هیچ سرنخی از عامل «الگوی ژنتیکی» در بروز سرطان مری یافت نشده است

به گزارش پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران، مطالعه جدید دانشمندان که ۱۸ اکتبر ۲۰۲۱ طی مقاله ای  با عنوان : Mutational signatures in esophageal squamous cell carcinoma from eight countries with varying incidence در مجله  Nature Genetics منتشر شده، به بررسی نقش جهش های ژنتیکی در تنوع جهانی سرطان کارسینوم سلول سنگفرشی مری (ESCC) پرداخته است؛ بدان امید که به یک الگوی ویژه از «امضاهای ژنتیکی» در سرطان مری در مناطقی با بروز بالای این نوع سرطان دست یابد؛ چرا که معکوس کردن این عامل می تواند به شناسایی علل ناشناخته سرطان کمک کند.

سرطان مری، هشتمین سرطان شایع در جهان است و «کارسینوم سلول سنگفرشی مری» (ESCC) شایع ترین نوع سرطان مری به شمار می رود؛ بیماری که در سال ۲۰۲۰  بیش از ۶۰۰ هزار قربانی در سراسر جهان داشته است.

به گفته محققان در این مطالعه جدید، بروز سرطان مری با تنوع بسیار چشمگیری در جهان مواجه است؛ به طوری که میزان بروز این بیماری در تعدادی از کشورها بیش از ۱۰۰ برابر برخی نقاط است.

محققان در این تحقیق بزرگ بین المللی بیش از ۵۵۰ ژنوم سرطان از افراد مبتلا به «کارسینوم سلول سنگفرشی مری» / ESCC از ۸ کشور ایران، چین، کنیا، تانزانیا، مالاوی (با میزان بروز بالا) و برزیل، ژاپن و انگلستان (با میزان بروز کمتر)  که دارای سبک زندگی و محیط  زندگی متفاوت هستند را بررسی و دریافتند ژنوم بیماران مبتلا به سرطان مری به طور قابل توجهی مشابه است و هیچ امضای ژنتیکی به عنوان الگویی که توضیح دهنده تنوع گسترده در بروز سرطان مری در جهان باشد مشاهده نمی شود.

در عین حال، محققان عواملی را شناسایی کردند که خطر «کارسینوم سلول سنگفرشی مری» را در مناطق خاصی افزایش می‌دهد؛ برای مثال، بروز این بیماری، در شمال ایران، با مصرف بالای تریاک و در ژاپن  با مصرف زیاد الکل ارتباط  قوی دارد.

این یافته محققان در مطالعه منتشره در مجله «نیچر ژنتیک»، در حالی به دست آمده است که رضا ملک زاده، از نویسندگان مطالعه حاضر و رهبر مطالعه کوهورت گلستان (بزرگترین مطالعه خاورمیانه و شمال افریقا) که به بررسی علل شیوع بالای سرطان مری و دیگر سرطانهای گوارشی در شمال شرق ایران- استان گلستان - به عنوان داغ ترین نقطه بروز سرطان مری در جهان با مشارکت بیش از ۵۰ هزار نفر پرداخته و نتایج دو دهه بررسی وسیع و دقیق آن به تایید ارتباط  «قوی» و «مثبت» مصرف تریاک با بروز ۷ نوع سرطان در انسان و تولید مونوگراف «سرطانزایی تریاک» و نیز تاثیر مصرف چای داغ در بروز سرطان مری توسط آژانس بین المللی تحقیقات سرطان سازمان بهداشت جهانی انجامید) می گوید: در مطالعه کوهورت گلستان که ۸ هزار نفر از ۵۰ هزار شرکت کننده در مطالعه، مصرف کننده دائمی تریاک بوده اند، دریافتیم متابولیت های تریاک، در ادرار، مو و خون افرادی که این ماده  مخدر را مصرف کرده اند، وجود دارد و  براساس این شواهد، تریاک ویژگی های اصلی مواد سرطان زا را دارا بوده و انواع مختلف تریاک ژنوتوکسیک هستند.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران می افزاید: نکته قابل توجه در یافته های بعدی ما این بود که حتی افراد سیستانی که به استان گلستان مهاجرت کرده بودند و از نژاد ترکمن نبودند، اما بر اثر مصرف دائمی تریاک یا ترکیبی از عوامل خطر دیگر، به سرطان بویژه سرطانهای گوارشی مبتلا شده بودند.

