۱۳۰ سال جنایت فرانسوی‌ها در الجزایر؛ عذرخواهی مکرون هم چاره‌ساز نشد

به گزارش ایرنا، امانوئل مکرون رئیس جمهوری فرانسه روز شنبه هفته گذشته در آیین یادبود قربانیان کشتار شب ۱۷ اکتبر ۱۹۶۱ معترضان مخالف با حاکمیت فرانسه بر الجزایر توسط نیروهای فرانسوی شرکت کرد؛ این برای نخستین بار بود که در فرانسه یک رئیس جمهوری در چنین مراسمی حضور یافته بود. نخستین یادبود رسمی این فاجعه در سال ۲۰۰۱ و با حمایت شهردار پاریس برگزار شد.

بنابه اعلام رسانه‌های فرانسوی، رئیس جمهوری ۴۳ ساله فرانسه بر خلاف پیشینیان خود «سرکوب مرگبار شهروندان الجزایری» در پاریس در شب ١٧ اکتبر ١٩۶١، چند ماه پیش از دست یافتن الجزایر به استقلال، را «جنایات نابخشونی» خواند و تاکید کرد که فرانسه به تاریخ خود با «روشن‌بینی می‌نگرد» و «مسوولیت‌های شناخته شده خود را می‌پذیرد»؛ جرائمی که پاریس تاکنون آن را نادیده می‌گرفت.

مکرون در شصتمین سالگرد این رویداد به یاد قربانیان، تاج گلی در محل حادثه در کنار رودخانه سِن در کنار پل «بزون» در حومه غربی پاریس قرار داد و سپس در بیانیه‌ای رسمی بر ضرورت ادای احترام به قربانیان این رویداد تاکید کرد.

بیانیه کاخ الیزه این بار از اظهارات پیشین در این زمینه بسیار فراتر رفت؛ فرانسوا هولاند در سال ٢٠١٢ «سرکوب خونبار» آن شب را به رسمیت شناخته بود.

اذعان مکرون به جنایات نیروهای فرانسوی در الجزایر

بر اساس این بیانیه، ریاست جمهوری فرانسه اذعان کرد که راهپیمایی ۱۹۶۱ الجزایری‌ها به شکلی «بی‌رحمانه، خشن و خونبار» سرکوب شده است؛ در جریان این سرکوب، حدود ۱۲ هزار الجزایری دستگیر، بسیاری زخمی و ده‌ها نفر کشته شدند.

 رئیس جمهوری فرانسه خطاب به بستگان قربانیان گفت که این «جنایت‌ها» تحت فرمان «موریس پاپُن» فرماندار وقت پاریس انجام شده است.

بی‌بی.سی نوشته مکرون با وجود آنکه سکوت درباره این موضوع را شکست و عذرخواهی کرد اما برای حاضران سخنرانی نکرد و به جای آن کاخ الیزه بیانیه‌ای کتبی انتشار داد.

واکنش‌ها به اظهارات رئیس جمهوری فرانسه

«میمونا حجام» از انجمن ضد نژادپرستی «آفریقای ۹۳» به خبرگزاری فرانسه گفت که اظهارات رئیس جمهوری «گامی رو به جلوست اما ناکافی است. ما امید بیشتری در دل داشتیم. پاپن به تنهایی عمل نمی کرد. مردم در قلب پاریس شکنجه و قتل‌عام شدند و کسانی که در رده‌های بالا بودند از این موضوع اطلاع داشتند.»

به نوشته بی‌بی.سی، در دهه ۱۹۸۰ مشخص شد که پاپن با نیروهای اشغالگر آلمان نازی در جنگ جهانی دوم همکاری کرده و در انتقال یهودیان به اردوگاه های مرگ نقش داشته است.

«امانوئل بلانشخ» مورخ فرانسوی هم می‌گوید اظهارات مکرون نشان دهنده «پیشرفت» است، او «بسیار فراتر» از روسای جمهوری پیشین گام برداشته است.

