در ادامه گفت وگوی دوم دی روزنامه شهروند با احد وظیفه رئیس مرکز خشکسالی سازمان هواشناسی آمده است: متاسفانه در دو سه دهه اخیر سرعت برداشت آب‌های زیرزمینی بی‌محابا افزایش پیدا کرده است به‌طوری که بیشتر از چاه‌های مجاز، چاهای غیرمجاز داریم و در نتیجه اقلیم ما، دیگر توان و یارای شرایط موجود را ندارد و فرو می‌ریزد در واقعا ما زیرپای زمین را خالی کردیم و زمین توان مقاومت ندارد و فرونشست‌های پی‌درپی ما را دچار مشکلات زیاد می‌کند. موضوعی که در بسیاری از دشت‌های زمین با آن روبه‌رو هستیم و راهی هم برای جبران آن نداریم.
باران در سززمین خشکی مانند ایران، یکی از دوست‌داشتنی‌ترین اتفاقات است. اما در خشکسالی‌های پی‌درپی ایران، آنقدر منابع آبی فقیر شده‌اند که ظاهرا بارندگی‌های معمولی و حتی بیش از معمول و حد نرمال هم نمی‌تواند این خشکسالی مزمن را درمان کند.
بخش دوم گفتگوی شهروند با احد وظیفه، رئیس مرکز ملی خشکسالی درباره خشکسالی‌های طولانی مدت، فرونشست زمین، بارندگی‌های مقطعی و تغییرات اقلیم را در ادامه بخوانید؛
آیا با یک بارندگی شدید در مقطع زمانی کوچک می‌توانیم امید داشته باشیم که کم‌بارشی‌ها در مدت زمان طولانی ۶ ماهه جبران شود؟
این موضوع شاید در ظاهر درست به نظر برسد اما در واقعیت اینطور نیست. شما بحث کشاورزی را در نظر بگیرید. برای آنکه گیاهی رشد کند نه‌تنها میزان بارش باران برای رشد گیاه موثر است بلکه زمان بارش باران نیز در آن دخیل و اثرگذار است. برای مثال اگر زمستان بارندگی زیاد باشد و بهار باران کم باشد تمامی دیم‌زارها از بین می‌روند. در واقع اگر باران بر اساس الگوی هر منطقه نبارد ما در آن منطقه خسارت می‌بینیم. از سوی دیگر وقتی بارش‌ها به‌صورت ناگهانی می‌شود خسارت هم به‌دنبال دارد. خسارت‌های دولت در سال ۹۸ به‌خاطر سیلاب‌هایی که رخ داد عدد کمی نبود سرانه ناخالص داخلی را چند رقم جابه‌جا کرد. از سوی دیگر وقتی بارندگی‌ها سیلابی می‌آید مدیریت آن نیز سخت می‌شود در جاهایی که سدی نیست و آب به‌طور مستقیم وارد جریان رودخانه می‌شود نقش آن‌چنانی در افزایش آب‌های زیرزمینی ندارد. علاوه بر اینکه خسارت وارد می‌کند.
خشکسالی ابتدا در طبیعت ظاهر می‌شود و کم‌کم اثرش را در جوامعی که در آن طبیعت زندگی می‌کنند می‌گذارد. معیشت کشاورزی که چشمش به زمینی است که در آن محصول کاشته با آسیب روبه‌رو می‌شود و معیشتش از بین می‌رود. در صد زیادی از کشاورزان ما خرده‌مالک هستند و تمام درآمدشان از این زمین حاصل می‌شود. با خشکسالی در واقع کشاورزان درآمد خود را از دست می‌دهند و در نتیجه زندگی‌شان دچار اختلال می‌شود به همین دلیل تحقیق‌های مفصلی در خصوص آسیب‌پذیری برخی از مناطق متاثر از خشکسالی صورت گرفته است که نشان می‌دهد مهاجرت، حاشیه‌نشینی و ده‌ها مشکل و آسیب دیگر می‌توانند تحت‌تاثیر خشکسالی‌ها صورت بگیرد.
شما سال‌ها در مدیریت پیش‌بینی هواشناسی حضور داشتید تا چه اندازه به پیش‌بینی‌های هواشناسی اعتماد دارید؟
تکنولوژی در حال پیشرفت است. در دنیا یکی از مکان‌هایی که پردازش‌های بسیار زیاد در آن صورت می‌گیرد مراکز پیش‌بینی هواشناسی است و بسیاری از سوپرکامپیوترهای دنیا در این مراکز قرار گرفته‌اند که در واقع هزینه‌های زیادی را نیز به دولت‌ها وارد می‌کنند. طبیعی است که هر سال توان محاسبات بیشتر و به جزئیات توجه بیشتری شود در گذشته که جوان بودم به این مرکز رفته بودم نقشه‌های روزانه داشتیم که آن را به‌صورت دستی ترسیم و با توجه به الگو ۲۴ ساعت بعد را ترسیم می‌کردیم اما کم‌کم مدل‌های عددی وارد جامعه هواشناسی شد.
