رنگ تهران، از سنت تا مدرنیته

تهران در گذشته روستایی وسیع بین ری و کوهپایه‌های البرز بود و این قریه در زمان شاه طهماسب صفوی با توجه به نزدیکی آن به حرم عبدالعظیم حسنی(ع) و وجود باغهای خوش آب و هوا، برای دیگر شاهان این سلسله جنبه تفریحی و ییلاقی داشت اما با گسترش شهر نشینی در ایران به پایتخت سلسله قاجاریه تبدیل شد و از آن زمان تا به امروز اتفاقات تلخ و شیرینی بسیاری را به خود دیده است.

طهران برای اولین بار در سال ۱۱۶۴ خورشیدی با تاج گذاری آغامحمدخان قاجار به طور رسمی به عنوان پایتخت معرفی و پس از آن با توجه به خاص بودنش(مرکزیت، وجود آب کافی و سیاسی خاص) همچنان پویا و مورد توجه است.

شواهد تاریخی نشان می‌دهد در ۱۴ مهرماه سال ۱۲۸۶ خورشیدی در اولین دوره مجلس شورای ملی بعد از مشروطیت، تهران جایگاه خود را به عنوان دارالخلافه و پایتخت ایران تثبیت کرد.

کمیسیون فرهنگی آن زمان شورای شهر تهران به مناسبت دویست و سی‌امین سال تاسیس پایتخت، پیشنهاد طرح یک فوریتی روز تهران را مصوب کرد و شورای فرهنگ عمومی کشور در تیرماه ۱۳۹۵ این روز را در تقویم ملی گنجاند.

طبق گزارشهای متولیان شهری و میراث فرهنگی بیش از سه هزار اثر تاریخی واجد ارزش، ثبتی و تک پلاک‌های ارزشمند در استان تهران شناسایی شده‌ است که مالکیت آنها یا در اختیار مردم بوده یا اینکه تحت نظر نهادهای مدیریت شهری، ارگان های مختلفی دولتی و حاکمیتی قرار دارند که می‌طلبد برای حفظ آن، همه پای کار باشند تا بتوان میراث‌دار خوبی برای نسل آینده این سرزمین باشیم.

با این توصیف، تهران امروزی هم اینک به ۲۲ منطقه شهری تقسیم بندی شده است تا با توجه به اصالت این آثار، میراث ناشناخته پایتخت برای شهروندانش به گونه‌ای دیگر بازگو شود.

تهران مختص به یک روز نیست

مدیر روابط عمومی میراث فرهنگی استان تهران در این زمینه با بیان اینکه باید روز تهران را بیشتر ارج نهاد و برای رشد و الگو سازی آن تلاش دوچندانی داشت، گفت: باید تورگردانان از ظرفیت های بی بدیل تهران برای شناسایی ابعاد فرهنگی پایتخت به شهروندان بهره ببرند.

مهدی وحیدی با اشاره به اینکه تهران مختص یک روز و یک دوره نبوده بلکه باید با واکاوی اطلاعات و ماهیت کلی آن را به علاقمندان معرفی کرد، تاکید کرد: درصدد هستیم با همکاری میراث فرهنگی و با رعایت پروتکل های بهداشتی هرچند وقت یکبار یک رویداد را برای معرفی جاذبه های پایتخت به شهروندان ارائه کنیم.

این تهران شناس گفت: هم اینک تهران با قدمت شاخص خود آثار و فرهنگ متنوعی را از دوره سنت تا مدرنیته در دل خود جا داده و نیازمند است تا رسانه ها برای معرفی آنها اقدامی اساسی کنند.

به گفته وی، در حال حاضر بیش از ۲هزار بنای شاخص (قدیمی تا معاصر) در سطح استان تهران وجود دارد که این ظرفیت می تواند با همکاری تورگردانان، اصحاب رسانه و دانشجویان گردشگری برای عموم بیشتر شناخته‌ شود.

فضای تهران باید انسان محور شود

مسئول واحد مرمت سازمان زیباسازی شهرداری تهران نیزدر این راستا به خبرنگار ایرنا گفت: همه ساله برای گرامیداشت آیین های اینچنینی نمایشگاه متعدد عکس، بازدید از موزه های به صورت نیمه بها و رایگان، تورهای تهرانگردی، جشنواره ها و بازدید از کتابخانه ها برپا می شود اما به نظر می رسد این موارد برای معرفی بیشتر تهران اندک است.

افشین جوبه با بیان اینکه فضاهای متعدد بکر فراوانی در سطح شهر وجود دارند که نیازمند توجه بیشتر است، خاطر نشان کرد: باید با چنین رویکردی فضاهای شهر تهران را انسان محور کنیم چرا که این رویکرد می تواند در سالیان متمادی پیش رو جاذبه گردشگری را برای مردم بیفزاید.

