خنجر بی اعتمادی در قلب فرانسه؛ تداوم اختلافات در اردوگاه غرب

به گزارش روز شنبه ایرنا، دویست و چهلمین سالگرد نبرد خلیج چساپیک که قرار بود روز گذشته (جمعه) در سفارت فرانسه در آمریکا و بر روی یک کشتی جنگی این کشور در بالتیمور، مریلند، جشن گرفته شود، متعاقب امضای معاهده همکاری آمریکا، انگلیس و استرالیا و دور زدن فرانسه، لغو شد.

نبرد خلیج چساپیک (La bataille de la baie de Chesapeake) که از آن تحت عنوان نبرد ویرجینیا نیز یاد می شود، نبردی دریایی و تعیین کننده برای استقلال آمریکا بود که در نزدیکی دهانه خلیج چساپیک در ۵ سپتامبر ۱۷۸۱ بین نیروهای انگلیسی و فرانسوی رخ داد. 

نخست‌وزیر استرالیا به همراه چند تن از وزرای استرالیایی روز گذشته در بیانیه مشترکی از توقف برنامه زیردریایی‌های متعارف تهاجمی با «نیوال گروپ» یکی از شرکت های فرانسوی خبر دادند، امری که با انتقاد مقامات فرانسوی در استرالیا نیز مواجه شد.

ژان ایو لودریان، وزیر امور خارجه فرانسه نیز با ابراز ناخرسندی از این تصمیم آن را یادآور تصمیمات یکجانبه گرایانه ترامپ توصیف کرد. وی همچنین پیمان آمریکا، انگلیس و استرالیا موسوم به اوکوس را «خنجری از پشت» علیه فرانسه دانست. درتوصیف خشم فرانسه از این اقدام اصلی ترین متحد خود، همین بس که الیزه سفیران خود در آمریکا و استرالیا را به نشانه اعترض شدید فراخوانده است.

اوکوس (AUKUS)؛ گامی برای اشاعه تسلیحات هسته ای؟

فارغ از جدال رقبای دیرین تجاری بر سر پیمان سه جانبه اوکوس یا پیمان دفاعی جدید در تحویل زیردریایی های اتمی به استرالیا، اصل موضوع که همانا ترویج و تشدید رقابت های تسلیحاتی و اشاعه تسلیحات اتمی است، مورد اعتراض قدرت های بزرگ شرق از جمله چین و روسیه قرار گرفته است.

سفیر چین با ایراد سخنانی در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نگرانی عمیق پکن را نسبت به توافقنامه امنیتی میان آمریکا، انگلیس و استرالیا اعلام کرد و آن را اقدامی خطرناک و نماد بارز اشاعه تسلیحات اتمی دانست. وانگ کوان سفیر و نماینده دائم چین نزد سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین در سخنانی اظهار داشت یکی از اهداف اصلی و مرکزی پیمان عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای جلوگیری از گسترش فناوری‌های مرتبط با تسلیحات اتمی است و کشور های عضو ملزم به رعایت آن هستند. این درحالی است که به گفته وی انگلیس و آمریکا به عنوان اعضای NPT و دارای سلاح هسته‌ای قرار است در زمینه تولید زیردریایی با نیروی محرکه اتمی به استرالیا کمک کنند.

همچنین سفیر و نماینده دائم روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین نیز هشدار داد که توافقنامه امنیتی جدید انگلیس، امریکا و استرالیا موسوم به «اوکوس» پیمان عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای را زیر سوال برده است.

به عقیده اولیانوف این توافقنامه به لحاظ سیاسی، چین را هدف قرار می دهد و آژانس بین المللی انرژی اتمی وظیفه دارد تا تحریکات صورت گرفته در چارچوب اتحاد یاد شده را به دقت زیر نظر داشته باشد.

پیمان سه جانبه دفاعی استرالیا، انگلیس و آمریکا؛ سیلی سخت به فرانسه

خبرگزاری فرانسه که معتقد است پاریس «از استرالیا سیلی خورده»، یادآوری می‌کند که قرارداد فروش ۱۲ زیردریایی غیر اتمی به ارزش ۵۶ میلیارد یورو از دست فرانسه درآمده است. معمولاً فسخ یک‌جانبه این نوع قراردادها منجر به پرداخت خسارت می‌شود، اما جزئیات قرارداد که در سال ۲٠۱۶ بین استرالیا و فرانسه امضا شده، معلوم نیست. به نوشته روزنامه فرانسوی لوموند،  به احتمال زیاد یک دعوای حقوقی طولانی میان پاریس و کانبرا به‌راه خواهد افتاد.

