ابراهیم حقیقی؛ گرافیستی خلاق و تاثیرگذار

ابراهیم حقیقی یکی از پیشکسوتان حوزه گرافیک است که آثارش همیشه با فرهنگ و هنر پیوند خورده و طراحی های روی جلد خیلی از کتاب ها، آرم ها و نشانه را انجام داده است. حُسن آثار «حقیقی» کارهای فرهنگی است. او نگاه ویژه ای در این زمینه داشته و همیشه نوعی رویکرد اجتماعی در آثارش بوده است. او همیشه توانسته است از طریق فعالیت های صنفی قدمی در راه گرافیک و هنر بردارد. حقیقی جنبه های مختلف هنرهای تجسمی را می شناسد و مانند مرحوم ممیز همه شاخه های گرافیک را آزموده است. این بخشی از سخنان مجید ملانوروزی مدیر مرکز هنرهای تجسمی در تمجید از هنرنمایی‌های حقیقی در عرصه گرافیک و طراحی است.

تولد و تحصیلات

ابراهیم حقیقی در مهر ۱۳۲۸ خورشیدی در تهران دیده به جهان گشود. وی تحصیلات خود را تا مقطع  کارشناسی ارشد معماری دانشکده هنرهای زیبا از دانشگاه تهران ادامه داد. پدرش عکاس پرتره بود و در زمانی که هنوز عکس سیاه و سفید وارد ایران نشده بود از پدرش هنر رنگ کردن عکس با جوهر را آموخت. به گفته حقیقی خانه، مدرسه و کتاب عامل اصلی تربیت ذهنی او بوده و اینکه عکاس بودن پدرش باعث شده با حوزه تصویر تجربه‌هایی داشته باشد که دیگر او را رها نکند. به گفته حقیقی تجربه کردن نوعی بازی کردن است که هنرمندان  انجام می دهند.

ورود به عرصه هنر

این هنرمند برجسته نخستین پوسترهایش را در ۱۳۴۸خورشیدی برای نمایش‌های هفتگی «تلاش فیلم» احمد جورقانیان طراحی کرد. پوستر نمایش «راهبه‌ها» به کارگردانی داریوش مؤدبیان و جلد کتاب «الف» نوشته خورخه لوئیس بورخس از نخستین کارهای او است. وی همزمان با تحصیل در دانشگاه فیلم هشت میلیمتری «چاه» را بر اساس قصه ای از غلامحسین ساعدی، در سینمای آزاد کارگردانی کرد که جایزه بهترین عکس در نمایشگاه فرهنگ و هنر را دریافت کرد. در ۱۳۵۰خورشیدی با مرتضی ممیز در فیلم انیمیشن «آنکه خیال بافت، آنکه عمل کرد» به سفارش کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان همکاری کرد. 

طراحی پوستر، داوری جشنواره‌های مختلف، برپایی نمایشگاه‌های مختلف، طراحی جلد کتاب و ساخت تیتراژ از دیگر فعالیت‌های این هنرمند نامدار است. از کارهای حقیقی در زمینه  طراحی صحنه باید به طراحی بخشی از سریال «سربداران» اشاره کرد، وی همچنین طراحی صحنه اولیه و لباس مجموعه تلویزیونی سلطان و شبان، گزارش یک قتل و زیر پوست شهر را برعهده داشت.

حقیقی درباره چگونگی خلق یک پوستر تئاتر معتقد است: پوستر تئاتر به سفارش کارگردان در ابتدا یا میانه تمرین‌ها به طراح گرافیک سپرده می‌شود. طراح متکی است به متن نمایشنامه و سپس به گونه اجرا و شیوه کارگردان. ممکن است که متن کلاسیک شیوه اجرای مدرن داشته باشد یا متنی نوین به گونه‌ای جز آن که نویسنده نوشته به کار آید. طراح گرافیک پوستر تئاتر در ایران دچار تنگنای بودجه اندک چه برای دستمزد چه برای چاپ. اندک شمار است که پوسترهایی که اندازه آن‌ها از ۷۰ ×۵۰ سانتمتر بزرگتر باشد. وی این شرایط را عامل بازدارنده حضور طراحان حرفه‌ای می‌داند و به همین دلیل دانشجویان و تازه کاران مشتاقانه خود را در معرض آزمون و خطاهای مکرر قرار می‌دهند تا بتوانند عرصه را برای فعالیت حرفه‌ای خود در آینده گسترش دهند. به این سبب برخلاف دیگر کشورها سبک، سیاق و رفتار مستمری که روشمند باشد به وقوع نپیوسته.

