آرمان قلی‌پور مستندساز در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا و در پاسخ به این سوال که به نظر می رسد سینمای مستند از صرف یک سینمای نخبه گرا به سمت اقبال عمومی حرکت کرده و امروز بسیار بیش از گذشته این سینما در میان مردم عادی شناخته شده است، گفت: درست است که اقبال مردم به سوی سینمای مستند بسیار بیشتر از گذشته شده‌است؛ به خصوص وقتی نگاهی به اطرافمان بیندازیم در خانواده و دوستان و ... این موضوع را به‌خوبی مشاهده می‌کنیم که مردم امروز بیش از گذشته سینمای مستند را می‌شناسند و آثار آن را تماشا می کنند.
وی افزود: یکی از دلایل این امر را می‌توان در افزایش تولیدات دید؛ به این معنا که دسترسی فیلم‌ساز به تجهیزات بیشتر شده و امروز حتی با یک گوشی موبایل هم می‌توان فیلم ساخت. این‌موضوع نشان می‌دهد که چگونه در سال های اخیر قدرت و دسترسی برای ساخت فیلم مستند بیشتر شده‌است.
وی افزود: ضمن این که امروز تهیه‌کنندگان و سازمان‌هایی که متولی ساخت مستند هستند، بیشتر شده‌اند و توجه زیادی به این قضیه شده‌است. انصافاً در این میان نباید نقش شبکه مستند را هم نادیده گرفت. شبکه مستند وقتی‌که شکل گرفت، باعث باعث شد تا مردم نگاه ویژه‌تری به مستند و تولیدات داشته باشند و به سینمای مستند علاقه‌مند شوند.
قلی‌پور ادامه داد: جشنواره‌ای مانند سینمای حقیقت، فیلم کوتاه تهران و جشنواره‌هایی که فیلم مستند را پذیرفته و نمایش دادند (به‌خصوص جشنواره سینمای حقیقت که ویژه فیلم‌های مستند است) باعث شد تا مردم بیشتر این سینما را بشناسند و این آثار را تماشا کنند و درک بیشتری از سینمای مستند داشته باشند.
البته امکاناتی که فضای مجازی و بسترهای اینترنتی در اختیار مردم قرار دادند، باعث شد تا آنان به‌راحتی بتوانند در خانه بنشینند و فیلم ببینند و همه این عوامل باعث شد تا شیفتگی مردم نسبت‌به این سینما بیشتر شود.
مدیران در تولید مستند صبر ندارند
این کارگردان در پاسخ به این پرسش که سینمای مستند در چه شرایطی می تواند منشا اثر باشد یا در جامعه تغییرات ایجاد کند، بیان کرد: مدیران متولی ما خواهان خروجی هایی سریع هستند و چون خود مستندساز نمی‌تواند از عهده مسائل مالی کارها بربیایند نیاز به حمایت های مدیران دارد؛ و در نهایت عمده مدیران برای سرمایه‌گذاری تمایل دارند فیلم‌ها در زمانی کوتاه ساخته و در زمان مدیریت آنان اکران شود.
بر این مشکل بیفزایید این موضوع را که تهیه‌کنندگان جدی در این حوزه نداریم که سرمایه‌گذاری هدفمند بر روی تولیدات مستند داشته باشند.
وی افزود: تولید مستندهای خوب و باکیفیت حداقل یکی، دو سال طول می‌کشد؛ یعنی از زمان تولید تا پس‌از تولید آن چیزی حدود دو سال زمان خواهد برد؛ اما چیزی که ما در ایران نمی‌بینیم صبر و حوصله سرمایه‌گذاران بر روی پروژه‌های مستند است. عمده مدیران و حمایت کنندگان مالی از ما پروژه‌هایی را می‌خواهند که آنان را در طی ۶ ماه تولید کرده و به نمایش بگذاریم.
قلی‌پور تصریح کرد: از سوی دیگر بودجه‌هایی که به مستند تخصیص داده می‌شود، در مقایسه با پروژه‌های داستانی بسیار کم است؛ پروژه های داستانی می توانند در زمانی کوتاه بر اساس یک فیلمنامه و سناریوی قبلی تولید شوند، درصورتی‌که مستندها نیاز به صبر، حوصله، پژوهش و مطالعه دارند.
مستندسازی در حوزه‌هایی مانند حوزه زیست‌محیطی ممکن است ۳ یا ۴ سال زمان نیاز داشته باشند، درصورتی‌که مدیران ما علاقه وافری به سرعت در تولید برنامه‌ها دارند.
توانایی مستند در ایجاد تغییر اجتماعی غیرقابل انکار است
کارگردان مستند چامون که در بخش ویژه کرونا چهاردهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» حضور داشت در پاسخ به این سوال که چه رویکردی را می توان برای ورود و استقبال سرمایه گذاران (خصوصی و دولتی) در تولید سینمای مستند اتخاذ کرد، گفت: یکی از جدی‌ترین مشکلاتی که در باب استقبال سرمایه گذاران از سینمای مستند وجود دارد، به علاوه معضلاتی چون ایستایی سینمای ما و بسیاری دیگر از مسائلی که وجود دارد، به شیوه نگرش ما بازمی گردد که نتوانسته‌ایم ذائقه مخاطب را به سمت سینمای مستند بچرخانیم.
