تداخل داروهای شیمیایی، گیاهی و غذاها؛ اهمیت زیاد، توجه‌ اندک

به گزارش ایرنا بررسی آمارها و مشاهده های میدانی نشان می‌دهد که درباره نحوه مصرف دارو، به اندازه تجویز دارو حتی نزد برخی افراد حوزه کادر درمان، حساسیت و توجه لازم وجود ندارد؛ موضوعی که آنقدر اهمیت دارد که گاهی اوقات به مرگ افرادی نیز انجامیده است.

در همین چند هفته اخیر شاهد فوت یک جوان در رفسنجان و ۲ مرگ مشکوک دیگر در درمانگاهی خصوصی در شهرستان سیرجان استان کرمان بودیم که در نتیجه تزریق دارو اتفاق افتاد؛ این عواقب را بگذارید پای بروز بسیاری از حساسیت ها و عوامل دیگری که در نتیجه مصرف دارویی که قرار بوده ما را درمان کند، رخ داده است.

برای تشریح ابعاد مختلف اهمیت این موضوع و تداخل دارویی، خبرنگار ایرنا با دکتر عباس پرداختی رییس سازمان نظام پزشکی استان کرمان که همزمان مسئولیت معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی کرمان را نیز برعهده دارد گفته و گو کرده است؛ موضوع مهمی که دکتر پرداختی نیز با حساسیتی ویژه و وقت زیادی برای آن گذاشت و با ارائه مصداق ها و جزئیات مختلف تلاش کرد حق مطلب را ادا کند تا توجه جمعی شهروندان و حتی پزشکان، بیش از پیش به این موضوع جلب شود.

وی در تشریح مثال هایش به عنوان نمونه به مصرف آسپرین برای جلوگیری از تشکیل لخته با بابونه یا سیر اشاره می کند که می تواند خطرآفرین باشد و می پرسد: چقدر از پزشکان یا شهروندان ما از این تداخل ها آشنایی دارند یا اگر آشنا هستند، آنها را به کار می گیرند؟ 

پرداختی با بیان اینکه در مقوله تداخل دارویی هیچکس به دنبال منع مصرف هرکدام از داروها نیست، تاکید می کند: نحوه، میزان و زمان مصرف یا چگونگی هم‌مصرفی داروهاست که بسیار اهمیت دارد و توجه به آنها سبب کاهش بروز عوارض دارویی می شود.

وی با توجه به اهمیت این موضوع، به برنامه مهم جانشین شدن شیوه ارائه خدمت سنتی بااستقرار مسئول فنی داروساز در اتاق مشاوره در داروخانه‌­ها اشاره می­‌کند که قرار است در کل کشور با هدف بهبود نحوه مصرف داروها عملیاتی شود و می گوید: باتوجه به اهمیت موضوع تداخلات دارویی، نحوه مصرف داروها و شیوه نگهداری داروها و فرآورده‌­های آرایشی، داروساز مشاور به منظور افزایش بهره‌وری، کاهش عوارض دارویی و کم کردن خطرات ناشی از مصرف نادرست دارو در داروخانه‌هامستقر خواهد شد.

پرداختی  افزود: برخی بیماران به دلیل مصرف داروهای مختلف ممکن است دچار عوارض ناشی از تداخل دارویی شوند که مشکلات زیادی را برای آنان به وجود می آورد؛ داروساز مشاور یا مسئول فنی در داروخانه ها با توجه به وجود پرونده سلامت بیمار و نسخه نویسی الکترونیک می تواند از بروز تداخل دارویی برای بیماران جلوگیری کند زیرا الکترونیکی شدن اطلاعات دارویی امکان بررسی نسخه ­های قبلی بیمار را نیز برای داروساز مشاور فراهم می کند.

طرحی که جایگزین ویزیت پزشکان نیست

پرداختی در ادامه با اشاره به موضع گیری برخی پزشکان درباره اجرای طرح داروساز مشاور در داروخانه ها اظهارداشت: این افراد گمان می کنند قرار است اتاق مشاوره در داروخانه جایگزین ویزیت پزشک در مطب شود، در حالی که این طرح به منظور نظام­‌مند کردن و توسعه مشاوره ­های مؤثر داروسازان در پیشگیری از تداخلات دارویی و حتی اثربخشی فرآورده ­هایی مثل ضدآفتاب ها، فرآورده های ضدشوره و .... اجرا می شود؛ به عنوان مثال باقی ماندن کف شامپوهای متنوع ضدشوره برروی پوست سر که برای درمان شوره سر ضروری است، در وهله اول پیش پاافتاده ولی در مرحله کاربرد، بسیار مهم است که البته تنها داروساز آموزش‌دیده، دانش و تجربه انتقال این مطالب را به مصرف ­کنندگان دارد.

