به گزارش روز یکشنبه ایرنا، رساله فلسفه اولی یا مابعدالطبیعه (چاپ تهران: ۱۳۱۶ شمسی) از آثار کمتر دیده شده میرزا ابوالحسن شعرانی طهرانی است که می‌توان آن را از نخستین دستاوردهای آشنایی ایرانیان با دانش و اندیشه غربی دانست.
شعرانی در این اثر با بهره‌گیری از منابع اروپایی و با رجوع مستقیم به آثار فیلسوفان، تاریخ مختصری از فلسفه غرب (از یونان تا روزگار معاصر) فراهم آورده است و همچنین آراء فیلسوفان غربی و مسلمان در برخی از مهم‌ترین موضوعات فلسفی را به شیوه موضوعی مطرح کرده و در خلال آن، اصطلاحات و مفاهیم فلسفه غرب و فلسفه اسلامی را با یکدیگر مقایسه و تطبیق می‌کند.
شعرانی در آغاز این رساله چنین می‌گوید: «غرض از تدوین این رساله آن است که مقدار مهمی از اصطلاحات حکمای جدید اروپا در فلسفه اولی با اصطلاحات فلسفه اسلامی منطبق گردد تا اگر کسی به یک طریقه آشنا باشد، استفاده مطلب از طریقه دیگر به آسانی تواند کرد. [...] برای تکثیر فائده، مهمات اقوال فلاسفه جدید را نیز ضمنا از کتب معتبره آنان نقل نمودم [...] و جز یکی دو مورد، از فلاسفه قرون وسطی نقل نکردم، چون رغبت به اقوال فلاسفه جدید بیشتر است.»
در این رساله برای نخستین بار برخی از اندیشه‌های فیلسوفان غربی در فضای فکری ایرانی معرفی و مطرح می‌شود و از این‌رو برای شناخت تاریخچه ورود فلسفه غرب به ایران یکی از منابع ارزشمند و دست اول به شمار می‌آید؛ همچنین این رساله را می‌توان از پیشگامان سنت ترجمه و معادل‌سازی اصطلاحات فلسفه غرب در روزگار معاصر دانست؛ کتاب حاضر متن تصحیح شده و پژوهیده رساله شعرانی است.
شادروان علامه میرزا ابوالحسن شعرانی طهرانی (۱۲۸۱-۱۳۵۲ شمسی) در تهران به دنیا آمد؛ پس از فراگیری مقدمات نزد پدر، تحصیلات کلاسیک حوزوی از جمله ادبیات عرب، منطق، فقه، اصول، فلسفه، ریاضیات و دیگر علوم متداول را در حوزه تهران (مدرسه مروی) آغاز کرد و پس از آن از استادان حوزه قم و نجف نیز بهره برد.
علامه شعرانی در کنار تحصیلات رسمی، طب و نجوم و زبان فرانسه را نیز آموخت و بی‌میانجی راهی به فرهنگ و اندیشه اروپایی گشود؛ پس از فراغت از تحصیل به تهران بازگشت و تدریس را آغاز کرد؛ به عضویت شورای عالی فرهنگ درآمد و در نگارش برخی از مدخل‌های لغت‌نامه دهخدا همکاری کرد. آثار او حوزه‌های گوناگونی همچون فقه و اصول و تفسیر و قرآن‌پژوهی و حدیث و رجال و هیئت و نجوم و فلسفه را در برمی‌گیرد.
شعرانی از نخستین حوزویانی است که به‌واسطه آشنایی با زبان‌های خارجی (فرانسه، انگلیسی، ترکی و عبری) نخستین گام‌ها را در شناخت و معرفی فلسفه مغرب‌زمین برداشت؛ تتبعات وی در فلسفه و علم مغرب‌زمین را می‌توان در برخی از آثارش از جمله کتاب حاضر دید.
نظر شما