سنگین‌تر شدن سکوت دنیای ناشنوایان در هیاهوی بحران کرونا

ناشنوایان در بیش از یک و نیم سالی که از آغاز شیوع ویروس کرونا گذشته است مشکلات بیشتری را از دیگر افراد جامعه، به علت نداشتن امکان لب‌خوانی تجربه کرده‌اند، اما شنیدن سکوت آنان را باید شنوا بود و به آواز مشکلاتشان در دایره سکوت و نجابتشان گوش جان سپرد، در حالی که مشکلاتشان نه تنها کمتر نشده بلکه وسعت یافته و اشکال جدیدی به خود گرفته است.

حس شنوایی زیباترین و دلنشین‌ترین حس از حواس پنجگانه است و نداشتن آن نه برای دیگران بلکه بیشتر برای خود فرد مساله‌ساز است اما محرومیت از این حس، به هیچ وجه نشان از ناتوانی فرد نیست و بلکه باید آنرا صرفا نوعی کم‌توانی به شمار آورد.

ناشنوایان قادرند در محیط های پر سروصدا بهترین و موثرترین خدمت را ارائه دهند بدون آنکه ذره‌ای خم به ابرو آوردند و تنها یک ناشنواست که می‌تواند در سکوت مطلق، تمرکزی عمیق برای انجام کارهای حساس داشته باشد.

با این حال فرهنگ و شناخت مردم از این گروه به حد کافی نرسیده و هنوز اغلب در مواجهه با آنان ترحم به معلولان به ویژه ناشنوایان را سرلوحه رفتار خود قرار می دهند، در حالی که به جای نگاه ترحم آمیز به ناشنوایان، باید به حقوق آنان احترام گذاشت زیرا یک معلول ترحم نیاز ندارد بلکه نیازمند احترام و درک متقابل است.

در شرایطی که این گروه از معلولان با موج مشکلات متعدد دربرقراری ارتباط، زندگی در جامعه و رفع خواسته‌هاو نیازهایشان مواجه بودند با شیوع ویروس کرونا محدودیتها، خانه‌نشینی‌ها، عدم امکان استفاده از وسایل ارتباط جمعی و از همه مهمتر به دلیل رواج ماسک زدن مردم، با مشکل «ارتباط‌گیری» و «از دست دادن توانایی لب‌خوانی» نیز مواجه شدند؛ مشکلی که آنها هر روز در جریان زندگی روزمره خود از خرید در سوپرمارکت‌ها تا مواقع اضطراری مانند بستری در بیمارستان‌ها با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.

مناسب‌سازی محیط برای حضور معلولان، نصب علایم هشدار دهنده نوشتاری در مکانهایی که علائم صوتی هشدار دهنده وجود دارد، حضور رابطان مسلط به زبان اشاره در مکان‌های عمومی برای راهنمایی ناشنوایان، پخش زیرنویس در برنامه‌های پرمخاطب صدا و سیما به عنوان رسانه ملی، نصب تابلوهای راهنمایی ویژه ناشنوایان، نصب تلفن‌های ویژه ناشنوایان در اماکن و معابر عمومی، حضور رابطان شنوایی در دانشگاهها، جذب و استخدام ناشنوایان در مشاغلی که نبود حس شنوایی مشکلی در انجام وظیفه ایجاد نمی کند و وجود فرهنگ مواجهه صحیح با یک معلول ناشنوا یا کم‌شنوا، بخشی از ضرورتهایی است که باید در جامعه رعایت شود تا این افراد بتوانند از حقوق خود بهره مند گردند.

کرونا و رنج مضاعف ناشنوایان

مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا به بهره‌گیری همزمان ناشنوایان از زبان اشاره و لب‌خوانی برای برقراری ارتباط با دیگران اشاره و بیان کرد: شیوع ویروس کرونا که استفاده از ماسک طبی صورت را به درستی برای پیشگیری از بیماری رواج داده، بخش مهمی از امکان برقراری ارتباطات انسانی را برای ناشنوایان حذف کرده است.  

مسعود فیروزی افزود: کم‌شنوایان و نیمه‌شنوایان هم در این اوضاع اغلب دچار مشکل هستند چون صدا را از زیر ماسک طبی صورت بسیار ضعیف دریافت می‌کنند یا اینکه حتی با استفاده از سمعک متوجه صحبت‌ دیگران نمی شوند.  

وی ادامه داد: بخش اعظم شهروندان عادی در سطح جامعه زبان اشاره را آموزش ندیده و امکان برقراری ارتباط با افراد دارای معلولیت شنوایی را ندارند. اختلال در برقراری ارتباط با مردم عادی به این دلیل رخ می دهد که حس شنیداری ناشنوایان در حقیقت از طریق لب‌خوانی است و گذاشتن ماسک بر روی صورت مردم، دردی دیگر را بر دردهای ناشنوایان افزوده است.

مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی گفت: معلولان نیازمند ترحم و توجه ما نیستند بلکه آنها به شدت نیازمند در نظر گرفتن حقوق خود و احقاق آن هستند.

وی افزود: معلولیت در کمین تک تک ماست و اگرچه امروز از نظر جسمی و ذهنی سالم هستیم اما ممکن است با یک اتفاق و حادثه خیلی ساده، دچار ناتوانی شویم و آن زمان است که می توان حال و روز یک معلول را بخوبی فهمید.

فیروزی ادامه داد: معلولان همانند سایر افراد جامعه حق بهره‌مندی از خدمات، حقوق، امکانات، فضاها و غیره را دارند و بی‌توجهی به هر یک از خواسته‌های آنان در حقیقت بی توجهی به حقوق انسانی وحق زندگی اجتماعی آنهاست.

وی گفت: احترام به حقوق ناشنوایان تنها این نیست که اجازه عبور به آنان داده شود،  بلکه پرداخت حقوق آنها، حمایت از آنان در جبران هزینه های سنگین و تامین نیازهای آنان در حوزه اشتغال و مسکن، احترام به حقوق این قشر است.

مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی افزود: آگاه کردن جامعه و معطوف کردن توجه مسوولان و متولیان به این مهم و نیز فرهنگ سازی بین مردم برای ترویج درک درست از شرایط یک ناشنوا و نیازهای یک فرد در این حوزه، وظیفه رسانه‌ها به عنوان مهمترین بخش فرهنگ سازی و نیز متولیان بخش فرهنگ و آموزش در کشور است.

۱۰ درصد معلولان استان ناشنوا هستند

معاون امور توانبخشی اداره‌کل بهزیستی خراسان رضوی هم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، ۱۰ درصد معلولان زیر پوشش این نهاد را در سطح استان را معلولان شنوایی اعم از ناشنوا و کم‌شنوا عنوان و بیان کرد: ۱۳ هزار و ۶۰۰ ناشنوا و کم‌شنوا در خراسان رضوی شناسایی شده‌اند که زیر پوشش خدمات شامل دریافت مستمری و پرداخت های موردی هستند.  

حمیدرضا علیزاده رضایی به شناسایی و پوشش خدمات بهزیستی برای ۱۳۲ هزار شهروند معلول در سطح استان ۶ میلیون و ۸۷۰ هزار نفری خراسان رضوی هم اشاره و بیان کرد: ۶ هزار نفر از شهروندان خراسانی معلول شنوایی و مستمری‌بگیر بهزیستی هستند.   

وی افزود: بهزیستی خراسان رضوی بطور مستمر خدمات توانبخشی و کاشت حلزون را به این گروه از شهروندان معلول در سطح استان ارائه می‌کند.

معاون اداره‌کل بهزیستی خراسان رضوی ادامه داد: پارسال ۱۹ میلیارد ریال به منظور خرید سمعک و باتری آن برای کمک به شهروندان معلول شنوایی در استان هزینه شد.  

وی گفت: معلولان شنوایی دارای توانمندی‌های بسیاری هستند و گرچه دچار ناتوانی هستند اما با استعدادهای فراوان و ذهن پویا، امکان فعالیت در زمینه‌های مختلف را دارند.

علیزاده رضایی افزود: ۲۸۰ نفر از شهروندان دارای معلولیت شنوایی که زیر پوشش بهزیستی خراسان رضوی هستند تحصیلات عالیه دارند و ۱۰۰ نفر از آنها هم مشغول فعالیتهای حرفه‌ای ورزشی هستند که در زمره مدال‌آوران ملی و بین‌المللی قرار دارند.  

وی ادامه داد: ۶ مرکز روزانه با خدمات دهی به ۴۱۴ نفر در این گروه معلولان در این استان فعالیت دارند که ۳۷۶ نفر آنان ماهیانه ۱۲ تا ۱۳ میلیون ریال یارانه دریافت می‌کنند.

معاون امور توانبخشی اداره‌کل بهزیستی خراسان رضوی در ادامه گفت و گو با خبرنگار ایرنا، دوران طلایی کاشت حلزون شنوایی را دوران زیر ۶ سالگی ذکر و بیان کرد: طرح "غربالگری شنوایی بدو تولد برای نوزادان" با هدف پیشگیری معلولیت از سال ۱۳۸۴ در این استان با پوششی مطلوب در حال اجرا است.  

وی گفت: ۲۵ درصد از افراد ناشنوا در حین تولد ناشنوا هستند و ۵۰ درصد معلولیت شنوایی ناشی از مشکلات ژنتیکی است.