رییس نظام پزشکی کرمان با اشاره به اینکه اشتباه و تداخل دارویی به اقتصاد سلامت کشور هم بار سنگین مالی اضافه می­ کند گفت: این موضوع بویژه در مورد برخی بیماران که چند بیماری با هم دارند و تعداد  بیشتری دارو را با هم مصرف می ­کنند، اهمیت دوچندان می یابد و ایفای نقش اصلی داروسازان، به اقتصاد سلامت کمک شایان توجهی خواهد کرد.

پرداختی هچنین بااشاره به اینکه در کشوری همانند کانادا در داروخانه پس از تحویل دارو مشاوره ارائه و طریقه مصرف تک تک داروها نیز به طور کامل گفته می شود گفت: این مشاوره­ ها هزینه جداگانه ای دارند که فعلاً در ایران برای این طرح، همان حق فنی دریافت می­ شود.

آمار داروخانه های کرمان و اتاق مشاور

رییس نظام پزشکی کرمان در ادامه با بیان اینکه در شهر کرمان ۱۲۰ داروخانه داریم و ۱۵ داروخانه هم قرار است راه اندازی شود گفت: موضوع راه­ اندازی اتاق مشاوره، بحثی است که تازه شروع شده و شاید ۲۰ – ۲۵ داروخانه در کرمان اتاق مشاور داشته باشند که بزودی این مساله فراگیر می شود و در امتیازبندی داروخانه ­ها نقش اساسی خواهد داشت.

رییس نظام پزشکی کرمان با بیان اینکه برخی بیماران طریقه مصرف داروها را نمی دانند و دارو را اشتباهی مصرف می کنند تصریح کرد: پزشک معالج در مرحله نخست باید به بیمار بگوید که داروها چگونه باید مصرف شوند یا اینکه بیمار هنگام تحویل دارو این موضوع مهم را از مسئول فنی داروخانه بپرسد.

تشریح انواع تداخل دارویی

وی به انواع تداخل دارویی اشاره و اذعان کرد: تداخلات دارویی شامل تداخل دارو- دارو، دارو- غذا، دارو- گیاه، دارو- سرم تزریقی و دارو- مکمل است و در کل دنیا سالانه بخش مهمی از خطاهای پزشکی را به خود اختصاص می­ دهد. در این میان  تداخل دارو با غذا از اهمیت زیادی برخوردار است که باید به طور ویژه به آن توجه شود زیرا بیشتر افراد از تداخل دارو و غذا بی اطلاع هستند و در این زمینه مشکلات دانشی و سواد سلامت زیادی داریم.

رییس نظام پزشکی کرمان به طور مثال مصرف داروهای ضدعفونت از جمله سیپروفلوکساسین  را با شیر یا انواع لبنیات نوعی تداخل دارو و غذا عنوان کرد و افزود: درصورت مصرف لبنیات جذب این داروها به میزان ۲۵ درصد یا یک چهارم تقلیل می ­یابد و این مشکل می­ تواند  اختلال جدی در درمان عفونت بیمار را به دنبال داشته باشد.

تداخل با داروهای گیاهی را جدی بگیریم

پرداختی تداخل دارو و داروهای گیاهی را یکی دیگر از مسائل مهم دانست و گفت: به طور مثال ترکیب و تداخل آسپرین و داروهای ضدلخته با بابونه، زنجبیل و سیر می تواند باعث خونریزی گوارشی و سیاه شدن مدفوع شود زیرا این گیاهان رقیق کننده خون نیز هستند.

وی تاکید می کند: ما مصرف این نوع مواد و داروها را مطلقاً ممنوع اعلام نمی کنیم اما مقدار و زمان مصرف آنها مهم است؛ مثلا آسپرین صبح پس از صبحانه مصرف شود و شب یک فنجان بابونه مشکلی ایجاد نمی کند چون بین مصرف فاصله بوده و مقدار دُز آنها کاهش یافته است.

پرداختی همچنین با بیان مصداق دیگری تاکید کرد: به طور نمونه «قره قات» یا زغال‌اخته هم در این دسته قرار دارد و نباید با برخی داروها مصرف شود.

رییس نظام پزشکی کرمان معتقد است: گاهی بیمار نمی داند که در یک شکل دارویی گیاهی چه ترکیباتی استفاده شده است؛ مثلاً در یک محصول داخلی مؤثر بر بازکردن عروق، قره قات، زنجبیل، زالزالک، سیر و فلفل قرمزبه کار رفته که با داروهای ضدلخته می­ تواند تداخل داشته باشد و مشکل ­ساز شود.