از طرفی قدرتی که در سینمای داستانی و تهیه‌کنندگان این عرصه وجود دارد را اگر به سمت سینمای مستند آورده بودیم، بسیار موفق می‌شدیم.
وی افزود: فیلم مستند می‌تواند تأثیرات مهمی را در حوزه‌های فرهنگی، تاریخی، اجتماعی و… بگذارد؛ اگر بشود سرمایه‌ها را به این سمت سوق داد و تهیه‌کنندگان را مجاب کرد و صرفا ۱۰درصد سینماهایی که در اختیار سینمای داستانی قرار دارد را در اختیار سینمای مستند قرار داده و مردم را تشویق کنیم که آثار مستند را ببینند، در زمانی حدوداً ۱۰ ساله بسیاری از تأخرها و مشکلات ما مرتفع خواهد شد.
به گفته این مستند ساز، فیلم‌های داستانی ما (ورای کمدی‌ها که خود داستان دیگری است) جز تصویری از خانواده‌هایی ازهم‌پاشیده، ترویج ناامیدی و… عایدی برای مخاطب ندارند؛ ولی زمانی‌که فیلمی مانند معلم من اختاپوس که جایزه بهترین مستند امسال را گرفت و نمونه‌های داخلی آن را ببینیم، می توانیم قدرت و اعجاز و توانایی تغییر در سینمای مستند را به تماشا بنشینیم.
معلم من اختاپوس، فیلمی مستند محصول سال ۲۰۲۰ کشور آفریقای جنوبی به کارگردانی و نویسندگی پیپا ارلیک و جیمز رید است و کریگ فاستر به عنوان راوی در آن حضور یافته است. این فیلم در جشنواره های مختلف افتخارات متعددی به دست آورد که از میان آنها می توان به دریافت یک جایزه اسکار بهترین مستند اشاره کرد. قلی‌پور در مورد این فیلم گفت: به واسطۀ تولید چنین مستندهایی می شود انقلابی در محیط‌زیست و سایر مسائل ایجاد شود، به‌شرط اینکه مخاطب را به این سینما عادت دهیم و او را پذیرای مسائلی که برایش مهم است، کنیم.
وقتی صف‌های طولانی برای تماشای فیلم مستند در جشنواره سینما حقیقت می‌بینیم، متوجه خواهیم شد که مخاطب این فضا را درک کرده و به آن علاقه‌مند است؛ پس نیاز داریم تا مخاطبان را با این سینما آشنا و مفهوم آن را گسترده سازیم.
جشنواره سینما حقیقت ویترین سینمای مستند ما است
این مستندساز در پاسخ این پرسش که باتوجه به نزدیکی رویداد جشنواره سینما حقیقت، روند کیفیت این جشنواره از آغاز تا به امروز را چگونه می بیند، یادآور شد: اگر امسال فیلم من برای نمایش در جشنواره سینما حقیقت انتخاب شود، این چهارمین دورۀ پیاپی است که در این جشنواره حضور دارم؛ جشنواره سینما حقیقت ویترین سینمای مستند ما است.
ولی یکه‌وتنها بودن آن باعث شده‌است تا محافظه‌کار شود و تنوع فیلم‌هایی که در این جشنواره حضور دارد، کاهش یابد. بر این اساس سینما حقیقت رقیبی برای خودش نمی‌بیند؛ پخش آنلاین تماشا و دیدن فیلم‌های مستند را بیشتر کرده اما در مورد فیلم‌هایی که جوایز می‌گیرند روند خوبی نبوده‌است.
وی افزود: اگر سینمای مستند می‌خواهد که پویا شود و همچنان بدرخشد، باید دست فیلم‌سازها هنگام تولید باز باشد و هم این که در زمان انتخاب انتخاب فیلم‌ها در جشنواره سینما حقیقت تنوع آنان را در نظر بگیریم، این کار باعث می‌شود تا فیلم‌های خوبی انتخاب و دیده شوند. ضمن این که باید مدیران در تولید دست مستندساز را بیشتر باز بگذارند تا فیلم‌ها در زمان بیشتری تولید شوند و کیفیت بهتری داشته باشند.
قلی‌پور تاکید کرد: این که امروز ما از همه نقاط ایران فیلم مستند می‌بینیم، موضوعی بسیار حائز اهمیت و ارزشمند است؛ توجه بر فیلم‌هایی که با محوریت کلیت ایرانی و بوم نگاری فرهنگی ایران تولید می شوند، در سینمای مستند اهمیت دارد، باید این آثار هم دیده شوند تا اینکه همواره به موضوعات اجتماعی و فیلم‌هایی که در شهرهای بزرگ ساخته می‌شوند توجه کنیم؛ این توجه به آثار مستند که تنوع جغرافیایی و فرهنگی را درنظر می‌گیرند، اتفاق خوبی است.
وی در پایان افزود: موضوع دیگر این است که در جشنواره ای مانند سینما حقیقت به صرف اسامی و نام های سازندگان، فیلم‌ها را در جشنواره انتخاب نکنیم و به کیفیت تولیدات، به‌رغم جوان بودن و ناشناخته بودن کارگردان توجه کنیم. این‌موضوع به مستندسازان نوظهور کمک می‌کند تا آثارشان دیده شود.
نظر شما