از زمان شیوع ویروس کرونا، آموزش حضوری جای خود را به آموزش الکترونیکی داد. در همین مدت شاهد آن هستیم که حوزه‌های مختلف دستخوش آسیب‌ها و تغییرات بعضا جبران ناپذیری شده‌اند که یکی از مهمترین آنها حوزه آموزش است؛ چراکه در نخستین گام، آموزش حضوری که سالیان سال شکل غالب و محبوب آموزش بود، متوقف و به جای آن آموزش مجازی متداول شد. هرچند در این دوره، برگزاری آموزش مجازی به منظور ادامه دار شدن آموزش، یک راه حل بسیار موثر بود، اما با این حال با ادامه دار شدن این شکل از آموزش می‌توان پیامد های جبران ناپذیری در زمان کنونی و حتی در آینده متصور بود. نظر به اهمیت این موضوع، پژوهشگر ایرنا با "محمدرضا نیستانی"، عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان، به گفت و گو نشست که مشروح آن در ذیل می‌خوانید:
بحران کرونا و لزوم آموزش مجازی
نیستانی پیرامون بحران کرونا و لزوم آموزش مجازی اظهار داشت: وقتی در دو سال گذشته به سمت آموزش مجازی رفتیم، در یک شرایط بحرانی و نابهنگام قرار گرفته بودیم که نظام آموزش و پرورش و نظام آموزش عالی به اجبار به سمت آموزش مجازی رفت. بدون شک، تصمیمی که نظام آموزش و پرورش و دانشگاه ها در این مدت در خصوص برگزاری آموزش مجازی گرفتند، قابل تقدیر و قدردانی است. با این حال، حتی قبل از شروع بحران کرونا هم، کارشناسان حوزه آموزش و پرورش به این نتیجه رسیده بودند که آموزش و پرورش و نظام دانشگاهی می‌توانند به سمت آموزش ترکیبی بروند، یعنی ترکیبی از آموزش مجازی و آموزش حضوری.
وی در ادامه گفت: نظام های آموزشی در دنیا نمی‌توانستند از مزایای آموزش الکترونیکی چشم پوشی کنند. زیرا آموزش الکترونیکی این فرصت را به نظام تعلیم و تربیت می‌دهد که در کسری از ثانیه به دنیای اطلاعات دسترسی پیدا کرده و تمامی مرزهای زمان و مکان را از بین ببرد.
آموزش ترکیبی در مقاطع مختلف، متفاوت است
نیستانی در خصوص آموزش ترکیبی در مقاطع مختلف بیان داشت: کارشناسان طی هفته های گذشته به این نتیجه رسیده بودند که ما نیازمند آموزش ترکیبی هستیم، اما این ترکیب در مقاطع مختلف می‌تواند کاملا متفاوت باشد. آموزش پیش دبستانی، آموزش دبستانی، آموزش متوسطه و عالی نمی‌توانند ترکیب یکسانی داشته باشند. به عبارت دیگر برای مثال در دانشگاه ها، آموزش مجازی می‌تواند ۵۰ درصد را در بر بگیرد، اما در دوره ابتدایی آموزش مجازی نمی‌تواند ۵۰ درصد کل آموزش را در طول روز، هفته، ماه و سال به خود اختصاص دهد. یکی از مهمترین دلایلی که آموزش در دوره ابتدایی نمی‌تواند کاملا مجازی باشد، به این خاطر است که دانش آموزان هنوز به خود هدایتگری نرسیده اند.یکی از مهمترین دلایلی که آموزش در دوره ابتدایی نمی‌تواند کاملا مجازی باشد، به این خاطر است که دانش آموزان هنوز به خود هدایتگری نرسیده اند. به عبارتی دانش آموزانی که کمتر از ۱۲ یا ۱۳ سال سن دارند، هنوز قدرت و مهارت لازم برای مدیریت یادگیری خودشان را ندارند. بنابراین شاهد هستیم که آموزش مجازی برای مقاطع پیش دبستانی، دبستانی و متوسطه، خیلی تجویز نمی‌شود؛ زیرا در این مقاطع نظام آموزش و پرورش به دنبال این است که دانش آموزان مهارت‌های لازم زندگی را کسب کنند. مهارت خوب حرف زدن، خوب نوشتن ، خوب گفت و گوکردن، اندیشیدن و تفکر کردن. بنابراین در آموزش حضوری این امکان بیشتر فراهم است که دانش آموزان در یک محیط واقعی، مهارت‌های لازم در حوزه تفکر، مهارت‌های اجتماعی، شناختی و جسمی را فرا بگیرند.
