شادابی؛ رهاورد غازهای پیشانی سفید برای تالاب‌های آذربایجان‌غربی

به گزارش ایرنا، آذربایجان‌غربی به لحاظ برخورداری از شرایط خاص توپوگرافی، پوشش گیاهی غنی و منابع آبی فراوان، دارای زیستگاه‌های مناسبی برای گونه‌های مختلف حیات وحش از جمله پرندگان است و تلفیق عوامل اقلیمی و شرایط جغرافیایی سبب شده تا تنوع زیستگاهی کم نظیری از تالاب‌ها و دشت‌ها تا جنگل‌ها و تپه ماهورها و مناطق کوهستانی را در این استان شاهد باشیم.

بر اساس مطالعات و بررسی‌های انجام یافته توسط اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان‌غربی در سال‌های اخیر بیش از ۳۰۲ گونه پرنده در استان زیست می‌کنند و در فصول مهاجرت بیش از ۲۰۰ گونه پرنده مهاجر میهمان تالابهای این منطقه می‌شوند.

فصل پاییز که فرا می‌رسد حضور پرندگان به منظور استراحت و تغذیه به تالابها و زیستگاه های آذربایجان غربی نیز آغاز می شود و در طول روز می‌توان با چشم عادی یا با دوربین، تکاپوی این زیبایی های خلقت را در نقاط مختلف آذربایجان غربی مشاهده کرد.

البته حضور پرندگان زیبای مهاجر در آذربایجان غربی محدود به فصل پاییز و زمستان نیست و در بهار هم جمعیتی از این مسافران عرض های شمالی تر، در زیستگاههای استان برای لانه سازی و جوجه آوری دیده می شود.

طبق اظهارات کارشناسان، یکی از مسیرهای اصلی و هفتگانه مهاجرت پرندگان به ویژه مهاجرت زمستانه، آذربایجان غربی است؛ هر ساله جمعیت‌های بزرگی از انواع پرندگان به استان مهاجرت می‌کنند.

در این بین غاز پیشانی سفید کوچک نیز حائز اهمیت فراوان است زیرا بیش از نیمی از جمعیت غربی این پرنده با حدود هشت هزار بال وارد زیستگاه های استان به ویژه در شهرستان پلدشت شده و مدتی را در این زیستگاهها زمستان گذرانی دارند.

حضور این پرندگان در زیستگاههای استان در روزهای سرد سال شادابی و جنب و جوش و حیاتی دوباره به تالابها و دشتهای پاییزی آذربایجان غربی بخشیده است که هر ببینده ای را محو تماشا می کند.

اما بررسی های کارشناسان بیانگر کاهش چشمگیر جمعیت این پرنده در طی سالهای اخیر است که حساسیت جوامع محیط زیستی کشورهای مختلف را برانگیخته و آنان را به سمت ارائه راهکارهایی برای صیانت و مراقبت از این گونه ویژه وادار کرده است.

طبق اظهارات کارشناسان هم اکنون این گونه تنها پرنده ای محسوب می شود که برای آن برنامه حفاظت از گونه در سطح بین المللی تهیه و تدوین شده است تا ضمن شناسایی تهدیدات و تعارضات موجود بتوان جمعیت آن را در سطح دنیا افزایش داد.

سالانه ۸ هزار غاز پیشانی سفید در تالابهای آذربایجان غربی فرود می آیند

غاز پیشانی سفید کوچک پرنده ای از راسته غازشکلان و از خانواده مرغابی بوده که به لحاظ داشتن پیشانی سفید نسبتا بلند از سایر گونه ها قابل تشخیص است، این پرنده مناطق تالابی بدون درخت و درختچه، اراضی کشاورزی و علفزارهای حاشیه مناطق تالابی را به عنوان زیستگاه انتخاب می کند.

اغلب در مناطق و عرض های شمال کره زمین در محدوده کشور روسیه و شمال اروپا جوجه آوری داشته و در فصل پاییز جهت زمستان گذرانی به عرضهای جنوبی شامل جنوب دریای خزر ، شمال آذربایجان، مناطق خوزستان، بوشهر و البته شمال آفریقا و حوضه دریای مدیترانه و جنوب اروپا مهاجرت دارد.