انجمن‌های بازماندگان قربانیان این رویداد نیز از اظهارات و بیانیه الیزه ابراز ناخرسندی کرد؛ به گفته یکی از روسای این انجمن ، «امانوئل مکرون به اندازه کافی گام پیش نگذاشت و از تصریح نام جنایتکاران خودداری کرد.» او می‌گوید «پاپن در آن دوره، تنها نبود. کل کشور از رئیس جمهوری، وزرا، ... آنها همه در این زمینه همدست جنایات دولتی ارتکاب شده بودند.»

بسیاری دیگر از بازماندگان نیز اظهارات مکرون و بیانیه کاخ الیزه را گام مهمی می‌شمارند و همزمان خواستار بیان تمامی حقایق در این باره هستند.

از سوی دیگر برخی از فرانسویان، رئیس جمهوری این کشور را به فراموش کردن بخشی از تاریخ متهم می‌کنند و سیاست اذعان به برخی دوره‌های تاریخی گذشته بدون تاکید بر تمامی ماجرا را که در آن فرانسه هدف حملات بوده است «خودآزادی» می‌خوانند.

حزب راست افراطی فرانسه، «اجتماع ملی»، اظهارات مکرون در این زمینه و نیز «استراتژی ابراز ندامت از گذشته که هیچ کمکی به مناسبات دیپلماتیک با الجزایر نخواهد کرد» را «غیرقابل تحمل» توصیف کرده و گفته این‌گونه مواضع فرانسه «موضوع را مضحکه» می کند.

پاریس روز یکشنبه گذشته نیز شاهد یک راهپیمایی به مناسبت شصتمین سالگرد سرکوب شدید تظاهرات مسالمت‌آمیز الجزایری‌های ساکن فرانسه در آخرین سال جنگ علیه استعمار این کشور بود. گروه‌های فعال حقوق‌بشر و گروه‌های ضداستعماری نیز در این تظاهرات شرکت کردند و از دولت فرانسه خواستند مسوولیت خود را در «جنایت‌های استعماری» علیه الجزایر بیشتر بپذیرد و دسترسی به اسناد و آرشیو را آسانتر کند.

رادیو بین‌المللی فرانسه این گونه گزارش کرد که در بحبوحه جنگ استقلال طلبانه الجزایر و تنها چند ماه پیش از کسب استقلال، هنگامی که هزاران تن از الجزایری‌های ساکن حومه پاریس برای اعتراض به ممنوعیت خروج آنان از خانه پس از ساعت ٢٠ و ٣٠ راهی پایتخت بودند با مقاومت و سرکوب نیروهای انتطامی روبرو شدند. فرماندار وقت پاریس آن هنگام فرمان رویاروئی با تظاهرکنندگان را صادر و به نیروهای انتظامی اجازه داده بود به آنان تیراندازی کنند.

عذرخواهی مکرون؛ گامی رو به جلو اما ناکافی

پس از گذشت ۶ دهه رئیس جمهوری فرانسه نه به صورت رسمی بلکه تلویحا از الجزایری‌ها عذرخواهی کرد؛ اقدامی که از نگاه فعالان و مورخان «گامی رو به جلو، اما ناکافی» است.

البته مکرون جوان در اوایل ریاست جمهوری خود هم به الجزایر سفر کرد و به این مناسبت از استعمار به عنوان «جنایت علیه بشریت» سخن گفت. او بر این عقیده بود که بدون بازنگری تاریخی، آشتی حقیقی میان دو ملت ممکن نخواهد بود. کاخ الیزه در چارچوب اظهارت مکرون در این سفر اعلام کرد که بحث «ابراز ندامت» یا عذرخواهی در میان نیست و تنها تاکید بر «حقیقت تاریخی» و پذیرفتن آن کافی خواهد بود.

در سال ۲۰۱۷ امانوئل مکرون استعمار را «جنایت علیه بشریت» خواند و پیشنهاد کرد که فرانسه از الجزایر عذرخواهی کند به همان گونه که کشورهای دیگر اروپایی از مستعمرات سابق خود عذرخواهی کرده‌اند.

