز ادامه خواهد یافت، وضعیت استان را مطلوب کرده و این در حالی است که ظرفیت خطوط ریلی یکی از ستون های اصلی مراکز لجستیکی به شمار می رود چرا که با وجود بار عمده در این مراکز، می توان از طریق قطار نسبت به جا به جایی کالاها اقدام کرد که انجام این مساله هم از امنیت بالاتری برخوردار بوده و هم اینکه علاوه بر کاهش مصرف سوخت و آلودگی هوا، هزینه ها نیز کاهش می یابد.

سال گذشته حدود ۱۰ میلیون تن کالا از این استان ارسال شد و به همین میزان نیز وارد شده و گروه کالاهای جا به جا شده براساس آمار سال ۹۸ شامل جا به جایی حدود ۶۷ هزار تن مواد غذایی، ۵۷ هزار تن کالا در حوزه کشاورزی، ۱۶ هزار تن کالاهای در بخش دام، ۱۵۰ هزار تن کالاهای ساختمانی و معدنی و ۱۵۱ هزار تن نیز کالای صنعتی بوده و نکته مهم در مورد مراکز لجستیک این است که به غیر از انجام امور حمل و نقل در آنها، این مراکز می توانند تسهیلات تجاری کالاها را نیز فرآهم آورند.

در قزوین مراکزی به صورت غیررسمی جهت تبادل محصولات کشاورزی شکل گرفته که بار در آنها خرید و فروش می شود که با ایجاد مراکز لجستیکی، یکی از ویژگی های مهم آن این می تواند باشد که صاحبان کالا و مشتریان می توانند در آن مکان همدیگر را ببینند و اقدام به خرید و فروش کالای خود کنند و با وجود شرکت های حمل و نقل، شعب بیمه و بانک پس از انجام معامله بار نیز سریع تحویل و بارگیری شود.

دهکده های لجستیکی آنجایی بهتر جواب می دهد که گروه کالایی مختلف و با وزن های بالا وجود داشته و کمک می کند تا کالاها بهتر پردازش، تحویل و سپس ارسال شوند.

به عنوان مثال، با وجود ۴۰ هزار هکتار باغ انگور در این استان، با توجه به وجود ضعف های صادراتی موجود در قزوین، در روسیه کشمش این منطقه از کشور را با عنوان تجاری ملایر می شناسند و این مساله به خاطر این است کالای یاد شده فاقد برند بوده و بسته بندی مناسبی نیز ندارد و کارهای تجاری که باید برروی آن انجام شود، در استان نمی شود.

در کشوری مانند فرانسه، یک مرکز لجستیکی با مساحت ۹۰ هکتاری وجود دارد که با وجود مساحت کم آن، دو سوم میوه و سبزیجات اروپا از این مرکز تامین می شود، ترکیب حمل و نقل و تجارت این مرکز به گونه ای است که تجار پس از ورود کالایشان به آن، شرکت های موجود پس از تحویل بار و بسته بندی های مناسب و مختلف اقدام به جا به جایی آن کرده و حتی ضایعات موجود را نیز در بخش کمپوست مورد استفاده قرار می دهند و از آنجایی که شبکه حمل و نقل و توزیع نیز در همان مرکز قرار دارد ، کالا بلافاصله جا به جا و به دست مشتریان می رسد، در حالی که چنین سیستمی در کشور ما وجود ندارد و بسیاری از کالاها نیز تجاری سازی نمی شوند.

ایرنا. چه دستگاه های اجرایی در راه اندازی دهکده لجستیک با وزارت راه و شهرسازی همکاری دارند؟

در سطح ملی و پس از طرح این موضوع و تقسیم بندی های صورت گرفته، شهرهای لجستیک به سازمان بنادر، دهکده های لجستیک به راه آهن، پارک های لجستیک به راهداری و پایانه های مرزی نیز به سازمان مربوطه سپرده شده و سازمان مسوول این پروژه بعد از وزارت راه و شهرسازی، شرکت راه آهن جمهوری اسلامی است که دفتری به نام لجستیک دارند که ما با آنها در ارتباط هستیم . 

در سطح استان نیز استانداری به عنوان یکی از مشتریان پرو پا قرص این مرکز بوده و طی پنج سال گذشته نیز به طور جدی پیگیر این موضوع بوده و خوشبختانه اهمیت احداث این دهکده در بین تمامی مدیران استانی مشخص شده و سازمان مدیریت و برنامه ریزی نیز مسوول تامین مالی این پروژه را عهده دار بوده و ۱۰ میلیارد ریال اعتبار نیز برای تهیه مطالعه این طرح پرداخت کرده است.