رییس اداره نظارت بر حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی و عضو کارگروه بین المللی غاز پیشانی سفید در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: سالانه بین هفت تا هشت هزار غاز پیشانی سفید همزمان با فصل مهاجرت پرندگان در زیستگاه های استان به ویژه در تالاب های شمالی فرود می آیند.

طبق اظهارات امید یوسفی این پرندگان از عرضهای شمالی وارد استان می شوند و بیشتر در اطراف رودخانه و سد ارس فرود می آیند.

وی با بیان اینکه به دلیل قرار گرفتن استان در یکی از مسیرهای اصلی مهاجرت پرندگان خصوصا مهاجرت زمستانه، هر ساله جمعیت‌های بزرگی از انواع پرندگان به استان مهاجرت می کنند، گفت: پرنده غاز پیشانی سفید کوچک حائز اهمیت فراوان است زیرا بیش از نیمی از جمعیت غربی این پرنده وارد زیستگاه های استان شده و مدتی را در این زیستگاه ها زمستان گذارانی دارند.

یوسفی افزود: به دلیل کاهش چشمگیر جمعیت این پرنده در طی سالهای اخیر و حساسیت های جوامع محیط زیستی کشورهای مختلف، این گونه تنها پرنده ای محسوب می شود که برای آن برنامه حفاظت از گونه در سطح بین المللی تهیه تدوین شده است تا ضمن شناسایی تهدیدات و تعارضات موجود بتوان جمعیت آن را در سطح دنیا افزایش داد.

همکاریهای مشترک با کشورهای همسایه برای حفاظت گونه غاز پیشانی سفید انجام شده است

دریاچه پشت سد و اطراف رودخانه ارس در شمال آذربایجان غربی از مکانهای مورد علاقه غازها برای زمستان گذرانی است این رودخانه یکهزار کیلومتری که از کوههای بینگول ترکیه در منطقه آناتولی سرچشمه می گیرد مرز مشترک بین ایران، جمهوری خود مختار نخجوان و ارمنستان محسوب می شود و حفاظت از این منطقه برای جلوگیری از شکار غیر مجاز یک ضرورت زیست محیطی است.

رییس اداره نظارت بر حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی درباره حفاظت بین المللی در باره این گونه گفت: سعی شده است بحث آگاه سازی جوامع محلی در این زمینه با آموزشهای زیست محیطی مداوم انجام شود.

براساس گفته های وی  حتی با جمهوری خود مختار نخجوان نیز در این رابطه برای حفاظت بهتر از گونه گفت و گوهایی برگزار شده است تا طی همکاریهای مشترک سطح امنیت زیستی این گونه حفاظت و افزایش یابد.

وی که عضو کارگروه بین المللی غاز پیشانی سفید است گفت: برای حفاظت از این گونه منطقه سد ارس شکار ممنوع اعلام و مقرر شده این منطقه به عنوان تالاب بین المللی معرفی شود و یکی از مناطق چهار گانه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست استان قرار گیرد.

یوسفی بیان کرد: حساسیت زایی در زمینه حفاظت از این گونه انجام شده است و سایر ارگانها هم در این زمینه همکاری خوبی در زمینه جلوگیری از تخریب زیستگاهها و شکار غیر مجاز در راستای افزایش ضریب حفاظتی منطقه داشته اند.

تالابهای پلدشت پذیرای افزون بر ۶ هزار غاز پیشانی سفید مهاجر هستند

رییس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان پلدشت گفت: تالاب های این شهرستان در شمالی ترین نقطه آذربایجان غربی سالانه پذیرای بیش از ۴۰ هزار پرنده بومی و مهاجر هستند و چهار تا ۶ هزار بال از این پرندگان را غاز پیشانی سفید شامل می شود.

میثم رحمتی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: این شهرستان سه تالاب عمده دارد که شامل تالاب کنیکور با ۶۷۰ هکتار مساحت، عرب گلی با ۵۰ هکتار و شیبلو با سه هزار هکتار است که هرساله تعداد کثیری از پرندگان برای زمستان گذرانی در آنها فرود می آیند.