اظهارات یک هفته پیش مکرون پس از آن صورت گرفت که الجزایر در روز دوم اکتبر سفیر خود را از پاریس فراخواند و از فردای آن روز عبور هواپیماهای نظامی فرانسوی را از حریم هوایی خود ممنوع کرد. الجزیره این اقدام را در واکنش به مقاله‌ای از امانوئل مکرون رییس جمهوری فرانسه در روزنامه لوموند انجام داد. مکرون در این مقاله «تاریخ نویسی رسمی» جدید پس از استقلال کشورهای مغرب عربی را نقد کرده و آن را نه مطابق با واقعیت که بر اساس «گفتمان نفرت» علیه فرانسه دانسته بود که سیستم سیاسی- نظامی الجزایر بر آن استوار است.

این سخنان را مکرون دو روز پیش از آن در دیداری با ۱۸ تن از جوانان برخاسته از خانواده‌های «حَرْکی» هم گفته بود. حَرْکی‌ها شبه نظامیان الجزایری‌ بودند که در جنگ الجزایر در کنار ارتش فرانسه با استقلال‌طلبان جنگیدند. گفته می‌شود بین ۳۰ تا ۹۰ هزار حَرْکی در این جنگ جان باختند.

البته برپایه آمارهای رسمیِ دولت فرانسه پس از اتمام جنگ، در حدود ۹۰ هزار حَرْکی توانستند خود را به فرانسه برسانند. اما از میان حَرْکی‌هایی‌ که در الجزایر ماندند، ده‌ها هزار نفر به دست حکومت نوبنیاد شکنجه و اعدام شدند.

در روز دهم اکتبر، عبدالمجید تَبون رئیس جمهور الجزایر بازگشت سفیر این کشور به پاریس را موکول به «احترام کامل فرانسه به الجزایر و دولت آن کشور» کرد و گفت: «فراموش می‌کنند که این کشور زمانی مستعمره فرانسه بود[...]  تاریخ را نباید تحریف کرد [...] نمی‌توان طوری رفتار کرد که گویی هیچ اتفاقی نیفتاده است.»

به گزارش رادیو بین‌المللی فرانسه، «پاسکال بُنیفَس» ژئوپلیتیک شناس، مدیر و بنیانگذار موسسه روابط بین‌الملل و استراتژیک، در واکنش به اظهارات مکرون گفت در عالم دیپلماسی رئیس جمهور یک کشور حق ندارد سخنانی از این دست بگوید. در دیپلماسی با برافراشتن پرچم‌ها نمی توان به نتیجه رسید .

پارلمان عرب این اظهارات رئیس جمهوری فرانسه در مورد الجزایر را به شدت محکوم کرد و آن را «غیرمسوولانه و غیرقابل قبول» خواند.

پارلمان عرب در بیانیه‌ای تاکید کرد: این پارلمان در برابر انواع سوءاستفاده‌هایی که به هویت، میراث تاریخی و دستاوردهای الجزایر و رهبری آن که با خون میلیون‌ها شهید نوشته شده است، در کنار الجزایر قرار می‌گیرد.

در این بیانیه که خواستار احترام به حاکمیت دولت الجزایر و عدم دخالت در امور داخلی آن شد، تصریح شد که پارلمان عرب بار دیگر حمایت خود را از «مسیر دموکراتیک‌سازی امیدوارکننده الجزایر تحت رهبری عبدالمجید تبون رئیس جمهوری» اعلام کرد.

تنش‌ها میان پاریس و الجزیره بالا گرفت

یورونیوز در این باره نوشت: تنش دیپلماتیک میان الجزیره و پاریس که با فراخوانی سفیر الجزایر در فرانسه آغاز شد منجر به بسته شدن حریم هوایی الجزایر به روی پروازهای ارتش فرانسه شد که از آن برای مشارکت در جنگ علیه نیروهای جهادی و شبه‌نظامیان افراطی در منطقه ساحل واقع در صحرای آفریقا بهره می‌برد. به گفته دولت الجزایر این تصمیم نشان‌دهنده ناخرسندی شدید این کشور از سخنان منسوب به امانوئل ماکرون و به‌ویژه توصیف نظام حاکم بر الجزایر به‌عنوان یک «سیستم نظامی-سیاسی» است.

