۱۰ پیشرفت برتر سلامت و پزشکی در سال ۲۰۲۱

به گزارش روز شنبه گروه علم و آموزش ایرنا از پایگاه اینترنتی «پاپسای»، در ۲ سال گذشته، هر مرحله افزایشی در علم - از تحقیقات آزمایشگاهی گرفته تا درک تکامل ویروس کووید-۱۹،  ساخت واکسن برای مبارزه با آن، آزمایش‌های بالینی و تایید دارو تنها به یک معنا بود و آن امید.

و این همان موردی است که این فهرست بهترین نوآوری های سلامت سال را برجسته می کند. علاوه بر واکسن های جدیدی که برای مبارزه با کشنده ترین بیماری همه گیر زمان ما یعنی کووید-۱۹ منتشر شد، جهان همچنین شاهد اولین دارویی بود که برای درمان بیماری نادر «پروگریا» تایید شده بود، یک فرمول انسولین جدید که ممکن است در نهایت این درمان نجات بخش را برای همه مقرون به صرفه کند.

ابداع واکسن های کووید-۱۹

پزشکان و کارشناسان بهداشت عمومی می‌دانستند که برای بیرون کشیدن بشر از همه‌گیری کرونا به یک واکسن ایمن و مؤثر نیاز داریم. شرکت‌های داروسازی در سرتاسر جهان برای شناسایی ویروس SARS-CoV-۲، درک نحوه حمله به سیستم ایمنی بدن و توسعه تزریق هدفمند برای جلوگیری از آن، رقابت کردند.

از نوامبر ۲۰۲۱، حداقل ۲۸ واکسن امیدوارکننده روی انسان آزمایش شده است و ۱۵ واکسن برای استفاده اضطراری در سراسر جهان مجاز شده است.

تایید نخستین داروی بیماری نادر پیری زودرس در کودکان

نخستین داروی بهبود یک اختلال ژنتیکی نادر به نام «پروگریا» که رشد کودکان را متوقف و باعث پیری سریع آنها می‌شود، توسط سازمان غذا و داروی آمریکا در سال ۲۰۲۱ تایید شد.

کودکان مبتلا به این اختلال ژنتیکی معمولا در اوایل نوجوانی به دلیل بیماری قلبی جان خود را از دست می‌دهند اما آزمایش‌های اخیر نشان داده که آن دسته از کودکانی که داروی «زوکینوی» (Zokinvy) را مصرف کرده‌اند، به طور متوسط ۲.۵ سال بیشتر عمر می‌کنند.

دکتر لسلی گوردون مدیر بنیاد تحقیقاتی پروگریا پس از تایید داروی زوکینوی توسط سازمان غذا و داروی آمریکا گفت: این فقط گام نخست است و به طور قطع درمان‌های بیشتر و بهتری نیز برای این بیماری پیدا می کنیم.

یک گام بزرگ رو به جلو برای ژن درمانی

از سال ۲۰۱۲، محققان فناوری «کریسپر» (CRISPR) را بهینه سازی کرده اند. کریسپر،  ابزار ویرایش ژنی است که به راحتی ژنوم انسان را ویرایش می کند تا بیماری های ناشی از جهش DNA را درمان کند. اما تا سال جاری، این روش که شامل تزریق سلول‌های بنیادی اصلاح‌شده به بیمار می‌شود، تنها برای درمان بیماری‌هایی که جهش‌های آن در جریان خون وجود دارد، مانند کم‌خونی داسی شکل استفاده می‌شد.

در آگوست ۲۰۲۱ (مرداد ۱۴۰۰) محققان نتایج یک کارآزمایی بالینی شش نفره را منتشر کردند که در آن پزشکان تلاش کردند یک نقص ژنتیکی را که باعث ابتلا به یک بیماری نادر کبدی به نام «آمیلوئیدوز ترانس تیرتین» می‌شود، برطرف کنند.

این فناوری ویرایش ژن که درون یک حباب کوچک به نام نانوذره لیپیدی بسته بندی شده بود، به کبد راه پیدا کرد و در آنجا برای اصلاح سلول های معیوب کار کرد. هنوز راه درازی در راه است تا این درمان که هنوز در مرحله اول آزمایشات بالینی است راه خود را به بازار پیدا کند. اما، در صورت موفقیت آمیز بودن، می تواند راه را برای درمان طیف گسترده ای از وضعیت های ژنتیکی هموار کند.

