استان خراسان شمالی با داشتن خرده فرهنگ های گوناگون در حکم ایرانی کوچک است که قصه ها و خاطرات زیادی در دل پدربزرگ ها و مادر بزرگ ها دارد به گونه ای که طولانی ترین شب سال نیز می تواند، فرصتی باشد تا کوچکترهای پای سفره شب یلدا به این راویان قصه ها گوش بسپارند.
طولانی ترین شب سال که شب یلدا نامگذاری شده است از دیرباز فرصتی مناسب برای کنار هم بودن بیشتر خانواده های ایرانی برای تزریق چاشنی صمیمیت، همدلی ها و همچنین انتقال مفاهیم اخلاقی و دینی از سوی بزرگتر ها با بیان قصه ها و داستان‌های کهن ایرانی و بهانه ای فرهنگی برای پیوند نسل ها و ترویج سبک زندگی ایرانی اسلامی بوده است.
گردهمایی خویشاوندان قومیت های ترک، ترکمن، کرد، تات و بلوچ با لباس های سنتی آن هم در خانه بزرگ خانواده و بیدار ماندن تا نیمه های شب جلوه های ویژه به شب یلدا در خراسان شمالی می دهد.
در این شب سرد وداع با پاییز و سلام به زمستان، بزرگان فامیل خاطرات خود را در قالب قصه که در برگیرنده دلاورمردی های خرده فرهنگ های گوناگونو بویژه ترکمن ها که چابک سواران قدیمی خود را همواره ارج می دهند علیه بیگانگان و حکام مستبد نقل و قول می کنند.
این قصه گویی ها از دیرباز توسط پدر بزرگان و مادر بزرگان برای کودکان نقل می‌شد و بعد از آن مادران و پدران و مربیان ناقلان این قصه ها هستند اما هرچه پیشتر می رویم، نقل کنندگان قصه ها کم سن تر می شوند، به گونه ای که این روزها، خود کودکان نیز در این عرصه فرهنگی خودنمایی می کنند و آنچه را که آموخته‌اند، برای هم سن و سال های خود و حتی بزرگترها نیز نقل می کنند.
به همین منظور در خراسان شمالی از ۲سال گذشته پویش قصه گویی برای تمامی گروه های سنی کودک و نوجوان و بزرگسالان آغاز شد و تا یلدای سال ۱۴۰۱ نیز ادامه دارد به گونه ای که می توان گفت، این پویش فرصتی برای بیان خاطرات و قصه های اصیلی است که به صورت سینه به سینه نقل شده تا همه حافظ قصه دلاورمردهی های هر خرده فرهنگی باشند.
انتقال فرهنگ به کودکان با قصه گویی
مدیرکل کانون پرورش فکری کودک و نوجوان خراسان شمالی گفت: قصه و قصه گویی موجب ثبات فرهنگ می‌شود و باید از این طریق ارزش ها و هنجارهای فرهنگی از نسلی به نسل دیگر انتقال یابد.
فرهاد آقابیگی با اشاره به اینکه خداوند هم در کتاب قرآن به صورت قصه به انسان ها پند و اندرز می دهد، گفت: با توجه به اینکه خراسان شمالی دارای گنجینه ای از آداب و رسوم و خرده فرهنگ ها است می توان با قصه گویی فرهنگ این استان و مرز و بوم را به آیندگان منتقل کرد.
وی با اشاره اجرای پویش قصه گویی در خراسان شمالی، یادآور شد: بخش عمومی قصه گویی در قالب انجمن ها در حال انجام است و در بخش دیگر قصه های بومی که با همکاری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان جمع آوری شده است، براساس شیوه های موجود این آثار به صورت میراث ناملموس ثبت خواهد شد.
آقابیگی گفت: آموزش قصه گویی تخصصی بخش دیگر این پویش استانی است و افرادی که علاقه مند به قصه گویی هستند به صورت تخصص به آنها آموزش داده شده است.
مشارکت ۶۵ درصدی نوجوانان در پویش قصه گویی
مدیرکل کانون پرورش فکری کودک و نوجوان خراسان شمالی با بیان اینکه کم سن ترین فرد این پویش پنج سال و مسن ترین آن ۷۰ سال دارد، گفت: ۶۵ درصد مشارکت کنندگان پویش قصه گویی نوجوانان استان هستند.
وی گفت: دستگاه هایی از جمله ستاد اقامه نماز، دادگستری، ستاد مبارزه با مواد مخدر، اداره کل میراث فرهنگیٰ، صنایع دستی و گردشگری و سپاه جواد الا ئمه (ع) استان در این پویش همکاری کردند.
