تقویت دیپلماسی سیاسی و اقتصادی، رویکرد جدید ایران و چین

به گزارش ایرنا،  چین بزرگترین صادرکننده و دومین وارد کننده جهان است و دومین اقتصاد بزرگ جهان بر پایه تولید ناخالص داخلی را در اختیار دارد این کشور علاوه بر شورای امنیت سازمان ملل، عضو دایم سازمان‌های چندجانبه‌ای همچون سازمان تجارت جهانی، اپک،  سازمان همکاری شانگهای و گروه ۲۰ است.

چین به عنوان کشوری دارای سلاح هسته‌ای از بزرگترین ارتش دائمی جهان و دومین بودجه دفاعی بزرگ دنیا برخوردار است، این کشور همچنین از سوی برخی تحلیل‌گران نظامی، اقتصادی و سیاسی یک ابرقدرت در قاره آسیا لقب گرفته ‌است جمهوری اسلامی ایران همواره ارتباط و روابط خوب و حسنه ای با چین داشته است و در روز بر توسعه و تقویت این روابط افزوده شده است.

دوستی میان ایران و چین ریشه در پیشینه ای تاریخی از روابط اقتصادی و فرهنگی دارد که این دو تمدن کهن از دیرباز از آن بهره مند بوده اند روابطی که جاده ابریشم باستانی نماد و نشانه آن است و امروز این روابط ابعاد جدیدی به خود گرفته که بر اهمیت آن برای هر دو طرف افزوده است بستر این شرایط، تغییرات ماهوی است که نظم بین المللی در حال تجربه کردن آن است تغییراتی که برآمده از فرهنگ شرقی و آسیایی است و موجب ایجاد نوعی جدید از تعاملات میان بازیگران کلیدی در جهان گشته است و ابتکار کمربند - راه که رییس جمهور شی آن را طرح نموده و دولت چین آن را پیگیری می کند، بروز و ظهور بیرونی این تعاملات است.

اکنون نیز شرایط جدید بین‌المللی می طلبد تا با افزایش تعاملات، دو کشور برنامه ریزی دقیق و متناسبی برای آینده روابط خود داشته باشند همکاری‌های همه جانبه ایران و چین در تمامی زمینه ها با روندی قابل قبول ادامه دارد و امضای برنامه جامع همکاری های ۲۵ ساله ایران و چین نمادی از توسعه روابط دو کشور است.

نگاه به شرق اکنون راهبردی کلان برای تعیین نوع رابطه جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین است این نگاه حاصل برآوردی راهبردی است که آینده جهان را متعلق به آسیا می داند این نگاه راهبردی جمهوری اسلامی به چین موجب شده تا راه برای توسعه و تعمیق همکاری ها با جمهوری خلق چین در تمامی زمینه ها باز و هموار باشد.

چین شریک نخست تجاری ایران

 چین اولین شریک تجاری ایران در سال ۱۳۹۹ بوده است هر چند تجارت خارجی دو کشور  در دو حوزه صادرات و واردات نسبت به سال ۱۳۹۸ کاهش داشته است،   در مجموع تجارت خارجی ایران با چین در سال گذشته به حدود ۱۹ میلیارد دلار رسیده است.

از مجموع صادرات ایران در سال ۱۳۹۹ شمسی، ۲۶ میلیون و ۶۰۰ هزار تن کالا به ارزش هشت میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار به چین بوده که از لحاظ وزنی  ۲۳.۶ درصد و از نظر ارزشی، ۲۶ درصد کل صادرات ایران را در برمی‌گیرد.

عمده کالاهای صادراتی ایران به چین در سال گذشته پسته، انواع خشکبار و ادویه، مواد اولیه معدنی و صنعتی، مصالح ساختمانی، متانول، پلی اتیلن، فرش، ظروف شیشه ای، شمش آهن، محصولات آهنی، خرما، انگور و میوه به همراه مشتقات نفتی بوده است.

همچنین در این مدت واردات ایران از چین هم سه میلیون و ۵۰۰ هزار تن به ارزش ۹ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار ثبت شده است که از لحاظ وزنی ۱۰.۶ درصد و ارزشی ۲۵.۳ درصد کل واردات کشور را به خود اختصاص داده است.