از این هنرمند خلاق در چند دهه گذشته آثار بسیار زیادی بر جلد کتاب‌ها، مجلات، و... دیده شده است.  وی یک بار در نمایشگاه خط‌نگاره‌های خود، رویکردی تازه به کار برد و آن اینکه روی اشعار حافظ تمرکز کرد. حقیقی در این خصوص گفت: انتخاب شعر یک سکوی آغاز بوده است اما وقتی که از شعر عبور و نقاشی می‌کنیم، اثر هنری مهم است. در واقع شعر حافظ این انگیزش را در من به وجود آورد که این مجموعه را خلق کنم و من به هیچ وجه منکر تاثیر شعر حافظ نیستم. در این مجموعه بر روی ۲ عنصر نقش و خیال که در آثار حافظ به وفور یافت می‌شود، تمرکز داشته‌ام و پس از آن تمام تصاویری را که در طول تاریخ با شعر این شاعر همخوانی دارد، گردآوری و در این مجموعه از آن‌ها استفاده کرده‌ام.

علاوه بر موارد گفته شده این هنرمند برجسته تجربیات وسیعی در ساخت تیزر دارد و تیزر یا عنوان بندی بسیاری از آثار مشهور سینمای ایران از جمله فیلم ای ایران ساخته ناصر تقوایی هنرنمایی وی است. حقیقی کارهای اجرایی زیادی هم انجام داده است. وی ۲ دوره رییس هیات مدیره و پنج دوره عضو هیات مدیره انجمن صنفی طراحان گرافیک بوده است. حقیقی همچنین عضو انجمن مستندسازان سینمای ایران، انجمن بین المللی طراحان گرافیک، انجمن عکاسان ایران، شورای عالی و مشاور خانه هنرمندان ایران، هیات مدیره خانه سینما و رییس شورای عالی خانه هنرمندان بوده است.

حقیقی کتاب های بسیاری را در زمینه عکاسی، گرافیک، خط نگاره و…به نگارش درآورده است که از جمله این کتاب ها می توان به «نشانه های حقیقی: مجموعه نشانه های فرهنگی و تجاری، عکاسی، کتاب خط نگاره ها، مشق های خط نخورده، حرف های تکراری، کتاب حقیقی گزیده آثار و… اشاره کرد.

هنرنمایی با موضوع کرونا

این هنرمند برجسته همزمان با شیوع ویروس کرونا یک بار دیگر خلاقیت‌های خود را به کار گرفت و آثاری با موضوع بیماری کرونا را در فضای مجازی که متناسب با شرایط روز و تحت تاثیر یک بیماری همه‌گیر  هستند به نمایش گذاشت و برای این کار به سراغ آثاری شناخته شده از برترین هنرمندان تاریخ هنر رفته است. حقیقی این آثار را بر اساس تابلوهایی از رنه مگریت، ونسان ونگوگ، ادوارد مونش، فرانسیسکو گویا، گرنت وود، فریدا کالو، پل سزان و لئوناردو داوینچی به وجود آورده است. استفاده از یک اثر هنری شناخته شده برای خلق اثری با مضمون متفاوت در تاریخ هنر دارای سابقه است. او در تعدادی از آثار تغییر چندانی در اصل نقاشی به وجود نیاورده و تنها با استفاده از یک المان بسیار مطرح در این روزها، تابلو را به فضا و شرایط کنونی نزدیک کرده است.

افتخارات و جوایز

حقیقی به دلیل خلق آثار و طراحی‌های جذاب و زیبا چندین بار دیپلم افتخار و جوایزی دریافت کرده است که از مهم ترین آنها می توان به جایزه صدسالگی سینما برای تیتراژ فیلم زیر پوست شهر، جایزه تقدیر ویژه داوران برای پوستر (همه انسان‌ها برابرند)، دیپلم ویژه (گرافیست برگزیده) دومین نمایشگاه هنر گرافیک ایران در ۱۳۶۸خورشیدی، برنده جایزه بهترین جلد کتاب (اتللو) اولین نمایشگاه هنر گرافیک ایران در ۱۳۶۶خورشیدی، دیپلم افتخار بهترین طراحی پوستر (تاتوره) پنجمین جشنواره فیلم فجر، دیپلم افتخار هفتمین جشنواره سینمای آزاد و... اشاره کرد.