مصرف بی‌رویه آنتی بیوتیک‌ها، بزرگترین تهدید بهداشت عمومی

به گزارش خبرنگار حوزه بهداشت و سلامت ایرنا، سازمان بهداشت جهانی (WHO) هشدار داده که مقاومت آنتی بیوتیک‌ها  رو به افزایش بوده و ایران دومین کشور پرمصرف آنتی‌بیوتیک در جهان است.

براساس شاخص اعلام شده از سوی سازمان جهانی بهداشت، به صورت میانگین ۳۰ درصد نسخ حاوی آنتی بیوتیک هستند، بنابر گزارشات بدست آمده از کمیته های نظارت بر تجویز و مصرف منطقی دارو در ایران، در بازه زمانی سالهای ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸، میزان نسخ حاوی آنتی بیوتیک کاهش داشته است به نحوی که از میانگین کشوری ۴۵ درصد در سال ۱۳۹۰، به میانگین زیر ۴۰درصد در سال ۱۳۹۸ کاهش یافته و  این کاهش نشان دهنده ثمر بخش بودن آموزشها و نظارت های به عمل آمده از جانب وزارت بهداشت، سازمان غذا و دارو و دانشگاه های علوم پزشکی کشور است و ضرورت تداوم آموزش ها برای رسیدن به شاخص جهانی ۳۰ درصد را دوچندان می کند.

نگرانی‌های مرتبط با مصرف آنتی بیوتیک‌ها خیلی زود پس از معرفی آنها به دنیای پزشکی در سالهای ۱۹۴۰ میلادی ایجاد شد. آنتی بیوتیک‌ها از جمله رایج‌ترین داروهای مصرفی در جهان هستند. ، اگر چه این دسته از داروها، می‌توانند نجات بخش جان بسیاری از مردم جهان از بیماری‌های عفونی و ویروسی باشد اما استفاده بی رویه از آنها سبب بروز عوارض متعددی می‌شود که سالهاست جامعه پزشکی جهان را نگران کرده است.

شعار جهانی هفته اطلاع رسانی مقاومت میکروبی در سال ۱۴۰۰ «با افزایش آگاهی مقاومت میکروبی را متوقف کنید» نامگذاری شده است و  آنتی‌بیوتیک‌ها زمانی در دهه‌های ۴۰ و ۱۹۵۰ میلادی جان میلیون‌ها انسان را نجات داده‌اند، اما امروزه به دلیل مصرف بیش از حد آن، بسیاری از آنتی بیوتیک‌ها در برابر باکتری‌هایی که زمانی کشته‌اند، دیگر موثر نیستند.

پزشکان هشدار می دهند مصرف بی مورد آنتی بیوتیک‌ها می‌تواند موجب مقاومت بدن به این دارو شود که این خود خطری بزرگ برای سلامتی هر انسان به شمار می‌آید، همچنین یکی از خطرناک‌ترین عوارض جانبی مصرف آنتی بیوتیک‌ها واکنش‌های آلرژیک است که روزانه افراد زیادی را بدون اینکه بدانند چرا، راهی بیمارستان می‌کنند.

غیرضروری بودن ۳۰ درصد نسخه های آنتی بیوتیکی

سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است که حدود ۳۰ درصد کل نسخه‌های آنتی بیوتیکی در سالانه در سراسر جهان تجویز می شود غیرضروری است، آموکسی سیلین و اسید آموکسی سیلین، کلاوولانیک اسید متداول‌ترین آنتی بیوتیک‌ها در سراسر جهان هستند که توسط پزشکان تجویز می‌شوند. این داروها توسط سازمان جهانی بهداشت به عنوان درمان خط اول برای عفونت‌های شایع عنوان شده‌اند.

سازمان جهانی بهداشت متخصصان مراقبت های بهداشتی، بیماران و خانواده ها را تشویق می کند تا درباره تجویز و استفاده از آنتی بیوتیک ها بیشتر بیاموزند.

 مهدی رحمتی کارشناس دارویی در این زمینه  به خبرنگار ایرنا می گوید: از آنجایی که مقاومت آنتی بیوتیکی در سرتاسر جهان به یک معضل تبدیل شده  لذا اطلاع رسانی به عموم مردم، کارکنان سیستم بهداشتی و تصمیم گیرندگان در امر بهداشت و درمان جامعه می تواند در امر جلوگیری از ایجاد و انتشار مقاومت میکروبی کمک کننده باشد.

وی ادامه می دهد: آنتی بیوتیک ها از زمان کشف به عنوان سنگ بنای پزشکی نوین محسوب شده اند ولی استفاده بیش از حد و نادرست از آنها در سیستم های بهداشتی انسانی و حیوانی موجب پدید آمدن و انتشار مقاومت آنتی بیوتیک شده و مقاومت آنتی بیوتیکی هنگامی رخ می دهد که میکروبهائی مانند باکتری ها به داروهائی که به منظور درمان بیماری های حاصله از آنها استفاده می شوند

رحمتی تصریح می کند: هفته اطلاع رسانی درباره مقاومت دارویی یک مراسم سالانه است که بر اهمیت بهبود تجویز و استفاده از آنتی بیوتیک ها تاکید می کند،  بهبود نحوه تجویز آنتی بیوتیک توسط متخصصان مراقبت های بهداشتی و نحوه مصرف آنتی بیوتیک ها، به سلامت ما در حال حاضر و به کاهش مقاومت در برابر آنتی بیوتیک ها کمک می کند و اطمینان می دهد که این داروهای نجات بخش برای نسل های آینده در دسترس خواهد بود.