زمان طلایی تشخیص
مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی، ناشنوایی را از معلولیت های شایع در کنار ناتوانی های جسمی، ذهنی و نابینایی ذکر و بیان کرد: سه نوزاد از هر هزار تولد بطور مادرزادی ناشنوا متولد می‌شوند.

فیروزی در ادامه گفتگو با خبرنگار ایرنا افزود: دوران طلایی و تشخیص مشکلات شنوایی و پیشگیری از این معلولیت در کودکان، زیر سه ماهگی است که والدین باید به اهمیت این امر توجه کنند زیرا تشخیص در زمان طلایی بسیار مهم است و پس از آن مداخلات درمانی به موقع نیز نقش تعیین کننده و حساسی در اصلاح حس شنوایی کودک دارد.

وی ادامه داد: زمان طلایی و نهایی برای انجام مداخلات درمانی مشکلات شنوایی و تاثیرگذاری مثبت مداخلات درمانی زیر شش ماهگی است، زیرا گذشتن از این سن برای کودک دچار نقص، به معنای تثبیت کم‌شنوایی و یا ناشنوایی مطلق خواهد بود.  

مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی گفت: به همین دلیل انجام عمل کاشت حلزون با اولویت انجام می گیرد و در این زمینه تمام تلاش خود را برای تامین هزینه افراد نیازمند انجام می دهیم.

وی نیز به اجرای طرح غربالگری شنوایی بدو تولد،  در هفت سال اخیر تاکنون به منظور بهره‌گیری مناسب از دوران طلایی برای کاشت حلزون شنوایی و پیشگیری از معلولیت اشاره و بیان کرد: اجرای این طرح به نحو مناسب و موثری تاکنون انجام شده و همچنان با ایجاد پوشش مطلوب برای جامعه هدف در خراسان رضوی تداوم خواهد داشت.  

فیروزی تاکید کرد: خراسان رضوی با به کارگیری بهینه ۵۵ دستگاه شنوایی سنجی که کمک شایانی در شناسایی افراد جامعه هدف است، طرح غربالگری شنوایی نوزادان را بسیار خوب اجرا کرده است.

سامانه اعزام مترجم همیار ناشنوایان

رییس هیات مدیره کانون ناشنوایان خراسان رضوی نیز گفت: ناشنوایان در زمره معلولانی هستند که چنانکه باید مورد توجه جامعه نیستند، زیرا حقوق اولیه این دسته از شهروندان بعضا مورد غفلت و حتی فراموشی قرار می گیرد.

معصومه ترابی‌مقدم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: پنج سال پیش با هدف اجتماعی نمودن هرچه بهتر و بیشتر شهروندان ناشنوا، با بیان سهل و ساده درخواستها و نیازهایشان و ایجاد ارتباط فوری و موثر با دیگر اعضای جامعه، "سامانه مترجم ناشنوایان" به ابتکار خراسان رضوی راه‌اندازی و فعال شد.

وی ادامه داد: افراد ناشنوا و کم‌شنوا در چهارچوب فعالیت این سامانه، قادرند در هر ساعت از شبانه‌روز که نیاز به مترجم برای برقراری ارتباط با دیگران داشته باشند، با سامانه پیامکی کانون ناشنوایان خراسان رضوی به شماره ۰۹۰۲۸۷۷۷۸۵۵ تماس گرفته و درخواست خود را برای اعزام مترجم اعلام نمایند.

رییس هیات مدیره کانون ناشنوایان خراسان رضوی گفت: انتظار می‌رود رسانه‌های جمعی به ویژه صدا و سیما، که توان پوشش ملی دارند، تماس با ناشنوایان و ارائه خدمات به این قشر از شهروندان فعال جامعه را با استفاده از مترجم در دستور جدی کار خود قرار دهند تا ارتباط‌گیری اجتماعی و طرح امور ناشنوایان گسترش یابد.  

وی افزود: شهروندان ناشنوا نیز همانند دیگر اعضای جامعه، حق بهره‌مندی از امکانات و خدمات اجتماعی را در همه سطوح بطور برابر و همزمان دارند.  

ترابی‌مقدم ادامه داد: مردم باید بیشتر به فهم و شناسایی نیازهای ناشنوایان بپردازند زیرا معلولیتها و نیز ناشنوایی در یک قدمی همه ما قرار دارد و چه بسا با وقوع یک حادثه و یا اتفاق ممکن است توان بدنی خود را از دست بدهیم.

آموزش عمومی "زبان اشاره" ضرورتی مغفول 

"زبان اشاره" شکلی خاص از نحوه بیان معانی توسط افراد ناشنوا است که در آن به جای "صوت" از "اشاره" برای انتقال مفاهیم کمک گرفته می شود.