اعطای مجوز استفاده اضطراری به دو درمان ابولا برای کووید-۱۹

هنگامی که افراد مبتلا به ویروس ابولا یا ابولای زئیر آلوده می شوند، ممکن است تب بالا، خونریزی شدید و نارسایی اندام ها را تجربه کنند که در نیمی از موارد کشنده است.

محققان شرکت بیوتکنولوژی Regeneron اکنون آنتی‌بادی‌های مونوکلونال - مولکول‌های آزمایشگاهی ساخته‌شده که از عملکرد دفاعی طبیعی سیستم ایمنی برای کمک به از بین بردن مهاجمان تقلید می‌کنند - برای هدف قرار دادن این بیماری ایجاد کرده‌اند.

«اینمازب» (Inmazeb) ترکیبی از سه آنتی بادی است که پروتئینی را روی سطح ویروس ابولا هدف قرار می دهد.

در یک کارآزمایی بالینی، ۶۶.۲ درصد از ۱۵۴ نفری که «اینمازب» دریافت کردند، زنده ماندند، در حالی که تنها ۴۹ درصد از ۱۵۳ نفری که اینمازب را دریافت نکردند، زنده ماندند. در حالی که آنتی بادی های مونوکلونال درمان قطعی نیستند، در درمان بسیاری از بیماری های ویروسی بسیار مهم بوده اند.

اداره نظارت بر دارو و غذای آمریکا در سال ۲۰۲۱ به دو درمان آنتی بادی مونوکلونال مجوز استفاده اضطراری برای کووید-۱۹ اعطا کرد و درمان آنتی بادی مونوکلونال دیگری را نیز برای درمان ابولا تأیید کرد.

اولین آزمایش خانگی کووید-۱۹

واکسن‌ها تا حد زیادی خطر ابتلا و انتشار ویروس کرونا را کاهش می‌دهند، اما کامل نیستند. موارد گسترش کووید-۱۹ حتی در میان جوامع بسیار واکسینه شده همچنان مشاهده می شود. اینجاست که آزمایش هر چه بیشتر و سریع تر کرونا بسیار موثر است.

تست کووید-۱۹ خانگی Ellume اولین مورد از نوع خود بود که مجوز سازمان غذا و داروی آمریکا( FDA ) را دریافت کرد و به مصرف کنندگان این امکان را می داد تا وضعیت کووید-۱۹ خود را بدون مراجعه به پزشک بررسی کنند.

این آزمایش شامل یک سواب بینی، یک قطره چکان، مایع پردازش و یک آنالایزر است.

شرکت Ellume گزارش می دهد که این آزمایش در ۹۵ درصد مواقع موارد مثبت و ۹۷ درصد موارد منفی را شناسایی می کند.

ابداع روشی بهتر برای ترمیم پارگی رباط صلیبی قدامی

رباط صلیبی قدامی ACL یا به صورت مورب در وسط زانو کشیده می شود و برای ایستادن و ثابت نگه داشتن بدن انسان مهم و حیاتی است. این رباط  همچنین مستعد پارگی است؛ طبق گزارشی در سال ۲۰۱۶ در مجله ارتوپدی و تروما بالینی، پارگی این رباط شایع ترین منبع آسیب قابل توجه زانو است.

ترمیم پارگی ACL  نیاز به عمل جراحی و گاهی اوقات بازسازی دارد - یک روش تهاجمی که در آن یک قطعه تاندون و استخوان از قسمت دیگری از بدن یا از یک اهدا کننده گرفته می شود تا رباط پاره شده بازسازی شود. اما ایمپلنت BEAR که به تازگی توسط اداره نظارت بر دارو و غذای آمریکا تایید شده است، جای آن ماده را گرفته است.

این ایمپلنت که از کلاژن گاوی ساخته شده است، بین دو انتهای پاره شده ACL محکم می شود تا آنها را به هم متصل کند. بدن بیمار ظرف چند ماه این  دستگاه را جذب می کند و تا آن زمان، بافت جدید و سالم به جای آن رشد کرده است.