محمد سعید کارشناس دارویی سازمان غذا و دارو نیز در این زمینه می گوید: هدف از برگزاری این  هفته، آگاه سازی در زمینه آنتی بیوتیک ها، افزایش آگاهی عمومی و جهانی در برابر مقاومت میکروب ها به داروهای آنتی میکروبیال است.

وی ادامه می دهد: در این هفته تلاش می شود تا آگاهی و حساسیت سیاست‌گذاران، پزشکان و همچنین عموم مردم در زمینه افزایش مقاومت میکروبی نسبت به داروهای آنتی میکروبیال افزایش یابد.

سعید تصریح می کند: مقاومت به داروهای آنتی میکروبیال زمانی اتفاق می افتد که باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها و همچنین انگل ها به اثرات داروها مقاوم ‌شوند و به همین دلیل درمان عفونت ها بسیار سخت تر و خطر گسترش بیماری‌ها نیز افزایش پیدا می کند و در نتیجه ممکن است منجر به بیماری های شدید و مرگ شود.

وی اظهار می دارد: استفاده  بیش از اندازه دارو، صنعت پرورش دام، کشاورزی و همچنین عدم دسترسی انسانها به آب آشامیدنی سالم و بهداشتی برای مصرف شخصی و استفاده در کشاورزی از عوامل ایجاد مقاومت میکروبی هستند.

هشدار نسبت به افزایش بی رویه مصرف دارو

محمد مهدی گویا رئیس مرکز مدیریت بیماریهای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز در این زمینه می گوید: مصرف بی رویه دارو در بیمارستان ها زیاد است در حالی که مسوولان بهداشت اعلام می کنند خطر قریب الوقوع مقاومت میکروب ها به داروهایی که برای درمان بکار می رود، وجود دارد.

گویا تصریح می کند: در حال حاضر این نگرانی به وقوع پیوسته و باید داروها به درستی و میزان لازم توسط پزشک به بیمار برای مصرف آموزش داده شود تا مقاومت دارویی رخ ندهد،  بعضی از درمان بیماری ها بصورت بستری و سرپایی در بیمارستان ها به علت بروز مقاومت میکروبی با سختی زیادی روبرو هستند به عنوان مثال بیماری سل که در بازده زمانی ۶ ماه بیمار می تواند کاملا بهبود یابد به دلیل مصرف ناشی از داروهای بی رویه،  مقاوم شده و درمان های قبلی بر روی آن موثر نیستند، باید بیمار با داروهای گران قیمت تر و پرعارضه تر تحت مداوا قرار داد و  ۶۰ درصد موجب بهبودی بیمار می شود.

وی اظهار می دارد: مواردی از بیماریهای آمیزشی نیز داریم که به دلیل مقاومت میکروب ها ناشی از مصرف بی رویه داروها درمان نمی شوند زیرا پزشک داروها را به صورت مناسب تجویز نکرده است و این بیماری ها مقاوم به دارو شده  مانند انواع سوزاک که هیچ درمانی ندارند و دارویی هم موثر نیست.

گویا ادامه می دهد: مواردی از عفونت اچ آی وی نیز داریم که  مقاوم به دارو شده و میلیون ها تومان هزینه درمان آن است، پزشک باید به بیمار آموزش دهد که چه میزان دارو مصرف کند.

 رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می گوید: عوامل مختلفی  در بروز مقاومت میکروبی دخیل هستند و بسیاری از این مقاومت ها نسبت به میکرو ارگانیسم در بخش های آی سی یو بیمارستان ها اتفاق می افتد که امید است برنامه ریزی مناسبی در این زمینه انجام شود و  باید عزم ملی و جهانی برای جلوگیری از تجویز بی رویه دارو و ایجاد مقاومت میکروبی بوجود آید.  

سازمان بهداشت جهانی از سال ۲۰۱۵ میلادی تاریخ ۱۴ تا ۲۴ نوامبر(۲۳ آبان تا دوم آذر) هر سال را تحت عنوان هفته جهانی اطلاع رسانی در مورد مقاومت میکروبی (Week Awareness Antimicrobial World) اعلام و از کشورهای جهان دعوت به همکاری برای اطلاع رسانی و آموزش عمومی در زمینه مهار مقاومت میکروبی نموده است. به همین جهت در جمهوری اسلامی ایران نیز تاریخ  ۲۲ تا ۲۸ آبان ماه با همین عنوان نامگذاری شده است تا با همکاری ذینفعان برون بخشی و درون بخشی و با رویکردی مناسب نسبت به اطلاع رسانی در این خصوص برنامه ریزی و اقدام شود.