غبار تخریب بر چهره بافت تاریخی تبریز

به گزارش ایرنا، آنچه که امروزه در افواه عمومی به عنوان «تبریز قدیم» شناخته می شود، مجموعه ای از محلات هشتگانه با دروازه های آنها به قدمت بیش از ۲۵۰ سال است که تا پنج دهه قبل سرپا و مجموعه کم مانندی از باغات، خانه ها، حمام ها و مساجد، دالان ها و عمارات تاریخی همچون باغشمال، شمس العماره، عمارت صاحب دیوان و ... بود که یکی یکی از صفحه روزگار محو شدند. 

خوشبختانه در یکی دو دهه اخیر در سایه افزایش آگاهی های عمومی و پرداخت رسانه ای، مردم و مسوولان به اهمیت صیانت از بافت تاریخی و محتوای آن بیشتر پی برده اند و  نهادهای متولی از قبیل شهرداری تبریز و اداره کل میراث فرهنگی ،صنایع دستگری و گردشگری آذربایجان شرقی، متاثر از افکار عمومی و در راستای عمل به ماموریت های ذاتی خود، اقداماتی را برای نجات بافت تاریخی از نابودی کامل انجام داده اند.

با این نگاه بود که احمد حمزه زاده، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی چندی قبل از شناسایی یک‌هزار و ۱۵ اثر تاریخی در مطالعات یک‌هزار هکتاری بافت تاریخی تبریز خبر داد؛ تأمل در این داده، نشان از عمق غنای بافت تاریخی این کهن شهر دارد و نشان می دهد که نهادهای مسوول باید اهتمام بیشتری برای حفظ بخش باقیمانده بافت تاریخی تبریز به خرج دهند. 

از سوی دیگر در حالی که اعضای شورای پنجم شهر تبریز در بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۰، امسال را «سال حفظ و احیای هویت و بافت تاریخی تبریز» نامیده و از تخصیص بودجه قابل توجه برای این منظور خبر داده بودند، اما واقعیت این است که در مدت سپری شده از سال جاری اقدام چشمگیری که نشان دهد به این شعار عمل شده است، در برنامه های مدیریت شهری به چشم نمی خورد.

این در حالی است که سعید نیکوخصلت، دبیر دوره پنجم شورای اسلامی شهر تبریز، اوایل تیر امسال از اختصاص ۳۵۰ میلیارد تومان بودجه نقدی و غیرنقدی برای تاریخی این کلان شهر خبر داده بود؛ حال جا دارد شهرداری اعلام کند که در مدت سپری شده از سال جاری چه میزان از این رقم و با چه عناوینی و در قالب کدام طرح ها برای باز زنده سازی بافت تاریخی تبریز هزینه شده است.

در تایید این ادعا می توان اشاره کرد که امسال بنا یا خانه تاریخی قدیمی توسط شهرداری تبریز تملک نشده و خانه تاریخی منتسب به باقرخان سالار ملی نیز به رغم تاکیدات مقام های استانی و شهری و انتقاد رسانه ها از بی توجهی به نابودی این اثر قدیمی، در وضعیت ناخوشایند قبلی است. 

هر چند مسوولیت اداری احصاء، تدوین و حفظ و صیانت از بافت تاریخی تبریز، بر اساس قوانین و مقررات موضوعه، بر عهده اداره کل میراث فرهنگی، صنایعی دستی و گردشگری آذربایجان شرقی است، اما همه به این نکته واقف هستند که انجام این کارها با تکیه بر اعتبارات دولتی ناچیز این نهاد ناممکن است. 

از سوی دیگر تجربه زیسته جوامع و کشورهای دیگر، حاکی از مسوولیت اساسی مدیریت شهری در حفظ و صیانت از بافت تاریخی کهن شهرهاست و تبریز نیز از این قاعده مستثنی نیست؛ به ویژه اینکه اگر به این نکته دقت کنیم که منابع مالی شهرداری توسط شهروندان آن تامین می شود و این حق طبیعی آنهاست که مدیریت شهری برای حفاظت از میراث گذشتگان شان هزینه کند. 

بافت تاریخی تبریز دچار فرسودگی کالبدی شده است 

کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری در این باره به ایرنا گفت: شهرها و فضاهای شهری نیز به مشابه بسیاری از مصنوعات بشری در اثر گذشت زمان، شرایط و موقعیت های اقلیم و وقوع اتفاقات و حوادث گوناگون، دستخوش فرسودگی در کالبد و در برخی موارد عملکرد خود شده اند.

سیدمحمد رضازاده افزود: توجه به بهسازی و نوسازی بافت های تاریخی شهر و به طور کلی دخالت در بافت قدیم، همواره یکی از مسائل اساسی شهرهای تاریخی و شهرهایی که دارای هویت و روحیه خاص بوده اند، می باشد.

وی اضافه کرد: با توجه به اینکه بافت های تاریخی دارای ویژگی های منفی همچون آشفتگی سیما و منظر، عدم دسترسی مناسب،کمبود تاسیسات و تجهیزات شهری، آشفتگی در ساختار اقتصادی و اجتماعی و فرسودگی کالبدی – سازه ای نیز هستند، اصلی ترین هدف و راهبرد اساسی اقدامات مداخله ای برای بهسازی و نوسازی بافت تاریخی و طراحی آنها، باز گرداندن این مجموعه به چرخه زندگی است که می تواند در جذب و فعال سازی گردشگری پایدار شهر تاریخی چون تبریز موثر واقع شود.

