تشدید بارش‌های رگباری و ضرورت توجه به لایروبی رودخانه‌های گلستان

به گزارش ایرنا، گلستان در بخشی از حوضه آبریز دریای خزر واقع است که با توجه به موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی دارای رودخانه‌های پرآب و مهمی مانند اترک  گرگانرود و قره سو است که به طور عمده از جنوب به شمال و از شرق به غرب جریان دارند.

رودها از شریان های اصلی و ارزشمند حیات اقتصادی به ویژه در عرصه کشت انواع محصولات کشاورزی و شیلاتی در گلستان محسوب می شوند، رودخانه هایی که به سبب پویایی و حیات به طور طبیعی بخشی از مواد بالادست را به  مناطق پست و جلگه ای منتقل می سازند. 

فرسایش در مناطق بالادست استان گلستان، نوع جنس سنگ بستر، از بین رفتن پوشش گیاهی سبب شده است تا با کمترین بارندگی سیلاب اتفاق بیفتد.

آخرین نمونه از سیل گسترده در استان گلستان اولین روزهای سال ۹۸ رخ داد،این سیل از آن دست اتفاقات غیرقابل فراموشی است که همچون زخمی عمیق به ماندگارترین روزهای کتاب تاریخ این سرزمین شمالی تبدیل شده است، ویران شدن هزاران خانه، تخریب گسترده زیرساخت ها، مرگ ۱۱ نفر، مشکلات بهداشتی و آسیب های اجتماعی از جمله نتایج این سیل ویرانگر بود که برخی از آن ها با گذشت یکسال هنوز برای مردم گلستان تازگی دارد.

اما سیل ۲۰ مرداد ماه ۱۳۸۰ استان گلستان یکی از مرگبارترین سیل های تاریخ ایران بود که به مرگ بیش از ۵۰۰ نفر منجر شد و به عنوان یکی از بزرگترین سیل های ایران و جهان لقب مرگبارترین سیل ایران را به دوش می کشد،کارشناسان علت آن را تخریب جنگل ها و مراتع بالادست حوضه آبریز گرگان‌رود اعلام کردند که نقش لایروبی رودخانه ها و آبراه های اصلی و فرعی منطقه در عبور حجم عظیم از آبهای جاری هویدا بود.

سه دهه است که با پیشرفت علوم و فن آوری های نوین پیش بینی هفته ها و روزهای بارانی میسر شده است و پیش بینی حوادثی همچون وقوع سیل ممکن شود اما تغییرات حاد اقلیمی در سه الی چهار سال اخیر میزان، شدت، زمان و فصل بارش ها را تغییر داده و هر لحظه امکان وقوع بارش های رگباری و سیل آسا در کمتر از چند ساعت وجود دارد.

با وجود این ابرچالش جدید باز هم نسبت به قواعد و مقررات حریم رودخانه ها، نریختن انواع زباله به ویژه نخاله های ساختمانی به داخل رودخانه و برداشت بی رویه شن و ماسه از بستر رودخانه ها بی توجهی نمی شود.

الگوی بارش ها در گلستان تغییر کرد

مدیرکل هواشناسی گلستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا از تشدید تغییرات اقلیمی خبر داد و گفت:‌ الگوی بارش های استان تغییر کرده است و بارش ها در روزهای اندکی از سال اتفاق می افتد.

نوربخش داداشی ادامه داد: داده های آماری نشانگر آن هستند که روزهای دارای بارندگی موثر در حال کاهش است و روزهای بارانی گلستان از ۱۰۰ روز در سال به ۲۰ روز در سال کاهش یافته و در مقابل شدت بارش ها در مدت ۲۴ ساعته رشد صعودی داشته است.

تغییر الگوی بارش ها و افزایش تکرار بارش های نقطه ای و ابرهای جوششی در استان به تاکید کارشناسان امر احتمال بروز سیل در استان را افزایش داده است که برای ایجاد آمادگی در برابر این چالش چاره ای جز اطلاع رسانی دقیق  این رخدادهای طبیعی نداریم.

مهیا ساختن رودخانه ها و مسیل ها برای پذیرش روان آب های ناشی از باران  باید به طور جدی دردستور کار قرار داشته باشد تا شاهد اتفاقات تلخی همچون سیل ۹۷ در استان گلستان نباشیم.

وی تصریح کرد : شکل گیری تا بارش ابرهای جوششی در بازه زمانی کمتر از یک ساعت انجام می شود و این موضوع اطلاع رسانی سریع در خصوص وقوع بروز احتمالی سیلاب را بسیار سخت می کند.

در این پیوند با مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان گلستان گفت و گو کردیم. سیدمحسن حسینی به ایرنا گفت: لایروبی رودخانه ها یک موضوعی است که در چند بخش باید به آن پرداخته شود، به طور مثال لای رودخانه ها از کجا می آید و در واقع از همان منشا باید جلوی آن گرفته شود.

باید برای منشا رسوبات رودخانه ها فکری کنیم

وی توضیح داد : عمده رسوبی که در رودخانه ها جمع می شود از اراضی شیبدار ۱۰۰ هراز هکتاری است که حد فاصل بین دشت و کوهستان، این اراضی وجود دارد و متاسفانه روی آن زراعت یک ساله  انجام می شود و در جهت شیب روی آن شخم می شود و به محض اینکه بارش کوتاهی اتفاق می افتد خاک فرسایش پیدا کرده و داخل رودخانه لای می آید.