ایرنا. آیا بخش خصوصی می تواند در ایجاد دهکده لجستیک اقدام به سرمایه گذاری کند؟ 

در دنیا، شرکت هایی تحت عنوان CPL  (شخص ثالث) وجود دارند که مشابه ای از آن در کشور ما وجود ندارد (یک مشاور نیز در رابطه با شکل گیری این موضوع فعالیت دارد)، این شرکت ها زنجیره کاملی از دسترسی به بازار را در اختیار داشته و می توانند زنجیره تامین یکپارچه ای را از مبدا به مقصد تشکیل دهند و دسترسی کاملی نیز به سیستم بار بین المللی در داخل کشور دارند و کارهای تجاری مربوط به کالا را انجام می دهند، در صورتی که ما در داخل کشور به صورت تک تک آنها این موارد را به انجام می رسانیم.

ایرنا. چه آینده ای را برای دهکده لجستیک قزوین پیش بینی می کنید؟

قزوین با توجه به ظرفیت، مکان و وضعیت خوبی که در حوزه توسعه دارد بدون شک آینده خوبی را خواهد داشت اما به شرط آنکه شرایط اقتصادی مطلوب تر از حال باشد، هم اکنون در حوزه تجاری اگر باری وجود داشته باشد نیازمند این هستیم که تجارت داشته باشیم، در صورتی که سهم تجاری کشور در حال حاضر مطلوب نیست و وجود این مساله می تواند با ایجاد و گسترش مراکز لجستیکی منفعت خوبی را نیز نصیب استان کند.

تعاریف لجستیکی و موضوعات حمل و نقلی در مدل بین الملل باید تعریف شوند و آن چه که باعث شد تا کشور ما در این زمینه مطرح شود موضوع کریدور شمال به جنوب است که از سال ۲۰۰۰ میلادی تعریفی بین سه کشور هند، ایران و روسیه صورت گرفت برای ایجاد یک راه ارتباطی جهت جا به جایی کالاها، چرا که مسیر دریایی بمبئی از هند تا بندر هلسینکی فنلاند حدود ۱۶ هزار کیلومتر است و کشتی ها ۴۵ روز طول می کشد تا این مسیر را بپیمایند.

پس از آن مشخص شد اگر کالایی از بمبئی به بندرعباس بیاید و از طریق ریل آن را به آستارا، سپس جمهوری آذربایجان و بعد به روسیه و در نهایت به بندر هلسینگی منتقل شود مسیری ۹ هزار کیلومتری را در عرض ۲۱ روز به انجام می رسانیم.

 پس این مسیر یک مسیر با ارزش محسوب شده و قزوین نیز برسر راه آن قرار دارد و از سوی دیگر، این استان در کریدور شرق به غرب نیز واقع شده و به عنوان یک چهارراه ریلی در کشور شناخته شده، با توجه به نقش های بین المللی و ایجاد حوزه لجستیکی، باعث می شود کالاهایی که ارزش صادراتی نداشته با پیمودن ۲۱ روز، ارزشمند شده و از این رو تحولات شگرفی را در حوزه تجاری رقم بزنند.

مهمترین مزیت این مساله نیز در کاهش قیمت نهفته است تا جایی که با نزدیک شدن تکنولوژی های جهانی به هم و رقابت های اقتصادی، به کاهش قیمت ها می رسیم و موضوع مهم در این راه ارزانی قیمت کالاها است و اینکه چه کسی کالایی را ارزان ارایه دهد.

تنها راه رسیدن به کالای ارزان سایر نقاط جهان، کاهش هزینه ها بوده و موضوع لجستیک که شامل کل شبکه زنجیره تامین بوده و بخشی از آن نیز حمل و نقل است، امروز جهان برروی آن تمرکز پیدا کرده تا هزینه ها در این بخش پایین بیاورد و اگر کشور ما ظرفیت های خود را در این حوزه و ارتباطات بین المللی ارتقا دهد سود سرشاری را در راه منافع ملی، اقتصادی و حتی سیاسی خواهد برد و انجام آن نیز برای کشور ما ارزشمند خواهد بود.

یکی از نکات مهم این است که اگر ایران نقش بین المللی خود را تقویت بخشد، تحریم کردن ما نیز سخت تر خواهد شد، چرا که در حال حاضر یکی از علت هایی که ما را تحریم می کنند آن است که با توجه به نقش اقتصادی ما، به راحتی اقدام به کار کرده و می توانند نقش ما را در بخش های مختلف کم رنگ کنند اما اگر در یک مسیر تجاری پررونق قرار بگیریم سود قابل توجهی برای ما ایجاد می شود، یعنی صرفه جویی ناشی از هزینه حمل و نقل قابل توجهی از کالا، کشور ما را در برابر بسیاری از موارد و رویدادهای داخلی و خارجی بیمه می کند.