 مقامات فرانسوی که خشم خود را از تغییر سیاست استرالیا پنهان نمی‌کنند، گفته‌اند که دولت استرالیا در مورد خرید زیردریایی‌ها به فلورانس پارلی، وزیر دفاع فرانسه قول داده بود، اما حالا زیر قول خود زده است.

کمسیون روابط خارجی سنای فرانسه نیز از «شکست سخت» برای کشور سخن گفته و تأکید کرده است که «فروش زیردریایی اتمی به کشوری که سلاح اتمی ندارد، امری بی‌سابقه است».

به گفته لودریان، این تصمیم یک‌جانبه و غیرمترقبه استرالیا بسیار شبیه کارهای دونالد ترامپ است...

به گزارش رادیو فرانسه، آمریکایی‌ها و انگلیسی‌ها تأکید کرده‌اند که هیچ قصد مخالفتی با فرانسه ندارند، اما در عمل، پیمان سه‌جانبه دفاعی ضربه بزرگی به استراتژی فرانسه در منطقه وارد می‌کند. امانوئل ماکرون از سه سال پیش مدام تأکید می‌کند که منطقه اقیانوس هند – آرام «اولویت فرانسه» است. در مقابل، لندن که به دنبال خروج از اتحادیه اروپا تا اندازه‌ای نگران انزوای بین‌المللی بود، اینک موفقیت دیپلماتیک چشم‌گیری به دست آورده است.

طبق پیش‌بینی‌های کارشناسان جغرافیای سیاسی، منطقه اقیانوس هند – آرام که از یک طرف تا شرق آفریقا و از طرف دیگر تا سواحل غربی آمریکا گسترده است، در سال ۲٠۳٠ میلادی ۶٠درصد از جمعیت و تولید ناخالص جهانی را در برخواهد گرفت. دولت آمریکا، حداقل از زمان باراک اوباما، رویارویی و رقابت اقتصادی، نظامی و سیاسی با چین را در این منطقه از جهان اجتناب‌ناپذیر می‌داند. در این شرایط، کشور نیوزلند که همسایه و متحد استرالیاست، تأکید کرده که زیردریایی‌های اتمی استرالیا را به آب‌های خود راه نخواهد داد. نیوزلند از سال ۱٩٨۵ ورود هر نوع شناور اتمی به آب های خود را ممنوع کرده است. یکی از امتیازهای مهم زیردریایی اتمی نسبت به زیردریایی با سوخت متعارف، مدت حرکت آن بدون نیاز به سوخت‌گیری، و در نتیجه وسعت میدان عمل آن است. پیمان سه‌جانبه "اوکوس" (AUKUS) همچنین همکاری سه کشور در زمینه‌های دفاع سایبری و هوش مصنوعی را نیز در بر می‌گیرد. 

واقعیت روابط فراآتلانتیک؛ شکاف هایی که با «مجسمه آزادی» و یادبود «نبرد چساپیک» برطرف نمی شود

هنوز مدت زمان زیادی از ارسال مجسمه آزادی از طرف فرانسه به آمریکا سپری نشده است. پاریس چندی پیش در راستای آنچه «تحکیم روابط فرانسه و آمریکا »توصیف کرده بود، در بحبوحه جشن ملی آمریکا، دومین مجسمه آزادی ساخت خود را به آمریکا فرستاد. صد و سی و پنج سال قبل، در سال ۱۸۸۶ میلادی، نخستین مجسمه آزادی فرانسه در در منطقه منهتن در شهر نیویورک نصب شد.

زمینه های شکاف در روابط دو سوی آتلانتیک که در دهه های اخیر در مسائلی چون موافقت نامه های تجاری، پروتکل کیوتو، و جنگ عراق آسیب دیده بود، پس از روی کار آمدن دونالد ترامپ، رئیس جمهور پیشین آمریکا و اختلاف مواضع طرفین در موضوعات بین المللی نظیر ناتو، تعهدات بین المللی همچون پیمان پاریس، برجام و تحریم های یکسویه، مسائل تجاری و دیگر بحران های بین المللی و اخیراً موضوع خروج غیرمسئولانه آمریکا از افغانستان بیش از پیش به اوج خود رسیده بود.