حسینی ادامه داد: یک بخش از لای هم از عرصه های جنگلی کم پوشش می آید و یک بخش  از رسوب داخل رودخانه ها،  زباله ها و نخاله هایی است که مردم در شهرها و روستاها و نزدیک رودخانه رها می کنند و بتدریج با بارش ها وارد رودخانه شده و تبدیل به لای می شود.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای گلستان تاکید کرد که اصل موضوع این است که باید در استان فکری به حال منشا این رسوبات داشته باشیم که همین منشا رسوبات جدای از اینکه رودخانه ها را پر می کند سدها را در حال پر کردن است و عمر مفید سدها را کاهش می دهد.

لایروبی سالانه ۶۰۰ کیلومتر رودخانه های استان ضروری است

حسینی ادامه داد : سه  هزار کیلومتر رودخانه در استان جاری است. حدود هزار و ۸۰۰ کیلومتر از رودخانه‌های استان که به طور عمده در بازه رودخانه های پیر طبقه بندی می شوند و مقاطعی از رودخانه های بالغ حداقل هر سه سال یک بار نیاز به لایروبی دارند، به عبارت دیگر لازم است هر سال حدود ۶۰۰ کیلومتر از رودخانه های استان که در مناطق مختلفی مانند شهرها، روستاها، اراضی کشاورزی، مراتع، بالادست پل ها و دیگر سازه های تقاطعی و مصب رودخانه ها جریان دارند، لایروبی شود.

حسینی  در ادامه گفت : با قیمت های سال ۱۴۰۰ به طور تقریبی سالانه برای ۶۰۰ کیلومتر لایروبی نیاز به ۱۴۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است و در صورتی که اسناد خزانه باشد به ۲۰۰ میلیارد تومان اعتبار سالانه برای این ۶۰۰ کیلومتر نیاز داریم.

وی یادآور شد: پس از سیل و ظرف یک سال و نیم بعد از سیل با اعتباراتی که تزریق شد و کمک هایی که دستگاه هایی مثل ارتش و سپاه کردند از ابتدای ۹۸ تا اواسط ۹۹ حدود ۵۰۰ کیلومتر لایروبی تا حدودی مناسب را داشته باشیم.

با اعتبارات موجود سالانه ۵۰ کیلومتر رودخانه لایروبی می شود

مدیرعامل آب منطقه ای گلستان بیان کرد : امسال از محل کنترل سیل گرگانرود ۲ میلیارد تومان، از محل متمرکز کشوری حدود سه میلیارد تومان و از محل استانی حدود پنج میلیارد تومان و از محل رودخانه های مرزی حدود یک میلیارد تومان برای لایروبی اعتبار در نظر گرفته شد که با این اعتبارات نهایت در سال می توان با آن ۵۰ کیلومتر را لایروبی کرد.

در بخش دیگری در همین پیوند برابر ماده ۵۵ و ۵۶ قانون شهرداری ها در حوزه ی شهری، لایروبی رودخانه ها چه در  انهار و چه در حریم از جمله وظایف این نهاد است که شهرداری های چهارده شهرستان استان گلستان به ویژه شهرهای سیل خیز باید برای تحقق این موضوع مهم تدابیر ویژه ای اتخاذ کنند.

شهرداری ها لایروبی کانالها را جدی بگیرند 

شهردار گرگان در خصوص لایروی رودخانه های این شهر به خبرنگار ایرنا گفت: سال جاری حدود پنج میلیارد ریال برای پاکسازی و لایروبی رودخانه های تول چشمه (النگدره )و زیارت درداخل شهر گرگان هزینه شده است.

محمدرضا سبطی گفت : لایروبی از ابتدای اردیبهشت آغاز و تا شهریور به پایان می رسد و حدود ۲۰ کیلومتر از شریان های اصلی رودها در داخل شهر پاکسازی می شود.

لایروبی کانالهای گمیشان در دست انجام است

فرماندار شهرستان گمیشان از افزایش ظرفیت آب گذری رودخانه ها و دالان های آبی این شهرستان خبر داد و گفت با لایروبی انجام شده  شهرستان گمیشان توان عبور ۲۰۰ متر مکعب آب به سوی تالاب گمیشان و دریای خزر را داراست.

به گفته وی لایروبی کانال های گمیشان به سوی دریای خزر و تالاب گمیشان در دست انجام است.

 فرماندار گمیشان گفت : بر اساس طرحی که در زمان حاضر در دست اجراست مقرر است بخشی از سیلاب های احتمالی به سوی تالاب بین المللی گمیشان هدایت شود و در این بخش هم ۲ کیلومتر کانال جدید احداث شده است.

به گزارش ایرنا،  با نزدیک شدن به فصل سرما و افزایش بارش های رگباری در نیمه دوم سال انتظار است تا با تزریق اعتبارات کافی دستگاه های متولی در حوزه لابروبی رودخانه ها اراده و جزم بیشتری از خود به نمایش بگذارند زیرا افزایش بارش رگباری  احتمال بروز سیل در این استان را دو چندان کرده است.  

بارش شدید باران و در مناطق کوهستانی نشست ۱.۵ متری برف در روزهای پایانی سال ۹۷، باعث سرریز شدن سدهای بوستان، گلستان و وشمگیر و طغیان رودخانه گرگان رود و آبگرفتگی شدید بخشی از شهرها به ویژه گنبدکاووس، آق قلا و گمیشان و روستاها واقع در مسیر شد.

استان ۲ میلیون نفری گلستان ۱۴ شهرستان دارد.