وی با بیان اینکه هر سال اگر ۲طرح به مناسبت هفته تهران بازسازی و گشایش یابد می توان بستر لازم را برای حضور شهروندان را مهیا کرد، گفت: بسیاری از میادین و اماکن تفریحی در پایتخت قابلیت فرامنطقه‌ای دارند که باید با تغییر رویکرد، محیط های منطقه ای و محله ای را برای گردشگری مردم فراهم کرد.

این کارشناس حوزه مرمت با بیان اینکه با ایجاد این فضاهای محله محور می توان بسیاری از اطلاعات عمومی، سنت ها، آداب، مدرنیته، رسوم و صنایع دستی ناشناخته را بهتر معرفی کرد، افزود: برخی پیوستگی ها در فضای شهری را می توان با همکاری ارگان های مختلف دولتی و خصوصی گسترده کرد و سوابق و تاریخچه تهران را در اختیار شهروندان قرار داد.

جوبه یکی از معضلات و آسیب های تهران را مربوط به توسعه فرهنگ آپارتمان نشینی دانست و گفت: باید با اعتبارات مختلف بستر لازم را برای توسعه فضاهای گردشگری ارتقا داد و در چند سال آینده چهره شهر را دگرگون کرد.

وی توضیح داد: هفته گردشگری، روز تهران و بسیاری از مناسبت ها مربوط به یک زمان خاص نبوده است بلکه باید شهرداری برای احیای فضاهای بکر به مکان های تفریحی-گردشگری تلاش کند.

به گفته این مسئول شهری، در این راستا می توان با بهره گیری از تجربه شهرهای اصفهان، شیراز، قزوین و تبریز استفاده کرد و حتی رویدادهای بین المللی برای شناسایی تهران برگزار کرد.

۲هزار و ۲۵۰هکتار بافت تاریخی در قلب پایتخت

مدیر بافت تاریخی شهرداری تهران هم در این رابطه گفت: ۲هزار و ۲۵۰هکتار از حصار ناصری و طهماسبی در مناطق ۱۱ و ۱۲ پایتخت واقع شده که توجه به این ظرفیت می تواند به گردشگر پذیری و غنای پایتخت بیفزاید.

ابوالفتح شادمهری با اشاره به اینکه جایگاه تاریخی تهران پس از اصفهان و شیراز در کشور خاص و ویژه است، افزود: با برنامه های رویداد محور در این فضا می توان تاریخ پایتخت را در ابعاد زمانی تا مدرنیته امروز به عموم مردم معرفی کرد.

وی با بیان اینکه روز تهران در سال ۱۲۸۶ توسط مظفرالدین شاه قاجار مصوب شد، گفت: با توجه به موقعیت های موجود می توان از ظرفیت دانشگاه ها، سازمان های مردم نهاد، مدیریت شهری و ارگان های دولتی شاخصه های شهر تهران را از زوایای پنهان و نهان آشکار کرد.

مدیر بافت تاریخی شهرداری تهران اضافه کرد: در تهران حدود ۲هزار و ۲۰۰ ساختمان تاریخی شامل کاخ ها، موزه ها، فرهنگسراها، خانه های مسکونی و بافت و محوطه های تاریخی شناسایی شده که می تواند با کاربری های جدید و فرهنگی از تخریب آنها جلوگیری کرد.

شادمهری بیان کرد: یکی از برنامه های مهم مدیریت شهری حفاظت از این بناهای شاخص و تاریخی بوده که با کاربری های جدید فرهنگی، پذیرایی و اقامتی زمینه و بستر احیای آنها در پایتخت دوچندان شده است.

وی با اشاره به اینکه برای احیای این بناهای شاخص، قانون حفظ و مرمت بناهای تاریخی در سال ۱۳۹۸ توسط مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده است، خاطر نشان کرد: با ارایه تسهیلات و جلب سرمایه گذار می توان مرمت این بناها را آغاز کرد.

به گفته مدیر بافت تاریخی شهرداری تهران، در حال حاضر یک هزار و ۳۰۰ بنا و مکان رویداد در سامانه تهران مپ http://map.tehran.ir بارگذاری و در دسترس عموم قرار گرفته است.

شادمهری خاطرنشان کرد: بیشترین بناهای واجد ارزش تاریخی تهران در محدوده مناطق یک، ۱۱، ۱۲ و ۲۰ شهری قرار دارد.

واقعیت این است که تهران در نزد ایرانیان به رنگ خاکستری، شلوغی، آلودگی هوا و ترافیک سرسام آور مشهور است که می توان با شناسایی ظرفیت های گردشگری مدرن این کلانشهر مثل برج میلاد تا مدرنیته مثل کاخ های آن نسبت به تغییر این دیدگاه تلاش کرد.