رییس اداره محیط زیست پلدشت با بیان اینکه تالاب قوری گل این شهرستان امسال آبگیری نشده،  گفت: سالانه بین ۶۰ تا ۷۰ نوع پرنده آبزی و کنار آبزی در این مکانها فرود می آیند و اصلی ترین گونه‌  غازپیشانی سفید است.

وی ادامه داد: تالاب شیبلو سالانه پذیرای بیشترین تعداد پرندگان مهاجر با ۶ هزار قطعه است که در دسته چهار هزار و ۵۰۰ تایی و چند دسته ۵۰۰ تایی در این مکانها ساکن می شوند، درناهای معمولی و خاکستری، انواع پلیکان و کاکایی ها از جمله پرندگانی هستند که تالابهای آرام پلدشت را برای زمستان گذرانی انتخاب می کنند.

طبق اظهارات وی،  تالاب شیبلو همواره پرآب است و از زهکشهای زمینهای کشاورزی اطراف تغذیه می شود و عرب گلی نیز با دهها چشمه پر آب است و تالاب کنیکور هم با ۴۰ چشمه آب می تواند مامنی برای پرندگان باشد.

شهرستان پلدشت در شمالی ترین نقطه آذربایجان غربی و در ۲۷۰ کیلومتری ارومیه با ۴۸ هزار نفر جمعیت واقع شده است.

پلدست شهرستانی است که با جمهوری خود مختار نخجوان همسایه بوده و اولین مامن پرندگانی است که از سرمای سیبری و عرض های شمالی به این مناطق پناه می آورند.

اقدامات حفاظتی برای گونه غاز پیشانی سفید در آذربایجان غربی در دست اجراست

مدیر کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: کشور ایران هم یکی از اعضای کارگروه نجات این گونه است و در طی سالهای اخیر اقداماتی را در جهت حفظ گونه انجام داده است که می توان به افزایش جریمه شکار گونه، ارایه آموزش به روستاییان و جوامع محلی ساکن در حاشیه زیستگاهها حضور این گونه، افزایش سطح حفاظتی زیستگاهها حضور گونه و سایر موارد را نام برد.

مهران نظری بیان کرد: تخریب زیستگاه، افزایش میزان آلودگی در منابع آبی و زیستگاه های حضور گونه، شکار غیر مجاز، زیر آب رفتن زیستگاهها جوجه آوری گونه، توسعه نامتوازن در بخش کشاورزی و صنعت و برخی موارد دیگر از جمله مهمترین تهدیدات جهانی برای گونه محسوب می شود.

وی نیز معتقد است که تقویت همکاریهای مشترک با کشورهای همسایه در شمال استان می تواند به حفاظت از اینگونه کمک بیشتری نماید و این کار در دستور کار است.

نظری ادامه داد: با توجه به مشاهده غاز پیشانی سفید کوچک در تالاب های موجود در استان در سالجاری، برنامه پایش و رصد این گونه با ارزش در استان توسط محیط بانان و کارشناسان محیط زیست به دقت انجام شده تا هر گونه ورود و حضور این قبیل پرندگان حمایت و حفاظت شده ثبت، و تعارضات و تهدیدات آن شناسایی و برطرف شود.

تخریب زیستگاه بزرگترین تهدید برای غاز پیشانی سفید
مهاجرت سفری است که با مخاطرات متنوعی توام می باشد، یکی از مهمترین عواملی که موجب آسیب فراوان به جمعیت های پرندگان مختلف می شود تخریب زیستگاه است که به اشکال مختلف از قبیل تغییر اقلیم، افزایش آلودگی ها، آتش سوزی، توسعه نامتوازن صنعت و سایر عوامل صورت می پذیرد، ولی شکار نیز در برخی مناطق بعنوان علت اصلی اُفت جمعیتها قلمداد می شود.

رییس اداره نظارت بر حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی در این مورد می گوید: هرچند که این گونه و همچنین تعدادی دیگر از سایر گونه های پرندگان، از نظر قانونی در ایران حمایت شده هستند و شکار آنها ممنوع می باشد، شکار غیرقانونی عمدی ویا اتفاقی و نیز بدام انداختن آنها به عنوان تهدیدات عمده این گونه تلقی می شود.