وی تاکید کرد: بیمارانی که مصرف داروهای مختلف دارند، در مصرف انواع گیاهان دارویی و غذاها نیز مراقبت بیشتر داشته باشند و اطلاعات لازم درباره داروهایشان و نحوه مصرف و تداخل آنها با مواد و غذاهای دیگر را حتماً بپرسند.

مراقبت در مصرف ضدآفتاب ها

پرداختی در ادامه استفاده از برخی داروها مانند ضدآفتاب را دارای دستور مشخص دانست و گفت: این فرآورده­ ها در بسیاری از کشورهای پیشرفته به عنوان دارو قلمداد اما در ایران بدون مشورت پزشک یا  داروساز خریداری می شوند که می تواند آسیب ­هایی را در پی داشته باشد.

وی ادامه داد: انتخاب ضدآفتاب بر اساس نوع پوست از نظر میزان رنگ، محل جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا، سن مصرف کننده، مدت زمان تماس آفتاب، هدف استفاده و فصل و شرایط جوی متفاوت است؛ به طور مثال ضدآفتابی که برای شرایط برفی یا هنگام قایق­رانی انتخاب می کنیم با دیگر شرایط تفاوت دارد زیرا انتخاب نادرست ضدآفتاب می­ تواند به دلیل انعکاس محدوده خاصی از پرتو فوق­ بنفش، موجب پیرپوستی شود.

پرداختی در ادامه به موضوع حساسیت به نور برخی داروها نیز اشاره کرد و گفت: مثلاً کسی­ که سیپروفلوکساسین مصرف می­ کند، مخصوصاً کسانی که چشم و پوست روشنی دارند باید حتماً درون و بیرون ساختمان، ضد آفتاب یا عینک آفتابی بزنند چون پوست و چشم با مصرف این دارو به نور حساس شده است.

پزشکان و نحوه مصرف دارو

پرداختی در ادامه به مقوله ای اشاره می کند که اهمیت آن کمتر از نوع تجویز دارو نیست و آن هم نحوه مصرف شکل دارویی است؛ باید توجه داشت حتی اگر تجویز نوع دارو درست و اصولی باشد اما بد مصرف شود نه تنها ممکن است مشکل بیمار را حل نکند بلکه عوارض بیشتر و دیگری را نیز ایجاد کند.

به گفته وی یکی دیگر از معضلاتی که در استفاده از دارو اینک در جامعه مشاهده می شود و نیاز به توجه دارد، نحوه مصرف درست داروست که گاهی برخی پزشکان نیز برای بیان آن وقت نمی گذارند یا اطلاع کاملی ندارند.

پرداختی می گوید: حتی ممکن است شلوغی داروخانه هم سبب شود که بیمار به این مقوله توجه لازم را نداشته باشد و مساله ساز شود.

به گفته وی این مشکل بیشتر در مورد اشکال دارویی خاص مثل افشانه ­ها و پودرهای استنشاقی مشاهده می شود؛ به طور مثال برخی از پودرهای استنشاقی فاقد حامل دانه درشت هستند و اندازه ذره­ ای آنها بسیار کوچک است؛ مواردی داشته ایم که بیمار دستگاه تجویز دارو را به داروخانه برگردانده و مدعی است که دستگاه خالی از پودر است و چیزی داخل آن نیست!

پرداختی توضیح داد: این درحالی است که اندازه مواد این دارو پنج میکرون است و زیر ۴۰ میکرون نیز با چشم غیرمسلح دیده نمی شود؛ لذا مشاوره در داروخانه به نحوه مصرف درست داروها کمک خواهد کرد.

۵۷۰۰ نفر دارای شماره نظام پزشکی در شهر کرمان

رییس نظام پزشکی کرمان در ادامه با بیان اینکه نظام پزشکی قدیمی ترین مجموعه صنفی کشور است و افرادی که با سلامت مردم در ارتباط هستند در این زمینه فعالیت دارند گفت: پنج هزار و ۷۰۰ نفر در کرمان شماره نظام پزشکی دارند که شامل همکاران پزشک، دندانپزشک، داروساز، ماما، فیزیوتراپیست و پروانه دار هستند.

پرداختی ادامه داد: بخش نخست وظایف این سازمان دفاع از حقوق شهروندان است که سه نهاد در این بخش به بهتر شدن روند درمان کمک می کنند به این صورت که معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی، سازمان پزشکی قانونی و سازمان نظام پزشکی با هم در تعامل هستند و کمیته های مشترک دارند تا خدمات رسانی در این حوزه به بهترین شکل ممکن انجام شود. بخش دوم وظیفه سازمان نظام پزشکی صیانت از حقوق همکاران حوزه سلامت است که بخصوص در دوران کرونا حتی از بذل جان خویش هم برای سلامت جامعه دریغ نکردند.