"وِنایی" بروجرد نمونه موفق گردشگری کشاورزی بر مبنای فعالیت‌های مردمی

ونایی روستایی بزرگ در غرب بروجرد بوده که اخیرا به شهر تبدیل شده است، زنان منطقه ونایی سالیان سال است به تنهایی مصداق بارزی از تحقق گردشگری کشاورزی هستند، نشان به این نشان که چه بسیار مهمانانی از سایر کشورها که استان میزبانی آنها را داشته گذرشان به این روستا افتاده است. 

صدیقه زن میان سالی که به همراه خانواده طبقه پایین منزل خود را به کارگاه تولید خیار شور و ترشیجات تبدیل کرده است می گوید: از اول صبح  همه اهل خانه طبقه پایین می روند و مشغول کار خیارشورگیری می شوند.

این بانوی میانسال برای سختی کاری که تمام  وقتش را می گیرد دستان پینه بسته خود را شاهد می گیرد و می گوید: در انجام این کار همه اهل خانه همکاری دارند ولی اصل کار گرفتن خیارشور و ترشی را خانم های خانه انجام می دهند.

وی می گوید: فروش محصولات آنها بیشتر فصلی است یعنی در زمان هایی خاص بخصوص ایام تعطیلات نوروز و ایام تابستان گردشگران بیشتری به آنها مراجعه می کنند که البته فروش امسال در مقایسه با سال  قبل، نصف شده است که علتش را همه گیری کرونا و کم شدن مسافر می داند.

بانوی جوان دیگری که اهل ونایی است و فروشگاه خیارشور دارد می گوید: بیشتر زنان این روستا که اخیرا شهر شده است به کار خانگی تهیه خیار شور و انواع ترشی، ترشک و لواشک مشغول هستتد.

وی می گوید: در صورت فروش محصولاتشان با قیمت مناسب می توانند درآمد خوبی داشته باشند، خیار شور سال به سال است مثلا سال گذشته قیمت خوب بود و همه آمدند و حجم بیشتری را به این کار اختصاص دادند در حالیکه امسال مثل قبل نیست.

این بانوی جوان که مغازه اش در میانه های ونایی است می گوید: بیشتر افرادی که برای خرید می آیند فقط از همان ورودی ونایی تهیه می کنند ولی بهتر این است شرایط به گونه ای باشد که گردشگر در ادامه مسیر هم حرکت کند.

آنچه مسلم به نظر می رسد این است که زمینه این نوع از گردشگری در شهر ونایی فراهم است و تلاشی از سوی مسئولان مرتبط را می طلبد که با برندسازی محصولات این منطقه رونقی به توسعه گردشگری شهرستان بروجرد داد. 

توسعه گردشگری کشاورزی، مجالی است تا انسان از زندگی های شبیه بهم شهری فارغ شود و با طبیعت ارتباط برقرار کند، گردشگری کشاورزی (agri-tourism) شامل یک فعالیت یا فعالیت هایی مبتنی بر کشاورزی است که گردشگران را به یک مزرعه، مرتع یا هر محل طبیعی دیگری اعم از انواع مزارع  می برد. 

اهمیت ونایی در حوزه گردشگری بروجرد در این است که هم منطقه نمونه گردشگری و هم روستای هدف گردشگری انتخاب شده است و از این منظر یک منطقه خوش آب و هوا و پرظرفیت برای جذب گردشگر است.

ناگفته های گردشگری بروجرد 

عطا حسن پور دکترای باستان شناسی میراث فرهنگی و گردشگری در گفت و گو با ایرنا گفت: در دنیای امروز، یکی از جدیدترین جاذبه های گردشگری با نام گردشگری کشاورزی است که بسیار هم پر طرفدار شده است، زنان منطقه ونایی بروجرد سالیان سال است بدون هیچ حمایتی در مقوله گردشگری کشاورزی و همچنین گردشگری خوراک فعالیت جدی دارند چه بسیار مهمانان داخلی و خارجی را به این روستا برده ایم و موارد خوراکی اعم از خیار شور و انواع ترشی و لواشک را برای آنها تهیه کرده ایم  اما هنوز موفق نشده ایم که برند ( نشان تجاری) گردشگری کشاورزی را در این منطقه ایجاد کنیم.

وی افزود: وقتی ظرفیتی به این عظمت در حوزه گردشگری کشاورزی و خوراک از بطن مردم، بدون هیچگونه حمایت دولتی و بار مالی بر بانک ها بصورت خودجوش ایجاد می شود نگاهی خاص را در مجموعه میراث فرهنگی و گردشگری می طلبد که نه فقط در لرستان بلکه در کل کشور معرفی شود و خود به مقصدی برای گردشگران تبدیل شود.