تعطیلی آموزش حضوری در برخی دوره ها نگران کننده است
این عضو هیات علمی درباره تعطیلی آموزش حضوری و مضرات آن توضیح داد: بسته بودن نظام آموزش و پرورش در سال گذشته بسیار نگران کننده بود. من در برخی از نشست ها اشاره می‌کردم، حتی این شیوه ممکن است یک نسل را تحت تاثیر قرار دهد؛ زیرا آموزش ابتدایی، آموزش پایه است و اگر این آموزش پایه بخواهد به صورت مجازی برگزار شود و دانش آموزان در دنیای واقعی درگیر نشوند می‌تواند در دراز مدت مقاطع بالای آموزش و پرورش را تحت تاثیر قرار دهد. حتی ما می‌توانیم نگران این باشیم که کودکان به این شیوه نتوانند مهارت‌های زندگی را کسب کرده و پرورش یابند و با همین وضعیت وارد جامعه شوند.
وی افزود: نکته دیگر اینکه دردانشگاه ها، البته وضعیت کمی متفاوت است؛ زیرا آموزش عالی است و دیگر پایه نیست و به عبارتی کسب مهارت های زندگی در این سن و دوره حاصل نمی‌شود، بلکه در دانشگاه قرار است نیروی انسانی تربیت شود و مرزهای دانش گسترش یابد و فرهنگ جامعه ارتقا یابد. از این لحاظ دانشجو آمادگی و نیرومندی بسیاری دارد تا از آموزش مجازی بهره ببرد. به عبارتی دانشجویان به لحاظ سنی قدرت خود حمایت گری، خود مدیریتی و کنترل بیشتری دارند و می‌توانند فرایندهای یادگیری خود را به درستی هدایت کنند. از این نظر دانشگاه ها می‌توانند بیشتر به سمت آموزش مجازی حرکت کنند.
نیستانی ادامه داد: با این حال می‌بایست توجه داشته باشیم که تمامی کارشناسان معتقد هستند که در دنیایی که ما زندگی می‌کنیم، آموزش می‌بایست به صورت ترکیبی باشد، حتی در دانشگاه‌ها. به عبارت دیگر نظام آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها نمی‌توانند از آموزش حضوری چشم پوشی کنند. در دنیایی که ما زندگی می‌کنیم، آموزش می‌بایست به صورت ترکیبی باشد، حتی در دانشگاه ها. به عبارت دیگر نظام آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها نمی‌توانند از آموزش حضوری چشم پوشی کنند.تعامل دانشجو با استاد و تعامل دانشجو با دانشجو در محیط واقعی تمامی تعاملات و مشارکت‌ها ودرگیری‌هایی که دانش آموزان و دانشجویان در دنیای واقعی دارند، قابل چشم پوشی نیست. به عبارت دیگر با وجود اینکه دانشگاه‌ها می‌توانند از آموزش مجازی بیشتری بهره ببرند، این به معنای این نیست که ما از آموزش حضوری غفلت کنیم. به خصوص که در دروس فنی و مهندسی آزمایشی و کارگاهی، دانشجویان نیازمند دسترسی بیشتر به کلاس درس، کارگاه و تعامل با استاد و دیگر دانشجویان هستند. از این لحاظ دانشگاه‌ها هم باید به سمت آموزش ترکیبی بروند.