ماشین الات و مواد اولیه صنعتی، تجهیزات پزشکی، حبوبات، مخمرها، کاغذ، چوب و تخته، پارچه و نخ، قطعات خودرو، انواع مفتول ها، لوازم ورزشی، دستگاه های داده پردازی، عینک و انواع مخمرها و بذر نیز عمده کالاهای چینی است که به ایران وارد شده است.

ظرفیت های ایران

ایران به عنوان یکی از نقاط کانونی ابتکار کمربند-راه، ظرفیت های عظیمی را در خود نهفته دارد که می تواند آن را بدل به موتور محرکه ای قوی برای پیشبرد این ابتکار گرداند ایران عوامل تولید فراوان، نیروی کار جوان و تحصیل‌کرده، زیرساخت های توسعه‌یافته و منابع طبیعی وسیعی در اختیار دارد و دارای بزرگ ترین ذخایر گاز طبیعی و رتبه چهارم ذخایر بزرگ نفتی جهان است.

ایران همچنین دارای نیروی کار مولد و انرژی ارزان قیمت است که تمامی این عوامل، مزیتی رقابتی برای همکاری میان شرکت های چینی با طرف های ایرانی به شمار می روند.

جمهوری اسلامی ایران همچنین به عنوان یکی از باثبات ترین کشورها در غرب آسیا و وزنه تعادل منطقه، رابطه ای متوازن و مبتنی بر اصل احترام به حاکمیت ملی با همسایگان خود داشته و این موجب شده تا دوستی پایدار و گستره وسیعی از روابط سیاسی و اقتصادی را با همسایگان خود داشته باشد و از مزیت نزدیکی جغرافیایی با سه پهنه جغرافیایی اروپا، آسیای مرکزی و افریقا برخوردار است مجموعه هایی که بازارهای بالقوه بزرگی به شمار می آیند.

آینده اقتصاد ایران بسیار روشن است ایران در چهار دهه گذشته به اثبات رسانده که نه تنها توانایی عبور از بحران ها را داشته بلکه توانسته از درون بحران ها، فرصت های تاریخی بسیاری را برای خود پدید آورد.

فعالان اقتصادی ایران نیز تمایل زیادی به همکاری با شرکت های چینی دارند که با توجه به گستره وسیع موضوعاتی که می تواند زمینه کار و همکاری میان بخش های مختلف اقتصادی دوکشور باشد، ضروری است برای آینده روابط، برنامه ریزی دقیقی به عمل آید تا بتوان با استفاده بهینه از فرصت های پیش رو، نقشه راه مناسبی را برای روابط و همکاری ها که در بردارنده منافع مشترک باشد تعریف و ترسیم کرد.

توانمندی های چین

 چین پرسرعت‌ترین اقتصاد بزرگ دنیا است به گونه ای که طی ۳۰ سال گذشته به طور میانگین سالانه حدود ۱۰ درصد رشد اقتصادی را تجربه کرده است، هر چند این اواخر و به دلیل شیوع ویروس کرونا به طور موقت با چالش هایی مواجه شد.

اقتصاد جمهوری خلق چین، اقتصادی بازار محور است که از طریق سیاست های صنعتی و برنامه های پنج ساله استراتژیک برنامه ریزی می شود. اقتصاد این کشور تا حد زیادی تحت سلطه شرکت های دولتی است اما به کسب‌وکارهای خصوصی و سرمایه‌گذاری خارجی هم تحت عنوان اقتصاد بازار سوسیالیستی اجازه کار و ترقی می‌دهد.  

اقتصاد چین در چند دهه گذشته رشد حیرت انگیزی را تجربه کرده که جایگاه این کشور را به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان تثبیت کرده است. در سال ۱۹۷۸ - هنگامی که چین برنامه اصلاحات اقتصادی را آغاز کرد - این کشور با تولید ۲۱۴ میلیارد دلار در رتبه نهم تولید ناخالص داخلی (GDP) قرار گرفت اما ۳۵ سال بعد با تولید ناخالص داخلی ۹.۲ تریلیون دلاری به رتبه دوم جهان صعود کرد.

این کشور همچنین عظیم‌ترین ذخیره ارزی خارجی به مبلغ  ۳.۱ تریلیون دلار را در اختیار دارد. چین بزرگترین تولیدکننده و صادرکنندهٔ کالا به جهان است، همچنین این کشور پرشتاب‌ترین بازار مصرف و دومین کشور واردکننده دنیا است.

