زلزله و درس هایی که از آن نمی گیریم

در زمان وقوع زلزله فقط به فکر نجات جان خودمان هستیم و همانطور که خداوند فرموده در روز محشر هم افراد نمی توانند به همدیگر کمکی کند لذا همه چیز از ذهن ما فراموش می شود؛ چرا که اگر سرعت عمل نداشته باشیم ممکن است از بین برویم و خیلی از افراد در همین (حول و و لا) جان عزیز خود را از دست می دهند.
وقتی زلزله ای در منطقه ای رخ می دهد بنظرم مردم سایر نقاط بروند و از نزدیک ببیند که زلزله با زندگی و زیست مردم و کوه ها و زمین مسکونی و کشاورزی آن منطقه چه می کند و چگونه همه چیز را در یک لحظه درهم می کوبد که دیگر قابل استفاده نیست و این از نشانه های قدرت خدا برای یادآوری انسان است.
در بین تمام پدیده های طبیعی مثل ماه و خورشید گرفتگی تا سیل و آتش فشان ها، دانشمندان به طور دقیق محل، ساعت و دقیقه و ثانیه آن پیش بینی می کنند اما در خصوص زلزله هنوز هیچ تحقیق و منطق علمی نتوانسته آن را پیش بینی کند لذا این پدیده همچنان برای بشر بدون پیش بینی و درعین حال نگران کننده و خسارت زاست.
در لحظه وقوع زلزله امکان حرکت و حتی بلند شدن از روی زمین از آدم را می گیرد و بیشتر افراد به هنگام زلزله وقتی قصد دارند فرار کنند دچار صدمه می شوند و یا زلزله زمانی رخ می دهد که مردم در خواب به‌سر می برند که آن وقت فاجعه انسانی مثل «بم کرمان» رخ می دهد.

وقتی به اتفاق همکاران به محل زلزله در روستاهای فین اعم از گیشان غربی، آب بالا، آب شیرین، ذرتو و غیره رفتیم، مردم هنوز آن حالت روحی اولیه خود را باز نیافته بودند و در بررسی زلزله ۶.۴ و ۶.۳ ریشتری این روستاها نشان می دهد که به گفته مهدی دوستی استاندار هرمزگان اول به دل پاک و بی آلایش مردم این روستاها رحم کرد وگرنه با توجه به شدت آن یک فاجعه انسانی در استان رخ  می داد.

پس از یک روز از این دو زلزله مهیب باز هم آن شب که ما در محل حادثه بودیم پس لرزه های آن موجب به هم خوردن کوه های اطراف روستاهای زلزله زده می شد با خود گرد و غبار در هوا ایجاد می کرد انگار قیامتی شده چراکه چشم به چشم نمی دید و من یک لحظه قیامت احساس کردم و درمانده بودیم که چکار کنیم.
زلزله شاید چند ثانیه طول نکشد ولی سرعت و عکس العمل و خرابی و ویرانی آن به اندازه یک عمر در ذهن ما باقی می ماند؛ چرا که آنچه با سختی بدست آوردیم اعم از خانواده به عنوان سرمایه معنوی  و اموال و خانه در یک لحظه و در یک چشم بهم زدنی از بین می رود و نمی توانیم مانع آن بشویم.
زلزله مهیب ۲۳ آبان ۱۴۰۰ که کانون اصلی آن روستاهای بخش فین بود اما مردم شهر بندرعباس هم احساس کردند و بسیاری از ترس در خانه محبوس شدند ، شماری هم به خیابان ها ریختند و ترافیک سنگینی تا ساعت ها ایجاد شد حتی مردم پس از زلزله حاضر نبودند به خانه برگردند و اکنون حال روز مردمی را ببینید که خانه های خشت و گلی یا سنگ و سیمانی ساخته بودند، در روستاهای فین چگونه فرود آمد.
برخی از شهروندان هرمزگان به خصوص شهر بندرعباس تا این لحظه وقتی از آنان درباره چگونگی وقوع این زلزله می پرسیم، می گویند انگار هنوز آن لرزش و ترس به همراه داریم و احساس می کنیم زمین زیرپایمان همچنان می لرزد که این گویای یک حالت ترس و اختلال روحی و روانی بوده که از ذهن مردم بین نرفته است.

 به گفته روانشناس و عضو هیات علمی گروه علوم تربیتی دانشگاه هرمزگان، به طور کلی، در کنار امدادرسانی های مرتبط با اسکان، امورات پزشکی و نیازهای تغذیه ای افراد دچار حادثه، مراقبت های روانشناختی از این دست می تواند به طور مناسبی به افراد کمک کند تا به طور موثری به زندگی عادی خود برگردند؛ چرا که این افراد خانه و کاشانه خود را ازدست داده و نیاز به آرامش روحی و روانی و همدردی و توام با کمک عزتمندانه دارند که به زندگی برگردند.

سید عبدالوهاب سماوی افزود: دسترسی افراد به مشاوره های تلفنی و برخط می تواند فرصت مناسبی را فراهم کند تا افراد در مورد تجربه خود صحبت کنند و با پردازش مجدد رویداد و هیجان های مرتبط با آن، رویداد را برای خود قابل تحمل تر سازند، رسالتی که متوجه روانشناسان و مشاوران استان هرمزگان است.