وی اشاره کرد: اگر در آموزش ابتدایی می‌طلبد که ۹۰ درصد آموزش‌ها به صورت حضوری و فقط ده درصد به صورت مجازی برگزار شود، این وضعیت می‌تواند در دانشگاه ها متفاوت باشد. برای مثال در دروس نظری ۵۰ درصد یا ۶۰ درصد به صورت مجازی و ۵۰ درصد به صورت حضوری برگزار شود. این وضعیت دردانشگاه ها و در رشته های فنی و مهندسی و کارگاهی متفاوت خواهد بود. در دروس فنی مهندسی، این ترکیب می‌تواند به صورت ۸۰ درصد حضوری و ۲۰ درصد مجازی باشد و تعیین این ترکیب توسط کارشناسان برنامه ریزی درسی است که مشخص کنند چه میزان از آموزش ها در دانشگاه ها به صورت حضوری و چه میزان به صورت مجازی باشد.
آموزش مجازی و به چالش کشیده شدن آموزش مجازی
نیستانی در خصوص عدالت آموزشی در دوران کرونا گفت: با توجه به شرایط کرونایی که قرار داریم، متاسفانه نظام آموزش و پرورش نتوانست عدالت آموزشی را برقرار کند و بیش از ۲ یا ۳ میلیون نفر از دسترسی به آموزش، دور ماندند؛ زیرا امکانات لازم هم به لحاظ زیر ساختی و هم به لحاظ امکانات اولیه مثل داشتن یک تلفن همراه، تب لت و لب تاپ، آنها را دچار مشکل کرد. لذا این دانش آموزان، نتوانستند از آموزش مجازی در این مدت به درستی استفاده کنند و در آینده اگر آموزش و پرورش بخواهد بخشی از آموزش خود را به صورت مجازی برگزار کند، می باید سیاستگذاران در سطح کلان این امکان را برای خانواده‌های نابرخودار اقتصادی فراهم کنند تا آنها هم امکان دسترسی به ابزار الکترونیکی لازم را داشته باشند، در غیر این صورت باید گفت بی‌عدالتی آموزشی تعمیق پیدا خواهد کرد و فاصله دسترس به آموزش و پرورش و آموزش با کیفیت در بین اقشار مختلف بیشتر خواهد شد.
وی در نهایت گفت: در یک جمع بندی باید بگویم که در شرایط کرونایی، ما می‌بایست اذعان کنیم که توانمندی و استعداد و لیاقت ما در استفاده از آموزش مجازی تقویت شد و مزیت آموزش مجازی یک توفیق اجباری بود که در این دوران اعتلا پیدا کرد و این اعتلا به لحاظ نهادینه شدن آموزش مجازی در خانواده ها تقویت شد؛ اما در آینده باید این شکل از آموزش بیش از گذشته مدیریت شود و حواسمان باشد که از واقعیت های آموزش حضوری غفلت نکنیم.
وی گفت: ما می باید از وسیله‌ای که در دسترسمان است، به بهترین نحو استفاده کنیم و مدیریت کنیم. یکی از راهکارهای مدیریتی نظام آموزش و پرورش و آموزش عالی در آینده این است که بتوانیم ترکیب درستی از آموزش مجازی و حضوری را سر و سامان دهیم و از این حقیقت غفلت نکنیم که آموزش مجازی برای دانش آموزان در سنین پایین خیلی مناسب نیست. هر چند آنها را باید در این زمینه توانمند کنیم اما با این حال نباید افراط کنیم. ما در سال گذشته در یک وضعیت اضطرار و نابهنگام بودیم که مجبور شدیم دانش آموزان ابتدایی را به سمت آموزش مجازی راهنمایی کنیم و این مشکلات بسیاری را هم فراهم کرد. زیرا دانش آموزانی که زیر ۱۲ سال نباید به خیلی از سایت ها و منابع نامناسب دسترسی پیدا می‌کردند، دسترسی پیدا کردند، یعنی در سنینی که باید دانش آموزان کنترل می شدند، این امر محقق نشد. ما در آینده باید بتوانیم این وضعیت را به درستی مدیریت کنیم.
نظر شما