بانک جهانی، وضعیت اقتصادی چین را مطلوب و محیط اقتصاد کلان این کشور را با ثبات توصیف کرده‌است. بانک جهانی آمار جدید را یک پیشرفت عمده توصیف کرده‌ است. با وجود افزایش میزان تولید ناخالص داخلی، نرخ سرانه تولید اقتصادی هنوز بسیار پایین است و برای اینکه چین به سطح کشورهای توسعه یافته برسد هنوز راه زیادی را باید طی کند.

چین از سال ۱۹۹۳ میلادی مازاد تجاری را به صورت بی وقفه تجربه کرده است و در سال ۲۰۱۳، به عنوان بزرگترین کشور تجاری جهان از ایالات متحده پیشی گرفت.

علاوه بر این، چین در چندین توافق نامه تجاری دو جانبه و چند جانبه شرکت و بازارهای جدیدی را برای محصولات خود باز کرده است. در سال ۲۰۰۳، چین توافق نامه مشارکت اقتصادی نزدیکتر را با هنگ کنگ و ماکائو امضا کرد. توافق نامه تجارت آزاد (FTA) بین چین و کشورهای "آسه آن" از ژانویه ۲۰۱۰ به اجرا درآمد که سومین منطقه تجارت آزاد جهان از نظر تولید ناخالص داخلی اسمی را ایجاد کرده است.

چالش های پیش روی دو کشور 

بحث تحریم ها همواره یکی از دست اندازهای اصلی در مسیر توسعه و تقویت روابط دوجانبه چین و ایران بوده است، هرچند چینی ها همواره تحریم های امریکا علیه ایران را محکوم کرده اند اما نباید غافل شد که این تحریم ها در کاهش مبادلات تجاری دو کشور تاثیر داشته است.

چین همواره از توافق هسته ای ایران حمایت کرده و مکررا از آمریکا خواسته است بدون قید و شرط تحریم ها علیه ایران را لغو کند؛ چین در عین حال خواسته های غیر منطقی آمریکا مبنی بر احیای تمام تحریم ها علیه ایران در سطح سازمان ملل و تمدید تحریم های تسلیحاتی علیه ایران را رد کرده است.

اوایل مهر ماه سال جاری، «جائو لی جیان» سخنگوی وزارت امور خارجه چین خاطر نشان کرده بود که ایالات متحده باید سیاست غلط  "فشار حداکثری" علیه ایران را تصحیح و از سرگیری زودهنگام مذاکرات را دنبال کند تا به نتیجه برسد.

چین همواره معتقد بوده که احیا و اجرا کامل و موثر توافق جامع اقدام مشترک به نفع همه طرف ها است آمریکا به عنوان آغازگر تنش در وضعیت هسته ای ایران باید سیاست غلط "فشار حداکثری" خود علیه ایران را تصحیح کند و تمام تحریم های غیرقانونی علیه ایران را به طور کامل کنار بگذارد.

این مقام چینی اظهار کرد: ایالات متحده باید روند از سرگیری سریع مذاکرات و دستیابی به نتیجه از این طریق را به پیش سوق دهد،  چین نیز با همه طرفهای مربوط همکاری خواهد کرد تا به تلاش بی وقفه خود برای  احیای برجام در مسیر خود ادامه دهد.

از سوی دیگر،  خانم «هوا چون یینگ»  سخنگوی وزارت خارجه چین در تازه ترین واکنش خود به گزارش اخیر رویترز مبنی بر درخواست مقامات آمریکا و اروپا از چین درباره کاهش خرید نفت از ایران اعلام کرد: موضع چین درباره همکاری عادی اقتصادی و تجاری خود با ایران روشن و همیشگی است. چین و ایران همواره بر اساس برابری، سود متقابل و منافع مشترک و اصول تجاری و در چارچوب قوانین بین المللی به همکاری پرداخته اند.

در کنار حمایت های چین از برجام و مخالفت با تحریم های یکجانبه آمریکا علیه تهران، جمهوری اسلامی ایران نیز مکررا حمایت خود را از چین در زمینه هایی از جمله مساله هنگ کنگ، سینکیانگ و تایوان که جزو منافع اصولی چین هستند اعلام کرده است.