به گفته رییس پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران، در مطالعه جهانی جدید انجام شده که ایران نیز به عنوان یکی از کشورهای دارای بروز بالای سرطان مری، مشارکت قوی داشته است، بافت های سرطانی و بافت های طبیعی و سالم اطراف بافتهای سرطانی در بیماران برای بررسی تاثیر جهش های ژنتیکی بر ایجاد سرطان و آسیب به دی ان ای، مقایسه و در نهایت مشاهد شد که الگوی ژنتیکی واحدی در ژنوم بیماران مبتلا به سرطان مری وجود ندارد اما خطر ابتلا به کارسینوم سلول سنگفرشی مری در مناطقی مانند ایران که مصرف تریاک زیاد است، بالاست.  

وی با بیان این که در بررسی علل شیوع بالای بروز سرطان یا هر بیماری دیگری در هر منطقه، بررسی دقیق عوامل خطر ابتلا به بیماری در همان منطقه شیوع، نقش مهمی دارد، به عوامل ایجاد سرطان مری در ایران بر اساس نتایج مطالعه کوهورت گلستان اشاره کرد و گفت: ۷۵ درصد موارد سرطان مری در منطقه گلستان، به مواجهه طولانی مدت با ترکیبی از عوامل مصرف تریاک، نوشیدن چای داغ، مصرف کم میوه و سبزیجات تازه، بهداشت نامناسب دهان و دندان، مصرف آب آشامیدنی غیربهداشتی و استفاده از سوختهای نفتی و بیوزیستی در فضای بسته داخل خانه نسبت داده می شود.

محقق سرطان شناسی با اشاره به این که هم اکنون سرطان مری نهمین و دهمین سرطان شایع به ترتیب در مردان و زنان ایرانی است و بر اساس آخرین آمار ثبت سرطان در ایران، موارد جدید بروز سرطان مری در مردان ایرانی ۲۰۴۹ و در زنان ۱۶۵۲ مورد بوده است

وی همچنین این نکته مهم را یادآور شد که در حال حاضر موارد بروز سرطان مری در ایران به دلیل بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی و اصلاح سبک زندگی ایرانیان، از ۱۰۰ در ۱۰۰ هزار نفر جمعیت به ۲۰ در ۱۰۰ هزار نفر (یک پنجم کاهش) طی دهه های گذشته رسیده است

ملک زاده افزود: براساس نتایج آخرین داده های ملی ثبت سرطان مبتنی برکل جمعیت کشور (با پوشش صد در صدی)، موارد جدید سرطان مری با کاهش ۱۷.۵ درصدی تا کمتر از پنج سال آینده مواجه خواهد شد.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در عین حال تاکید کرد که ایران (شمال شرق) همچنان جزو کشورهایی با بالاترین نرخ بروز سرطان مری به شمار می رود.

ملک زاده با بیان این که حدود ۲۹ درصد افزایش سرطان ها در ایران طبق پیش بینی بروز سرطان ها در ایران تا ۱۴۰۴ /۲۰۲۵، مربوط به تغییرات در ساختار جمعیتی ایران (رشد جمعیت و پیری جمعیت) و ۱۴ درصد نیز به سایر عوامل از جمله  «توسعه و تشدید عوامل خطر بروز سرطان ها» مرتبط است، خاطرنشان کرد: علاوه بر نقش عوامل محیطی که تاثیر آنها در بروز سرطان ها اثبات شده است، اما مطالعات آینده نگر مبتنی بر جمعیتی که مشارکت کنندگان و روند سلامت، بیماری و مرگ و میر آنها را به شکل طولانی مدت و دقیق پیگیری می کند، علاوه بر شناسایی عوامل اپی ژنتیک،   همچنین امکان شناسایی عوامل ژنی بویژه جهش های ژنتیکی بر بروز بیماری ها را با استفاده از فناوری های پیشرفته و بیومارکرهای تشخیصی دقیق فراهم می کند؛ چرا که برای پیش بینی بروز برخی بیماری ها از جمله سرطانها در هر فرد طی سال های آینده، حداقل به ۱۰ سال زمان نیاز است.

نویسنده همکار مطالعه جهانی منتشره در «نیچر ژنتیک» امیدوار است مطالعات بعدی دانشمندان در این برنامه تحقیقاتی بتواند به یافته های دقیق تری درباره نقش جهش های ژنتیکی در تنوع جغرافیایی گسترده در بروز سرطانها در جهان بینجامد و معتقد است این یافته ها می تواند در کاهش بروز سرطانها و پیشگیری از آنها کمک بسیار موثری کند.