امید یوسفی افزود: فشار غیرمستقیم بر گونه ناشی از شکار سایر گونه ها که شرایط را به زیان این گونه سوق می دهد به کاهش جمعیت گونه کمک می کند.

وی ادامه داد: تیراندازی و شکار در مجاورت مناطق تغذیه ای و استراحت این پرندگان  آشفتگی خاصی در زیستگاه  ایجاد می کند. پرندگانی که در دامگاهها صید می شوند غالبا به باغ وحش ها، باغ های پرندگان و یا مراکز خصوصی نگهداری و یا نهایتا به رستوران ها( جهت طبخ)  بصورت غیرقانونی فروخته می شوند.

غاز پیشانی سفید کوچک از گونه های شاخص حفاظت و حمایت شده تلقی می شود که در طی سالیان اخیر به دلایل بسیار، جمعیت آن بسیار کاهش یافته است، بنابراین برای آنها «برنامه عمل حفاظت از گونه» از سوی سازمان حفاظت محیط زیست در نظر گرفته شده است.

برنامه عمل حمایت از اینگونه تدوین شده است

 غاز پیشانی سفید کوچک از گونه های شاخص حفاظت و حمایت شده تلقی می شود بنابراین برای آنها "برنامه عمل حفاظت از گونه" از سوی سازمان حفاظت محیط زیست در نظر گرفته شده است.

رییس اداره نظارت بر حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی در توضیح "برنامه عمل حفاظت از گونه" گفت: این برنامه شامل دستورالعمل‌هایی برای حفاظت از گونه‌های جانوری خاص از جمله رصد و پایش حضور پرنده در استان و برگزاری دوره‌های آموزشی برای جوامع محلی ساکن در حاشیه تالاب با هدف پیشگیری از شکار و صید و یا کاهش میزان تعارضات موجود در زیستگاه و یا کاهش تهدیدات این گونه است.

امید یوسفی بیان کرد: حساس سازی جوامع محلی برای حفاظت از این گونه و تشریح ارزش محیط زیستی وجود آن برای منطقه، ارزش های  اکوتوریسم و گردشگری و زیبایی شناختی، می تواند گام بلندی در جهت جلوگیری از شکار و صید این پرنده و همراهی مردم محلی برای حفاظت از این گونه شاخص باشد.

رییس اداره نظارت بر حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی اضافه کرد: آگاه سازی مردم در خصوص ممانعت جوامع محلی از شکار گونه های کمتر دیده شده و با اهمیت همچنین موجب حفاظت از سایر گونه‌های آبزی و کنار آبزی موجود در مناطق زندگی این پرندگان می‌شود.

یوسفی تاکید کرد: برگزاری دوره های آموزشی علاوه بر حفاظت فیزیکی و جلوگیری از شکار غیرمجاز پرندگان در تغییر رویکرد مردم نسبت به اهمیت حفاظت از محیط زیست به معنای عام تاثیر مثبت دارد.

غاز پیشانی سفید کوچک پرنده‌ای به طول ۵۳ تا ۶۵ سانتی‌متر است که با توجه به سفیدی مشخص روی پیشانی‌اش از سایر غازها قابل تشخیص است؛ رنگ کلی بدن آن خاکستری تیره است و در نواحی گردن به رنگ قهوه‌ای بلوطی و سطح کمرش به رنگ قهوه‌ای متمایل می‌شود.

این پرندگان در تغذیه و رفتار معمولا نسبت به سایر غازها تندتر،  تیزتر و چابک‌تر است و معمولا در گله‌های منظم و به شکل هفت پرواز کرده و بیشتر از گیاهان اطراف رودخانه‌ها و جلبک‌های آب‌های شیرین و دانه‌های گیاهان و حشرات تغذیه می‌کنند.
غاز پیشانی‌سفید معمولا در تالاب ها، باتلاق ها، دریاچه های آب شیرین، سواحل دریاچه‌ها و رودخانه‌ها دیده می‌شود.