ارسال حدود ۲ هزار اثر به پویش قصه گویی
کارشناس مسوول فرهنگی، هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان، گفت: از آغاز پویش قصه گویی تاکنون هزار و ۸۰۰ قصه به دبیرخانه این نهاد ارسال شده است.
نرگس برهمند افزود: از این تعداد، هزار و ۴۰۰ قصه پارسال به دبیرخانه این نهاد ارسال شده است.
وی یادآور شد: علاوه بر پویش قصه گویی، کودکان و نوجوانان استان در بیست و سومین جشنواره بین المللی قصه گویی نیز شرکت کرده اند.
این کارشناس با اشاره به اینکه بیست و سومین جشنواره بین المللی قصه گویی در خراسان شمالی با استقبال خوب علاقه مندان روبه رو شد گفت: در مجموع ۵۱۸ اثر در بخش های مختلف ارسال شد.
برهمند افزود: این جشنواره قصه گویی در بخش های ملی پادکست، ۹۰ ثانیه ای و علمی برگزار شد.
وی گفت: در بخش ملی تعداد هفت نفر برگزیده منطقه ای و در نهایت یک نفر به مرحله کشوری راه یافت که در ۲۸ آذر ماه سال جاری با دیگر قصه گویان کشور رقابت کرد که نتیجه این رقابت در شب یلدا اعلام می شود.
یکی از قصه گویان برگزیده جشنواره قصه گویی که ۱۵ ساله است، گفت: از ۱۲ سالگی برای داوری قصه گویی در رده نوجوانان در خراسان شمالی انتخاب شدم و به این حوزه علاقه مند هستم.
سوگند صابری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: قصه گویی برای سنین خردسال را بیشتر می پسندم زیرا با اجرایی پر از شور و هیجان است.
وی با بیان اینکه کودکان دوستدار قصه های تخیلی هستند، گفت: قصه گویی حیطه بسیار شیرین و دلچسبی است که در حین اجرا نظر همه گروهای سنی را به خود جلب می کند.
کودکان و تقلید از شخصیت های قصه
یک روانشناس در رابطه با قصه و قصه گویی گفت: کودکان در سراسر دنیا عاشق داستان و قصه ها هستند به گونه ای که آنها دوست دارند از شخصیت های مورد علاقه شان باشند و حتی گاهی هم تقلید می کنند.
سارا صانعی گفت: در حقیقت می‌توانیم با تعریف داستان ها که هریک حامل پیام از جمله درستکاری، دانایی، شجاعت و مهربانی است را در رفتار کودکان و نوجوانان نهادینه کنیم.
وی افزود: همچنین با تعریف خاطرات خود برای کودکان آن ها را از آداب و رسوم و سنت های خانوادگی آشنا کنیم.
افزایش دایره واژگان کودکان با قصه
این روانشناس افزود: در قصه‌گویی موضوع مهم برقراری ارتباط کلامی با کودک است، زمانی که به کودکان قصه می‌گوییم با او ارتباط چهره به چهره برقرار می‌کنیم و از این طریق به او نشان می‌دهیم که دوستش داریم و محبت و توجه ما از این روش به کودک منتقل می‌شود.
صانعی گفت: با قصه گفتن دایره واژگانی کودکان افزایش می‌یابد و از لابه‌لای همین قصه‌هاست که کودکان شیوه زندگی کردن را می‌آموزند.
وی افزود: همچنین قدرت بیان کودکان از طریق قصه‌ها بیشتر می‌شود، وقتی قصه می‌گوییم در حقیقت به کودک مهارت خوب گوش کردن را می‌آموزیم.
وی با اشاره به اینکه امروزه بیشتر افراد دوست دارند، بیشتر حرف بزنند و به دنبال مهارت‌هایی مثل سخنران خوب بودن و چگونه سخن گفتن هستند، گفت: کمتر کسی است که به دنبال خوب شنیدن و همدلی کردن با دیگران باشد، پس از طریق قصه گفتن کودکان یاد می‌گیرند چگونه خوب گوش بدهند.
صانعی تقویت خلاقیت و خیال پردازی کودک را نیز از دیگر مزایای قصه گویی دانست و گفت: کودکانی که قصه های بسیاری شنیده اند، می توانند شخصیت داستان را مجسم کنند و خود را جای آن بگذارند که این مهم خیال پردازی آنها را تقویت می کند و با این خیال پردازی ها است که ایدها، طرح های نو و خلاقیت های جدیدی از خود خلق می کنند.
استان ۸۶۳ هزار نفری خراسان شمالی با پیشینه ای تاریخی و مذهبی، با ترکیب قومیت های مختلف کرمانج، فارس، ترک، ترکمن و تات کانون وحدت قومیت ها و دارای گنجینه هایی است که قصه های بومی آن از جمله سرمایه های فرهنگی ارزشمند این دیار به شمار می رود.
نظر شما