پیش از این فاصله بین اطلاعات هر ایستگاه هواشناسی حدود ۵۰۰ تا ۲۵۰ کیلومتر بود، اما این فاصله به ۱۰ کیلومتر کاهش پیدا کرده و این نشان می‌دهد که دقت اطلاعات بالاتر رفته است. امروزه برای پیش‌بینی ۲۴ تا ۴۸ ساعته توان بسیار بالایی به‌کار گرفته می‌شود و صحت اطلاعات بسیار بالاست، خطا همواره وجود دارد به‌دلیل اینکه طبیعت غیرقابل پیش‌بینی و تغییراتی ممکن است رخ دهد که از حیطه پیش‌بینی‌ها خارج باشد
در بسیاری از موارد وقتی طوفان یا سیل عظیمی رخ می‌دهد و خسارت‌های زیادی نیز به‌دنبال آن اتفاق می‌افتد سازمان هواشناسی اعلام می‌کند که پیش از این هشدارهایی داده شده بود اما توجهی به آن نشده است این بی‌توجهی از سوی مردم است یا سازمان‌های متولی؟
وقتی هشداری صادر می شود، اتفاقا توجه زیادی به آن می‌شود. در گذشته وقتی یک برف سنگین رخ می‌داد ده‌ها نفر تلفات به‌بار می‌گذاشت یا یک سیل می‌توانست صدها نفر را از بین ببرد. امکان اینکه ما بتوانیم تلفات و خسارات را به صفر برسانیم وجود ندارد اما برخی افراد هستند که توجهی نمی‌کنند. خانه‌ای که در بستر رودخانه‌ها ساخته شده‌اند، در واقع ما خودمان حریم رودخانه را نقض کرده‌ایم و اگر سیل، این خانه را ویران کند کسی مقصر نیست. پیش‌بینی با تجهیزات و تکنولوژی روبه‌رو است و نقص در هر مرحله می‌تواند نتیجه را تا حدودی تغییر دهد اما نسبت به گذشته تغییر کرده است طبق آمارهای صداوسیما برنامه‌های هواشناسی پربیننده‌ترین برنامه‌ها طی سال‌های گذشته بوده است.
آیا تغییرات اقلیم روند ثابتی دارد و به سمت مشخصی پیش می‌رود؟
جو، مجموعه‌ای از گازهاست که مهم‌ترین آن دی‌اکسیدکربن و اکسیژن و حدود یک‌درصد نیز سایر گازهاست و حدود ۷۹ درصد از جو زمین را گاز دی‌اکسیدکربن تشکیل می‌دهد. در گذشته وقتی بررسی می‌شد دی‌اکسیدکربن در واحد حجم هوا به ۴۳۰ رسیده این حجم پس از عصر صنعتی شدن از ۲۵۰ به ۴۳۰ رسیده است.
این عدد نشان می‌دهد گازهای گلخانه‌ای، سوخت فسیلی کارخانجات و رفتار ما سبب شده است میزان حجم دی‌اکسیدکربن افزایش پیدا کند. در طول روز انرژی از خورشید گرفته و شب‌هنگام این انرژی پس داده می‌شود . وقتی این گازها زیاد شود مثل گلخانه عمل می‌کند زیرا مقدار آن از حالت عادی بیشتر شده. انرژی که می‌خواهد از زمین خارج شود دوباره به زمین برمی‌گردد. در واقع جو زمین را گرم‌تر از آنچه که باید نگه می‌دارد. همین گرمایش تاثیراتی روی گیاهان، جانوران و تغییرات جوی ایجاد می‌کند که نام تغییر اقلیم را روی آن گذاشته‌اند. یعنی به‌طور مثال میزان بارندگی از میزان متوسط کمتر می‌شود.
عامل اصلی این ماجرا دی‌اکسیدکربن و متهم بعدی آن گاز متان است که انسان در حال افزایش این گازهاست. جهان به سمتی پیش می‌رود که میزان مصرف بالا رفته و در واقع بشر به آنچه که تاکنون داشته راضی نیست و مدام برای تصاحب بیشتر تلاش می‌کند و نتیجه این زیاده‌خواهی‌ها این است که به‌سرعت میزان دی‌اکسیدکربن در دنیا افزایش پیدا می‌کند.
رابطه فرونشست و خشکسالی چگونه است؟
ما بارشی داریم که به‌طور متوسط در کشور رخ می‌هد. برخی از این بارندگی‌ها در زمین نفوذ پیدا می‌کند و بخشی از آن تبخیر می‌شود طبیعتا مقدار گازی که از زمین استخراج می‌شود از میزان آب‌های زیرزمینی کسر می‌شود این مقدار آب باید با میزان آبی که دوباره وارد این چرخه می‌شود و به زمین نفوذ پیدا می‌کند برابری داشته باشد. هرچقدر بیشتر از این آب استخراج کنیم، این سفره‌ها را تخلیه می‌کنیم. اختلاف آنچه که زمین می‌گیرد و آنچه که ما برداشت می‌کنیم بیشتر باشد زودتر فرونشست رخ می‌دهد.
متاسفانه در دو سه دهه اخیر سرعت برداشت آب‌های زیرزمینی بی‌محابا افزایش پیدا کرده است به‌طوری که بیشتر از چاه‌های مجاز، چاهای غیرمجاز داریم و در نتیجه اقلیم ما، دیگر توان و یارای شرایط موجود را ندارد و فرو می‌ریزد در واقعا ما زیرپای زمین را خالی کردیم و زمین توان مقاومت ندارد و فرونشست‌های پی‌درپی ما را دچار مشکلات زیاد می‌کند. موضوعی که در بسیاری از دشت‌های زمین با آن روبه‌رو هستیم و راهی هم برای جبران آن نداریم.
نظر شما