طبق گزارش مرکز لرزه نگاری، زلزله اخیر در روستاهای فین بندرعباس ۷ ثانیه طول کشید ولی در عمق ۱۵کیلومتری بود که اگر در عمق ۷ کیلومتری و در زمانی که مردم در خواب بودند، رخ  می داد هیچ یک از مردم این روستاها زنده باقی نمی ماندند.

علاوه بر زلزله های اخیر درسالجاری و سال گذشته در کشور ، ۱۸ سال پیش در زلزله هولناک و جانسوز  بم در استان کرمان چه فاجعه ای رخ داد و مردم درحالیکه در خواب به‌سر می بردند به یکباره تمام آن افراد با تمام زندگی و هستی و نیستی شان به زیر خاک رفتند و ۴۰ هزار انسان نابود شد به طوریکه یک قوم و یا قبیله با یک زلزله از بین رفتند.
جالب است بدانید حیوان های اهلی ۹ ثانیه قبل از وقوع زلزله از این رخداد به نوعی با خبر می شود و در رفتارشان تغییر دیده می شوند و می خواهند از جایی مثل آغل فرار کنند و حتی بچه های خود را رها می کنند ولی بشر در زمینه پیش بینی وقوع زلزله هنوز به این علم دست نیافته است.
در هر منطقه عوامل متعددی دست به دست هم می دهد که زلزله رخ دهد که برخی آن را برداشت بی رویه از آب‌های زیرزمینی و ایجاد فروچاله بهانه می کنند و برخی هم ایجاد گسل و گنبدهای نمکی دلیل وقوع زلزله می‌دانند که در هر صورت زلزله برای بشر یک اتفاق روبنا بوده که نتیجه عملکرد گذشته است.
از سوی دیگر ایجاد فعل و انفعالات زمین، تغییر در لایه های درونی زمین، بافت زمین و انرژی لرزه ای انباشته شده در لایه درونی زمین را بیشتر برای زلزله ۶.۴ و ۶.۳ امواج درونی زمین در روستاهای فین دانشمندان متحمل دانسته و براین عقیده اند که گنبدهای نمکی  مثل فنر خودرو توانایی جذب امواج لرزه‌ای را دارند و بسیاری از انرژی این امواج را به خود جذب می‌کنند که باعث می‌شود قدرت زلزله تا حد زیادی گرفته شود.
زلزله هرچند در خارج محیط شهری هرمزگان صورت گرفت و کارشناسان حوزه صنعت ساختمانی براین عقیده اند که ساخت و ساز های شهری با نظارت و با دوام ساخته می شود ولی کسی در برابر زلزله با این ابعاد نمی تواند تضمین دهد لذا بحث جدی بودن پروتکل ابنیه های با دوام باید همواره مورد توجه قرار گیرد.
یکی از اتفاق های مهم در زلزله اخیر ، خشک شدن پنج چشمه قناب آب در روستای گیشان غربی فین بود که مردم برای شرب و کشاورزی استفاده می کردند، هم اکنون از ان بی بهره شده ولی در عوض آب چشمه های روستاهای اطراف آن زیاد شده است.
براساس اطلاعات مرکز لرزه نگاری کشور، ۲ زلزله فین در عمق ۱۵ کیلومتری زمین رخ دادند، عمق زیاد زلزله فین از دیگری مواردی است که مدیر بخش زلزله شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی آن را در کاهش خسارت‌ها مهم می‌داند.
علی بیت الهی معتقد است وقوع ۲ زلزله فین در عمق ۱۵ کیلومتری به نسبت دیگر زلزله‌ها که بیشتر در عمق ۷ تا ۱۰ کیلومتری زمین رخ می‌دهند موجب شد انرژی لرزه‌ای رسیده به سطح زمین و در نتیجه میزان خسارت کاهش یابد.
با توجه به زلزله خیز بودن هرمزگان پرسش مطرح می شود که آیا زلزله های بزرگتری در پیش داریم که در این زمینه مهرداد حسن‌زاده مدیرکل مدیریت بحران استانداری استان گفته است تنها در سال گذشته بیش از ۱۴۰ زلزله بالای سه ریشتری هرمزگان را لرزانده که نشان می دهد استانی زلزله خیز بوده و همواره مردم و سازمان های امدادی باید آماده باشند.

زمین لرزه ۶.۴ ریشتری حدود ساعت ۱۵ و ۳۷ دقیقه روز یکشنبه ۲۳ آبان ماه ۱۴۰۰ بخش فین هرمزگان را به لرزه درآورد، این لرزه پس لرزه‌های متعددی به دنبال داشت. شدت این زمین لرزه به حدی بود که در سایر استان‌های همجوار از جمله فارس و کرمان نیز احساس شد.برخی منازل بخش فین بر اثر این زمین لرزه بین ۲۰ تا ۱۰۰ درصد تخریب شدند.

زمین لرزه ای که در نزدیکی زمین و در عمق ۱۵ کیلومتری ثبت شد، قدرت این دو زمین لرزه آنقدر بالا بود که علاوه بر استان های همجوار هرمزگان در برخی از کشورهای همسایه از جمله امارات و عربستان نیز احساس شد و تاکنون بیش از ۹۰ مصدوم و ۲ فوتی داشته است.

 رییس ایرنا مرکز هرمزگان