زهرا مستدام روز دوشنبه در گفت وگو با خبرنگار اجتماعی ایرنا افزود: نزدیک به دو سال از شیوع کرونا در سراسر جهان گذشته و این پاندمی آثار و نتایج متعددی را به ویژه برای جامعه آموزشی کشور به همراه داشته است.
وی تصریح کرد: تعطیلی بسیاری از رویدادهای اجتماعی، مدارس و مراکز آموزشی و ادامه این گونه تعلیم و یادگیری به صورت غیرحضوری در بستر فضای مجازی از مهمترین تاثیرات این پاندمی به شمار می‌رود که خود تبعات متعددی را برای مدرسان، دانش‌آموزان و همچنین والدین به دنبال داشته است.
مستدام ادامه داد: با تداوم آموزش غیرحضوری، کودکان و نوجوانان برخی از مهمترین لحظات زندگی همچون دیدارهای دوستانه و چهره به چهره را از دست داده و برای کسب آرامش و توازن، برقراری ارتباطات اجتماعی و دوستانه را از طریق راهکارهای جایگزین دنبال کردند.
این مشاور با اشاره به خلاقیت کودکان و نوجوانان افزود: دانش‌آموزان در برقراری این ارتباطات با بهره‌گیری از خلاقیت کودکانه شیوه‌های متعددی را در بستر فضای مجازی یافته، اما دسترسی بی‌وقفه و مداوم به شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌های اجتماعی و صفحات مجازی در حد افراط نیز سطح اضطراب این جمعیت را افزایش داد.
وی با اشاره به برخی از مکالمات والدین و فرزندان ادامه داد: امروزه برخی از عبارات نظیر «چقدر سرت تو گوشی هست، نمی‌خوای درس بخونی، نمی‌خوای بخوابی» از جانب پدر و مادر و «باز گیر دادید به من، نمی‌تونم یک روز راحت باشم» از جانب فرزندان به دفعات شنیده می‌شود.
مستدام تصریح کرد: کودکان و نوجوانان نزدیک به دو سال شرایط رنج‌آور را تجربه کرده و باتوجه به بازه سنی باید بتوانند این غم و اندوه، احساس نگرانی و عواطف و احساسات ناخوشایند را بروز داده و مدیریت کنند، در غیر این صورت عواطف با مکانیزم مقابله‌ای منفی مدیریت می‌شوند.
وی افزود: این مکانیزم با ناتوانی برای تفکیک احساسات اعم از غم و اندوه، خشم، نگرانی و همچنین ناتوانی برای بروز این عواطف متجلی می‌شود. در حقیقت دانش‌آموز درک صحیحی از این عواطف نداشته و نمی‌تواند در رابطه با احساسات شخصی گفت گو و آن را به دیگران انتقال دهد.
مستدام خاطرنشان کرد: گوشه‌گیری افراطی به عنوان یکی دیگر از نشانه‌های اصلی این مکانیزم مقابله‌ای شناخته شده که سبب می‌شود، دانش‌آموزان ساعاتی طولانی را در اتاق خود گذرانده و وابسته به فضاهای مجازی شوند، تمایل به برقراری ارتباطات اجتماعی در دنیای واقعی نداشته و اغلب تنها باشند. در این شرایط عمدتا یک انفصال بین والدین و فرزندان هم اتفاق می‌افتد.
وی عدم مراقبت از خود را یکی دیگر از مولفه‌های این مکانیزم عنوان کرد و افزود: مراقبت از خود به حفاظت جسمی و روانی تعبیر می‌شود. به عنوان مثال، کنترل خشم می‌تواند از مهمترین مراقبت‌های رفتاری باشد که در صورت بروز این مکانیزم منفی کاهش یافته و می‌تواند منجر به عکس‌العمل‌های آنی شود.
مشاور آموزش و پرورش منطقه ۱۴ تهران یادآور شد: در حال حاضر با شیوع کرونا می‌توان گفت، این گروه سنی دچار یک بهم‌ریختگی روانی شده و راهکار اصلی به منظور کاهش این آسیب، جلوگیری از تشدید بهم‌ریختگی، بحران روانی و نوسان خواهد بود.
دوران پساکرونا و تضعیف مهارت‌های ارتباطی
مستدام ادامه داد: با تداوم این روند، در دوران پساکرونا نیز مهارت‌های ارتباطی تضعیف شده و ارتباط چهره به چهره برای دانش‌آموزان با معلم دشوار و با اضطراب و استرس و نگرانی همراه خواهد بود.
به گفته این روانشناس، حضور مداوم در منزل، محدودیت‌های محیطی ناشی از این پاندمی، کاهش تحرک، محصور شدن در یک فضای روحی بی‌عاطفه و ممنوعیت ارتباطات اجتماعی از جمله علل اصلی این استرس در دوران پساکرونا برای کودکان و نوجوانان است.
مستدام تصریح کرد: افت تحصیلی و کاهش رغبت به مطالعه در این جمعیت، شکایت دانش‌آموزان از وضعیت آموزش و همچنین کمبودهای ارتباطی نیز از دیگر معضلات آموزش مجازی است که به گفته کارشناسان در گروه نوجوانان بیش از دیگر دانش‌آموزان تجلی یافته است.
وی توضیح داد: نوجوانان از مرحله کودکی به نوجوانی و جوانی در حال تغییر بوده و باتوجه به تغییرات هورمونی و نوسانات خلقی نیازمند ارتباط صمیمی با خانواده، دوستیابی، حمایت‌های عاطفی و هویت‌یابی هستند که با تعطیلی مراکز آموزشی و محصور شدن ارتباطات به دنیای مجازی تحت تاثیر قرار گرفت.