زبان اشاره ناشنوایان در واقع یک "ارتباط چشمی" نظام‌مند و کاملا مستقل از زبان گفتاری است.

این زبان شامل اشارات قراردادی جایگزین صوت، آوا، نوشته و بسیار متفاوت از تکلم است، زیرا نظم قراردادی خاص خود را برای انتقال معنا دارد و "تصویرگری" آن سازمان یافته‌تر و گسترده‌تر از تکلم یا زبان گفتاری است.

زبان ناشنوایان برخلاف تصور عمومی، قابل استفاده برای بحث کردن در مورد هر موضوعی از عینی تا انتزاعی است که به وسیله آن با به کارگیری حرکات سر، دستها، بازوها، بدن، حالات صورت و ترکیب همزمان شکل و جهت آنها، معانی دیداری شده و قابلیت درک با چشم را پیدا می کنند.  

بر این اساس عناصر اصلی زبان اشاره ناشنوایان با استفاده از ویژگی های منحصربه ‌فرد شیوه دیداری، عبارت از "تکان یا شکل دستها، جهت کف دست، بازوها، بدن و علامت های غیردستی با استفاده از حالتهای صورت" است بطوری که بسیاری از اطلاعات دستوری و معانی در زبان اشاره ناشنوایان به کمک حالات چشم، ابروها و لبها تصویرگری و قابل درک شده و منتقل می‌شود.  

هم‌اینک یک زبان اشاره استاندارد و بین‌المللی در سطح جهان وجود دارد که البته در هر کشور و منطقه، عناصر بومی مختص زبان آن ناحیه به آن افزوده شده است.  

"زبان اشاره بین‌المللی" در زمینه‌های مختلف به ویژه در نشستهای بین‌المللی مانند کنگره فدراسیون جهانی ناشنوایان (WFD)، رویدادهایی مانند المپیک ناشنوایان و همچنین بطور غیررسمی هنگام مسافرت و معاشرت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

معاون امور توانبخشی اداره‌کل بهزیستی خراسان رضوی در گفتگو با خبرنگار ایرنا، فعالیت "مترجمان رابط شنوایی" را با استفاده از زبان اشاره موجب احقاق حقوق فردی و اجتماعی ناشنوایان و کم‌شنوایان توصیف و بیان کرد: برقراری ارتباط ناشنوایان و کم شنوایان با مردم عادی، از طریق اشاره است و اگر مردم عادی سعی در فراگیری این زبان داشته باشند در بسیاری از موارد می‌توانند بطور مفید و موثر همیار ناشنوایان شوند.  

علیزاده رضایی افزود: شهروندان ناشنوا یا کم‌شنوا برای ارتباط‌گیری با دیگران در سطح جامعه دچار مشکلات متعددی هستند بطوری که در اغلب موارد آنطور که شایسته هر شهروند است امکان احقاق حقوق و دفاع از خود را ندارند.  

وی ادامه داد: گرچه از زمان راه‌اندازی سامانه اعزام مترجم در خراسان رضوی پنج سال گذشته، اما فعالیت تنها ۱۴ مترجم که در این چهارچوب با استفاده از زبان اشاره بطور ویژه در مشهد به شهروندان ناشنوا و کم‌شنوا خدمت می‌کنند، نمی تواند پاسخگوی حجم درخواستهای این قشر باشد.  

معاون اداره‌کل بهزیستی خراسان رضوی گفت: در اجرای این طرح افراد دارای معلولیت شنوایی اعم از ناشنوا و کم شنوا می‌توانند در هر ساعت شبانه‌روز که نیاز به مترجم زبان اشاره دارند با سامانه پیامکی کانون ناشنوایان خراسان رضوی به شماره ۰۹۰۲۸۷۷۷۸۵۵ ارتباط برقرار کنند تا مترجم به محل مورد نظر و تقاضای آنها اعزام شود.  

وی افزود: شایسته و موثر آن است که اکثریت موثری از شهروندان عادی "زبان اشاره" را برای برقراری ارتباط با ناشنوایان فرا بگیرند تا در هر زمان ممکن و لازم قادر به درک همشهری ناشنوای خود بوده و به او کمک کنند.  

علیزاده همچنین اظهار داشت: عموم شهروندان می‌توانند با استفاده از نرم‌افزارهای آموزشی موجود و یا مراجعه مستقیم به "کانون ناشنوایان خراسان رضوی" آموزش و اطلاعات لازم را در مورد "زبان اشاره"، به عنوان شیوه مناسب و موثر برقراری ارتباط با ناشنوایان، کسب کنند.