یک دانشگاهی: شمس، مولانا را از تاریکی غرور رهانید

دکتر سعید روزبهانی روز چهارشنبه به مناسبت "روز ملی بزرگداشت شمس تبریزی" در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: شمس برای مولانا خورشید بود که وقتی انوار خود را بر وجود سرد و بی‌روح مدرس مکتب قونیه تاباند او را از سردی "قال" رها کرده و به گرمی "حال" رسانید.

وی ادامه داد: "شمس‌الدین ملک‌داد تبریزی" معروف به "شمس تبریزی" از عارفان و سوخته‌دلان عشق الهی بود که در سال ۶۴۲ هجری قمری در دیداری، آتش در جان مولانا انداخت و چنان او را شیفته‌ خود ساخت که به وادی عرفان کشانیده شد، به انقلاب درونی مبتلا ساخت و تأثیرات فکری و عرفانی عمیقی در او بر جای گذاشت. 

این استاد زبان و ادبیات فارسی گفت: شمس نزد مولانا بسیار مقرب بود و به عنوان یک معشوق حقیقی به حساب می‌آمد، تا آنجا که مولوی همواره از وی به عنوان "شمس من" یاد می‌کرد، لذا شمس تبریزی، بزرگ‌جوینده طریقت و معرّف حقیقت وجودی خداوندگار روم (مولانا) است. 

وی افزود: تأثیرات فکری، عرفانی و روحانی شمس بر مولانا، آغازگر یک حرکت صعودی به سوی حقیقت مطلق محسوب می‌شود که البته این تأثیرات و عشق دوسویه بوده است، بدان معنی که شمس آمد تا مولانا را دریابد و مولانا هم برخاست تا شمس را معرفی کند. گرایش به عشق الهی، ترک انانیّت و جاه‌طلبی، ترک علم ظاهری و دنیای قیل و قال، گرایش به وحدت و ترک کثرت و ساخته شدن انسان کامل و آدم حقیقی، از جمله تأثیرات فکری و عرفانی‌ای بود که شمس در مولانا گذاشت.

روزبهانی در خصوص مقام عرفانی شمس ادامه داد: شمس یک «کیمیاگر» بود. او بود که وجود خام و ناقص مولوی را پخته و تا مرحله یک وجود عالی و متعالی رشد داد؛ کیمیاسازی بود که طلای ناب عرفان و محبت و «یحبهم و بحبونه» (مائده/۵۴) را در اعماق جان فرزند خلف "سلطان ولد" قرار داد. او کاملی بود که مس وجود جلال الدین را گداخته و به زر سرخ تبدیل کرد.

وی گفت: از دیگر القاب شمس، «شیخ گیر» بود. او شیخی را در دام محبت خود انداخت و سپس او را به صورت کامل رها کرد. خود می گوید: «من شیخ را می‌گیرم و مواخذه می‌کنم نه مرید را، آنگه نه هر شیخ را، شیخ کامل را».

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سبزوار افزود: انقلاب درونی مولوی را می‌توان ناشی از تاثیرات عرفانی شمس بر مولانا دانست. انقلابی که سبب شد تا مولوی از نو متولد گردد و شخصیت گذشته خود را به فراموشی سپارد، گوئیا از نو زاییده شده و وقتی دوباره زاییده شود، درهای مردانگی و سعادت بر وی گشوده می‌گردد. شمس چنین دری را بر روی فقیه قونیه گشود.

وی در خصوص تاثیرات فکری و عرفانی شمس بر مولانا، بیان کرد: تجلی عشق، گرایش به حدیث دل و ترک حدیث علم، مغلوبیت عقل در برابر عشق، ایجاد یک انسان آرمانی و کامل حقیقی، معشوق کردن مولانا، آزادگی و آزادمنشی، غم پرستی، ترک جاه و خودخواهی، یکدلی و یکرنگی و گرایش به وحدت و همچنین ماندگاری مولانا از تاثیرات فکری و عرفانی شمس بر اوست.

در تقویم رسمی کشور، هفتم مهرماه، روز بزرگداشت شمس تبریزی و هشتم مهرماه، روز بزرگداشت مولوی نام‌گذاری شده است.

گفتنی است ملاقات جلال‌الدین محمد بلخی فقیه و دانشمند قرن هفتم هجری با شمس تبریزی در سال ۶۴۲ هجری قمری انقلابی در وی پدید آورد که موجب ترک مسند تدریس و فتوا از سوی او و روی آوردن به مراقبت و تهذیب نفس شد و از آن پس شاعری متولد شد که به مولوی مشهور گشت.