کارشناس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ادامه داد: اهمیت این نکته زمانی بیشتر می شود که بدانیم در بسیاری از مناطق گردشگرپذیر ابتدا به واسطه گردشگر پذیر بودن، یک شغل یا مشاغلی در آنجا جان می گیرد و باعث رونق اقتصادی شده اما در ونایی بروجرد کاملا برعکس است به اینصورت که مردم بر اثر علاقه مندی و تمایل، خودخواسته و خودجوش خیار شور، انواع سبزیجات و ترشی ها را تهیه می کنند و افرادی دیگر برای خرید این محصولات خانگی به آنجا مراجعه می کنند.

این پژوهشگر با تاکید براینکه ویژگی بارز این روستا ظرفیت آن در گردشگری کشاورزی، مواد خوراکی و فرآوری خوراک ها است گفت: در این منطقه خیار مزرعه ای و یا انواع سبزیجات همچون کلم کاشته می شود که با آنها خیارشور و انواع ترشی و لواشک تهیه شود .

حسن پور افزود: این دقیقا نوعی از گردشگری است که لرستان به آن نیاز دارد، با ذکر این نکته که در کوهدشت انار و در پلدختر محصول انجیر را داریم اما هیچ کدام هنوز نتوانسته اند همانند ونایی بروجرد قطب شوند.

این مدرس دانشگاه گفت: هر چند ممکن است ونایی هنوز با عنوان قطب گردشگری شناخته نشده باشد اما عملا کارکرد گردشگری کشاورزی را دارد و مسئولان مرتبط باید تلاش کنند تا پایلوت گردشگری خوراک دراین منطقه را ثبت ملی کنند چراکه بسیاری از مهمانانی که به این منطقه برده می شوند از اینکه چرا خیار این منطقه برند نشده است اظهار تعجب می کنند.

حسن پور با اشاره به اینکه مواد خوراکی و خیار شور ونایی فروش خوبی دارد گفت: ترشی و خیار شور ونایی با مشتریان خاصی به تهران صادر می شود و از جاهای مختلف نیر برای خرید به این منطقه سفر می کنند اما هنوز با برند خودش مثلا همانند گز اصفهان شناخته نشده است که این همت و پیگیری مسئولان مرتبط را می طلبد.

وی گفت: اکنون گردش مالی خوبی از قِبل فروش مواد خوراکی همچون خیار شور، انواع ترشی و سبزیجات روستای ونایی صورت می گیرد بطوریکه هیچ فرد بیکاری در این روستا وجود ندارد و زن، مرد، کوچک و بزرگ و دختر و پسر همه بنوعی مشغول این شغل هستند .

به گفته وی یکی از ویژگی های منطقه ونایی در شهرستان بروجرد این است که در انتهای محور گردشگری گلدشت منتهی به دامنه های گرین کوه واقع شده است که در طول این مسیر علاوه بر جاذبه های گردشگری طبیعی همچون باغات و سراب ها، جاذبه‌های دست ساز فراوانی اعم از چایخانه های سنتی، قهوه خانه و اقامتگاه های بوم گردی ساخته و بعبارتی زیرساخت ها بخوبی فراهم شده است که می تواند به ماندگاری گردشگر کمک کند.

حسن پور ادامه داد: باید زیرساخت به گونه ای فراهم شود که گردشگری که هدفمند به ونایی می‌آید در مسیر رسیدن به آنجا توقف کند و حتی در این مسیر شرایط برای اقامت شبانه او فراهم باشد که این همان تعریف محور گردشگری است .

توسعه گردشگری و رونق سفره مردم 

رییس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بروجرد نیز با بیان اینکه این شهرستان از دیرباز از فلات ایران تا جلگه خوزستان توقفگاه مسافران و گردشگران بوده است گفت: ونایی که از مرداد امسال به شهر تبدیل شده است علاوه بر داشتن محصولات ویژه کشاورزی و فرآوری آنها، در کنار آب و هوای مطلوبی که بخصوص در فصل تابستان دارد همیشه مورد توجه گردشگران بوده است.

حجت اله یارمحمدی افزود: در حوزه مناطق نمونه گردشگری قاعده بر این است که سرمایه گذار بخش خصوصی برای فراهم کردن تاسیسات و تمامی نیازهای گردشگری آن منطقه ورود کند ولی از آنجایی که ونایی منطقه ای کوهستانی با اراضی کم و بصورت خرده مالکی است سرمایه گذار نمی تواند ورود کند که صفر تا صد منطقه گردشگری را مطابق استانداردهای لازم انجام دهد.