اسکن های سی. تی دقیق تر

سی تی اسکن تصاویر دقیقی از داخل بدن انسان ارایه می دهد که به تشخیص و ردیابی بیماری و آسیب کمک می کند.  اسکنرهای معمولی با ترکیب کل انرژی حاصل از چند اشعه ایکس، تصاویر را ایجاد می کنند. در طی این فرآیند، مقداری انرژی از اشعه ایکس از دست می‌رود که منجر به وضوح کمتر می‌شود.

اسکنر جدید زیمنس به نام Naeotom Alpha از آشکارسازهایی استفاده می‌کند که فوتون‌ها را برای اندازه‌گیری ذرات نوری که وارد بدن می‌شود، می‌شمارند؛ این کار به ارائه تصاویر واضح‌تر و با کنتراست بالاتری از عملکرد درونی بدن انسان منجر می شود.

مقرون به صرفه ترین انسولین 

میلیون ها نفر در سراسر جهان به دیابت مبتلا هستند. برای بسیاری از آنها، انسولین - هورمونی که معمولاً در لوزالمعده تولید می شود و به پردازش گلوکز کمک می کند - برای بقا ضروری است. با وجود این، انسولین یک محصول بسیار گران است، حتی برای کسانی که به طور کامل بیمه شده اند. اما سمگلی ( انسولین تزریق گلارژین)  می تواند این موضوع  را تغییر دهد. سمگلی یک محصول انسولین زیستی مشابه و قابل تعویض است – اولین در نوع خود که توسط اداره نظارت بر دارو و غذای آمریکا به رسمیت شناخته شده است.

سمگلی که در ویال های ۱۰ میلی لیتری و در قلم های از پیش پر شده ۳ میلی لیتری عرضه می شود و به صورت زیر جلدی یک بار در روز تجویز می شود، از نظر پزشکی مشابه Lantus، نام تجاری انسولین است.

تایید اولین واکسن مالاریا

سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۲۱  اولین واکسن را برای ریشه‌کن کردن بیماری مالاریا رسما تایید کرد. بیماری مالاریا که از طریق پشه منتقل می‌شود هم‌چنان سالانه ۴۰۰ هزار نفر را در جهان از پا درمی‌آورد که بیشتر آنها کودکانی هستند که در آفریقا به دنیا می‌آیند. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، هر دقیقه یک کودک جان خود را در اثر ابتلا به مالاریا از دست می‌دهد. در این میان، بیش از نیمی از این کودکان در ۶ کشور آفریقایی زندگی می‌کنند.

با حال این سازمان توصیه کرده است که در این کشورها و دیگر مناطقی که دارای میزان انتقال متوسط تا بالای مالاریا هستند به کودکان تا سن دو سالگی چهار دوز از واکسن مالاریا تزریق شود. این نخستین باری است که سازمان جهانی بهداشت یک واکسن را برای مبارزه با یک انگل انسانی توصیه می‌کند. تب و لرز، سردرد و درد عضلانی از جمله نشانه‌های ابتلا به بیماری مالاریا است.

روشی جدیدی برای از بین بردن عفونت های قارچی

محققان در سال ۲۰۲۱ از اولین داروی جدید ضد قارچی در بیش از ۲۰ سال اخیر رونمایی کردند. این دارو از رشد قارچ های دخیل در عفونت های مخمری واژن جلوگیری می کند. درمان‌های بدون نسخه برای عفونت‌های قارچی در بیشتر موارد مؤثر است. با این حال، موارد سرسخت گاهی اوقات مقاومت می کنند. اما این درمان کاملاً جدید که Brexafemme از داروهای ضد قارچ موجود فاصله دارد.

Brexafemme با جلوگیری از ایجاد یک پوشش محافظ در اطراف قارچ ها عمل می کند و باعث از بین رفتن آن می شود. این دارو تا دو هفته در سیستم بدن فرد باقی می ماند تا از بازگشت عفونت جلوگیری شود. این دارو اکنون به صورت فرمول دو قرصی در دسترس است که توسط ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی تجویز می شود.