مقامات فرانسوی همچون بسیاری از مقامات اروپایی پیش از روی کار آمدن جو بایدن رئیس جمهور کنونی ایالات متحده، نسبت به احیای روابط فراآتلانتیک ابراز امیدواری کرده بودند. «ژان ایو لودریان» وزیر امور خارجه فرانسه گفته بود: «نتیجه انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده هر چه باشد، باید روابط میان دو سوی آتلانتیک (اروپا و آمریکا) را از نو بنا کرد».  

  مقامات بلندپایه اروپایی عمیقاً معتقدند که همکاری‌های دو سوی آتلانتیک یکی از همکاری‌های راهبردی جهان به‌شمار می‌رود. جوسپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا چنین روابطی را ضامن دموکراسی، نظم جهانی، حاکمیت قانون و چند جانبه گرایی توصیف کرده بود.

برگزیت، یکی از عوامل گسترش یکجانبه گرایی در اروپا

اتحادیه اروپا که از زمان تشکیل خود همواره به دنبال اتخاذ رویه های واحد در مسائل بین المللی بوده است، با خروج انگلیس به عنوان یکی از کشورهای تاثیرگذار اروپایی از این اتحادیه، ضربه سختی را متحمل شد که آثار آن در رفتارهای یکجانبه بریتانیا در موضوعات مختلف نمایان خواهد شد.

اگرچه مقامات اروپایی مواضع مخالفی نسبت به برگزیت اتخاذ کرده و گاه همچون اظهارنظر "اورسولا فن درلاین" رئیس کمیسیون اروپا آن را عامل اصلی تنش میان اتحادیه اروپا و انگلیس توصیف کرده اند اما آنچه در درازمدت در اردوگاه کشورهای اروپایی قابل تصور است، طی کردن مسیر متفاوت انگلیس مبتنی بر منافع فردی و گسترش یکجانبه گرایی است.

تداوم سیاست های یکجانبه گرایانه غرب؛ نظم نوین جهانی در راه است؟

پیمان سه جانبه آمریکا، انگلیس و استرالیا و دور زدن نزدیک ترین و یکی از مهمترین شرکای تجاری و تاریخی غرب یعنی فرانسه، حاوی پیام های مهمی برای تحلیلگران عرصه روابط بین المللی است. کنار هم نهادن وقایع اخیر جهان معاصر، گسترش یکجانبه گرایی به جای تصمیمات جمعی، اتخاذ سیاست های واگرا در مسائل و بحران های بین المللی و حتی مسائل تجاری بیانگر نوعی سردرگمی کشورهای غربی است که نشان می دهد جهان دیگر بر پاشنه سابق نمی چرخد و در حال گذار به سمت نظم نوینی است که هر کس می کوشد سهمی از قدرت در این نظم جدید برای خود دست و پا کند. موید این ادعا تحلیل برخی رسانه‌ها و تحلیلگران خارجی است که هدف اصلی اوکوس را تقابل با نفوذ روزافزون چین در شرق آسیا و دیگر مناطق جهان دانسته و تحلیل می‌کنند که این اقدام ممکن است واکنش پکن و کشورهای متحدش را در پی داشته باشد. در چنین اوضاع آشفته ای بدیهی است که دیگر یادآوری روزگاران گذشته و فرستادن مجسمه آزادی و برگزاری مراسم های یادبود کمک چندانی به تغییر واقعیت نمی کند در حالی که خود فرانسه نیز در سیاست خارجی خود، مسیر متفاوتی از سایر شرکای اروپایی  طی کرده و با نزدیک تر شدن به خاورمیانه سعی کرده است تا مسیر تازه ای در حیات دیپلماتیک خود بیابد.

افول هژمونی آمریکا و غرب از یک سو و ظهور و بروز قدرت های بزرگ جهانی نظیر چین و افزایش قدرت و نفوذ روسیه و همچنین ایران در خاورمیانه که اخیراً به عضویت دائم سازمان همکاری شانگهای نیز درآمده، از سوی دیگر، واقعیت های جهان معاصر است که دیگر نمی توان انکار کرد.