وی ادامه داد: بنابراین ورود بخش خصوصی و سرمایه گذار برای این منطقه گردشگری اگر محال نباشد اما کار بسیار سخت و دشواری است ولی با توجه به اینکه خود مردم این منطقه درک درستی از گردشگری و پذیرش گردشگر دارند و در عین حال برای اینکه گردشگری جایی در سبد زندگی اهالی ونایی داشته باشد زمین های امتداد رودخانه محل خوبی است تا اقداماتی برای جذب گردشگر انجام دهند.

رییس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بروجرد گفت: باوجود شرایط دشوار از قبیل قرار گرفتن اراضی در حریم راه، رودخانه و واقع شدن اراضی در حریم کابل فشار قوی برق اما بسیاری از اهالی منطقه در فضای  نسبتا خوبی  به ارائه خدمات می پردازند.

یارمحمدی افزود: بسیاری از این افراد فاقدمجوز قانونی هستند ولی ما به دنبال این هستیم که با حمایت نمایندگان مجلس شورای اسلامی برای اخذ مجوزهای قانونی آنان اقدام شود تا بتوانند خدمات گردشگری خود را انجام دهند.

وی تصریح کرد: منطقه ونایی بروجرد به لحاظ دارا بودن محصولات خوب کشاورزی و اقداماتی که در فرآوری این محصولات بخصوص خیار شور دارد، علاوه بر ارائه خدمات گردشگری، آمار بیکاری این منطقه در مقایسه با سرانه بیکاری شهرستان بروجرد کمتر است.

یارمحمدی با اشاره به بنای مسجد روی آب در این منطقه گفت: هر چند بنای این مسجد تاریخی نیست ولی به لحاظ اینکه از زیر این مسجد یک رودخانه عبور می کند بسیار مورد توجه گردشگران است .

رییس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بروجرد بیان کرد: گردشگری یک موضوع فرابخشی است و همه نهادها مانند شهرداری، میراث فرهنگی و حمل و نقل باید خوب به وظیفه خود عمل کنند تا تاثیر آن  در جذب گردشگر به خوبی نمایان شود.

ساماندهی سفره خانه های امتداد رودخانه ونایی

امیر دبیری فر شهردار ونایی نیز در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: پیگیری ساماندهی سفره خانه ها و رستوران های منطقه دربند ونایی در دستور کار قرار دارد که با انجام این کار رونقی از مسیر گردشگری در سفره های مردم حاصل می شود.

وی افزود: ونایی حدود ۶ هزار و ۲۹۰ نفر جمعیت دارد که با ابلاغیه وزارت کشور از مرداد ۱۴۰۰ به شهر تبدیل شده و از جاذبه های گردشگری بالایی برخوردار است که شهردای آمادگی کامل دارد با افرادی که تمایل به سرمایه گذاری در این منطقه داشته باشند همکاری کند.

دبیری فر بیان کرد: شهر ونایی در محورهای مختلفی از قبیل تله کابین و بوم گردی، از ظرفیت های خوبی برخودار است که در صورت ورود سرمایه گذار می تواند در رونق اقتصادی این منطقه تاثیر زیادی داشته باشد.

شهردار ونایی گفت: با توجه به تردد کوهنوردان می توان پیشنهاد ایجاد خانه کوهنوردان را در این منطقه داد که این موضوع هم می تواند در کنار فرآوری محصولات مختلف کشاورزی به رونق گردشگری این منطقه منجر شود.

وی افزود: در زمینه تولید خیار شور و انواع دیگر ترشیجات، شهر ونایی از ظرفیت های خوبی برخودار است که در راستای فروش بیشتر این محصولات و توسعه گردشگری بر مبنای این ظرفیت ها، موضوع احداث ناحیه صنعتی ونایی را با مدیر شهرک های صنعتی لرستان مطرح کرده ایم و مورد موافقت واقع شده است که پیگیر آن هستیم.

گردشگری در چند دهه گذشته به یک قطب اقتصادی بسیاری از کشور ها تبدیل شده است و مردم به سفر و تعطیلات به عنوان یک نیاز ضروری و نه یک امر تجملاتی و  غیر ضرور نگاه می کنند.

با در نظر گرفتن این نیاز ضروری برای انسان از یک طرف و رونق گردشگری بعنوان یک صنعت و فعالیت اقتصادی از سوی دیگر باید انگیزه و جاذبه های گردشگری را تقویت کرد که گردشگری کشاورزی، بافت تاریخی، مذهبی و فصلی از جمله جذابیت هایی است که به فراخور سلیقه هر فرد می تواند مورد توجه قرار گیرد.