مستدام افزود: همچنین عدم حضور فیزیکی در محیط‌های آموزشی سبب شد، برخی از دانش‌آموزان با سابقه خودکم‌بینی به افسردگی گرایش یابند، عزت نفس آنها تضعیف شده و اضطراب و تنش در آن ها تشدید شود. در حقیقت شیوع کرونا، افسردگی برخی از دانش‌آموزان را نمایان کرد.
وی همچنین با تقسیم دانش‌آموزان به دو گروه درونگرا و برونگرا یادآور شد: گروه نخست در این دوران، ممنوعیت حضور در محیط‌های اجتماعی چهره به چهره را یک فرصت برای آموزش و یادگیری تلقی کرده و از این موقعیت بهره گرفتند اما گروه دوم، (دانش‌آموزان برونگرا) در این بستر با افت تحصیلی شدید مواجه شده و نتوانستند، روند گذشته را ادامه دهند.
عضو رسمی دبیرخانه کشوری گروه آموزشی مشاوران در وزارت آموزش و پرورش گفت: حس استقلال‌طلبی کودکان و نوجوانان نیز در این بستر آسیب دید، خانواده به دلیل نقش‌های دوگانه نتوانست احساس صمیمیت و امنیت را به فرزند نشان دهد و با تداخل نقش‌ها اعم از نقش مادری، پدری، معلمی، کارمندی، مستبد و سختگیر شد و این شرایط محیط اجتماعی خانواده را برای فرزندان تغییر داد.
وی افزود: حضور شناختی و اجتماعی فرزندان نیز در محیط آموزشی غیرحضوری تضعیف شد. در واقع این رشد در برخی از دانش‌آموزان تکمیل نشده بود که در فرآیند آموزش آنلاین قرار گرفته و این مساله انگیزه کودکان و نوجوانان را کاهش داده و طبیعتا این مهم افت تحصیلی دانش‌آموزان را به دنبال داشت.
به گفته این فعال حوزه روانشناسی، مشکلات مدیریت زمان و ارزشیابی پایانی باتوجه به آموزش و فراگیری مجازی و امتحانات حضوری هم برای دانش‌آموزان دشوار بوده و میزان تاب‌آوری روانی را در این جمعیت به ویژه در مقابل والدین کاهش داد.
مستدام با اشاره به نظرات "آبراهام مازلو" نظریه‌پرداز روانشناسی انسان‌مدار اضافه کرد: براساس پژوهش برخی از نظریه‌پردازان نیازهای انسانی، یکی از نیازهای اصلی انسان را نیاز به پیشرفت و ترقی دانسته و این نیاز در دوران کرونا با تعطیلی مراکز آموزشی، هنری و ورزشی که موجبات رشد دانش‌آموزان را فراهم می‌کرد، خاموش شد.
وی افزود: همچنین نیاز به برانگیختگی به عنوان یکی دیگر از احتیاجات اساسی که به ایجاد انگیزش تعبیر می‌شود، در محیط اجتماعی خانواده فعال نشده و در حقیقت به میزان کافی پاسخ داده نشد.
این روانشناس با اشاره به نتایج یکی از مقالات معتبر علمی در دنیا اظهار داشت: ارتباط اجتماعی والدین با فرزندان بر عملکرد آتی کودک و نوجوان اثرگذار است؛ به عنوان مثال، ارتباط مبتنی بر خشم و خصومت می‌تواند سبب بروز رفتارهای خشن و ستیزه‌جویانه شود. همچنین فرزندان در صورت مشاهده این رفتارها در محیط خانواده، این خشونت و پرخاشگری را بازمی‌گرداند.
وی افزود: بنابراین والدین باید احساسات خود را شناخته و بپذیرند. در نقش پدر و مادر از عواطف لحظه‌ای خود خبر داشته و روزانه این احساسات را رصد کنند. به عنوان مثال، والدین خشم خود را بپذیرند، آن را روی برگه کاغذ نوشته و با پاره کردن درصدد فروکش کردن عصبانیت برآیند. این عمل سبب خواهد شد، این خشونت بر سر فرزندان و اعضای خانواده تخلیه نشود.
مستدام تاکید کرد: والدین همچنین سرگرمی و تفریحات اجتماعی را نادیده نگیرند، علیرغم محدودیت‌های فواصل زمانی و ضوابط بهداشتی مقابله با کرونا برای تفریح و سرگرمی زمان بگذارند و از این طریق از بروز احساس یاس و ناامیدی در خانواده جلوگیری کنند.
وی ادامه داد: پدر و مادر وضعیت روانی فرزندان را نیز رصد کنند، این امر به فرزندپروری والدین کمک می‌کند. برای ایجاد محیط مثبت تلاش کنند و در نقش پدر و مادر فضا و محیط اجتماعی خانواده را شاد نگه دارند.
این مشاور افزود: امید فرزندان محیط اجتماعی خانواده است، والدین باید این محیط را امن نگه دارند، در نحوه انتقال پیام دقت کنند، گاه پدر و مادر برای انتقال یک پیام عجولانه و خشمگینانه رفتار می‌کنند، باید در گفت وگو با کودکان و نوجوانان صبور بوده و اجازه ندهند که رفتار عجولانه سبب آسیب‌های روانی شده و سال‌ها نیز تداوم یابد.
مستدام خاطرنشان کرد: در سنین کودکی نیز از داستان‌های خلاقانه استفاده شود، از شیوه‌های فرزندپروری خلاقانه که امروزه در کتب متعدد نیز مشاهده می‌شود، والدین همچنین در این دوران باید حمایت‌گر، همدل و مهربان باشند. در حقیقت امروزه پدر و مادر باید برای فرزندان کافی (و نه کامل) باشند. فرزندان امروز از والدین کافی بودن می‌خواهند.
نظر شما