البته تنش‌های دیپلماتیک میان دو کشور از زمان کاهش صدور روادید برای شهروندان الجزایری از سوی فرانسه بالا گرفته بود. پیش از انتشار اظهارات روز دوم اکتبر مکرون در لوموند، فرانسه شرایط صدور روادید برای اتباع کشورهای الجزایر، مراکش و تونس را سخت‌تر کرده بود.

دولت الجزایر اظهارات مکرون را «به شدت» رد کرد و آن را دخالت در امور داخلی این کشور دانست. روزنامه «الوطن» چاپ الجزایر نیز مقاله مکرون را «حمله‌ای غیرقابل قبول» علیه خاطره «شهدا» یی دانست که در مبارزه با استعمارگری فرانسه «قربانی» شدند. این روزنامه جملات مکرون را «خروج از خط» نامید.

رسانه فرانسوی زبان «۲۴ ساعت -  ۲۴heures» الجزایر نیز نوشت مکرون «مانند تمامی به اصطلاح مورخان و روشنفکران راست و راست افراطی» این آمادگی را ندارد که میراث استعمارگری فرانسه و «جنایات وحشتناک استعمارگران در الجزایر و سایر کشورهای آفریقایی» را به رسمیت بشناسد.
قتل‌عام وحشیانه ۴۰۰ هزار تا یک و نیم میلیون الجزایری؛ میراث استعماری فرانسه علیه الجزایری‌ها

به گزارش رادیو بین‌المللی فرانسه، سرکوب شهروندان الجزایر در شب ١٧ اکتبر ۱۹۶۱ به مرگ ده‌ها تن از آنان منجر شد. شمار دقیق کشته شدگان تا امروز نیز معلوم نیست. گزارش های رسمی به مرگ ٣٨ تا ٤٨ تن اشاره دارند، در حالی‌که بررسی‌های دیگر، به نسبت دوره در نظر گرفته شده، از کشته شدن ٩٨ تا ٢٠٠ نفر حکایت می‌کند. هر چند در آن روزها نبرد برای استقلال از سوی «جبهه آزادیبخش ملی» الجزایر به داخل خاک فرانسه کشیده شده و از ماه‌ها پیش نیروهای انتظامی این کشور هدف حملات مسلحانه و انفجار قرار داشتند، اما گردهمائی آن روز که البته پنهانی تدارک دیده شده بود، تظاهراتی مسالمت آمیز به ‌حساب می‌آمد.

راهپیمائی‌های گروه‌های الجزایری پس از ساعت منع رفت و آمد برای آنان در خیابان‌های اصلی پاریس به زد و خورد با نیروهای انتظامی کشید و آنان به‌سوی جمعیت تیراندازی کردند و شماری نیز در رودخانه سِن غرق شدند. شدت سرکوب که پس از آن روز نیز در برخی مراکز بازداشت ادامه یافت به زخمی شدن صدها تن منجر شد.

این تنها بخش کوچکی از جنایت‌های فرانسه در الجزایر است؛ الجزایر که بعد از هشت سال جنگ (۱۹۶۲-۱٩۵۴) به استقلال دست یافت که به ادعای مورخان فرانسوی، در طول این جنگ حدود ۴۰۰ هزار نفر از هر دو طرف کشته شدند اما دانشمندان الجزایری معتقدند حدود ۱.۵ میلیون نفر کشته شده‌اند.

این جنگ در ۱۸ مارس ۱۹۶۲ با امضای پیمان «اِویان» پایان یافت و الجزایر پس از ۱۳۲ سال از زیر استعمار فرانسه بیرون آمد. در آن جنگ صدها هزار و به قولی یک میلیون الجزایری و نزدیک به ۳۰ هزار سرباز فرانسوی جان باختند. چند ده هزار اروپایی نیز کشته یا آواره شدند.