رضازاده که پژوهشی درباره باز زنده سازی بافت تاریخی تبریز انجام داده است، تشریح کرد: در احیاء و باز زنده سازی بافت تاریخی تبریز باید به این سوالات پاسخ داد که طرح های مرتبط با این امر دارای چه اصول و راهبردهایی باشد تا گردشگری پایدار را سبب شود و چه راهکارهای اصولی برای ایجاد گردشگری پایدار با محوریت بافت های تاریخی در شهر تبریز وجود دارد.

وی ادامه داد: نتایج بررسی های تحقیق ما نشان می دهد که بافت تاریخی موجود در شهر تبریز چنان که باید در بحث گردشگری پایدار موثر واقع نشده است و به دلیل نبود مدیریت و برنامه ریزی دقیق برای احیاء و نوسازی، همه ساله آثار تاریخی مانند بازار تبریز که بزرگ ترین بازار سرپوشیده جهان می باشد و در چند سال اخیر بارها طعمه آتش شده است، تخریب شده و توان بالقوه و بالفعل خود را در جهت گردشگری از دست می دهند و برون رفت از این وضعیت، تلاش هر چه بیشتر مسئولان و ارگان های مربوطه را می طلبد.

ابلاغ ﻣﺤﺪوده ﺗﺪﻗﯿﻖ‌ﺷﺪه ﺑﺎﻓﺖ تارﯾﺨﯽﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺷﻬﺮ تبریز 

معاون میراث‌فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، نهم خرداد امسال، ﻣﺤﺪوده ﺗﺪﻗﯿﻖ ﺷﺪه بافت‌ تاریخیﻓﺮﻫﻨﮕﯽ تبریز و تهیه ﺿﻮﺍﺑﻂ اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﻣﺤﺪوده آن را به استانداری آذربایجان شرقی ابلاغ کرد.

محمدحسن طالبیان معاون میراث‌فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گفت: ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻨﺎﺩ ﺑﻨﺪ ۶ ﻣﺎﺩﻩ ۳ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻣﯿﺮﺍﺙ‌ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﺸﻮﺭ، ﻧﻘﺸﻪﻫﺎﯼ ﻣﺤﺪﻭﺩﻩﻫﺎﯼ ﺑﺎﻓﺖ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺷﻬﺮ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻭ ﺷﻬﺮ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺿﻮﺍﺑﻂ ﻣﻼﮎ ﻋﻤﻞ ﺍﯾﻦ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺩﺭ ﻣﺤﺪﻭﺩﻩ ﺑﺎﻓﺖﻫﺎﯼ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﺿﻮﺍﺑﻂ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺍﺯ ﺑﺎﻓﺖﻫﺎﯼ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ ﮐﺸور ﻭ ﺍﻟﺰﺍﻣﺎﺕ، ﺭﺍﻫﺒﺮﺩﻫﺎ و ﭼﺎﺭﭼﻮﺏﻫﺎﯼ ﮐﻠﯽ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻭ ﺍﺣﯿﺎی ﺑﺎﻓﺖﻫﺎﯼ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ ﮐﺸﻮﺭ را  به محمدرضا پورمحمدی استاندار آذربایجان شرقی ابلاغ کردیم.

او افزود: این محدوده پیش از این به عنوان محدوده بافت تاریخی شهر تبریز در ۲۴ اسفند سال ۸۸ از سوی این دستگاه ابلاغ شده است.

طالبیان تصریح کرد: ﺍﺑﻼﻍ ﻣﺤﺪﻭﺩﻩﻫﺎﯼ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﯾﻦ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ۸۸ ﺁﻏﺎﺯ ﻭ ﺑﺎ ﻣﺼﻮﺑﻪ ﺷﻮﺭﺍﯼ ﻋﺎﻟﯽ ﺷﻬﺮﺳﺎﺯﯼ ﻭ ﻣﻌﻤﺎﺭﯼ ﺍﯾﺮﺍﻥ در چهارم آبان ۹۴ ﻭ ﺍﺻﻼﺣﯿﻪ آن در دهم خرداد ۹۶ در ﺧﺼﻮﺹ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺭﻭﯾﮑﺮﺩﻫﺎﯼ ﮐﻠﯽ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻭ ﺍﺣﯿﺎی ﻣﺤﺪﻭﺩﻩﻫﺎﯼ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ پیگیری شد ﻭ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻣﻮﺍﺩ ۲ ﻭ ۳ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺍﺯ ﻣﺮﻣﺖ ﻭ ﺍﺣﯿﺎی ﺑﺎﻓﺖﻫﺎﯼ تاریخی‌فرهنگی ﻣﺼﻮﺏ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮﺭﺍﯼ ﺍﺳﻼﻣﯽ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۹۸ لازم است ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﻣﺤﺪﻭﺩﻩﻫﺎ ﻃﺮﺡﻫﺎﯼ ﻭﯾﮋﻩ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻭ ﺍﺣﯿﺎ تهیه شود.

معاون میراث‌فرهنگی کشور بیان کرد: ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺎﺩﻩ ﯾﮏ ﺁﯾﯿﻦﻧﺎﻣﻪ ﺍﺟﺮﺍﯾﯽ ﺑﻨﺪ ﺝ ﻣﺎﺩﻩ ۱۶۶ ﺗﻨﻔﯿﺬﯼ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﻮﻡ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﯼ، ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﺸﻮﺭ، ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻣﺎﺩﻩ ۱۱۵ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭼﻬﺎﺭﻡ، ﻭﺯﺍﺭﺕ ﮐﺸﻮﺭ ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ ﺍﯾﺠﺎﺩ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ مناسب ﺩﺭ ﻣﺤﺪﻭﺩﻩ ﺑﺎﻓﺖﻫﺎﯼ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﯾﻦ ﻣﻬﻢ ﺩﺭ ﻣﺎﺩﻩ ۱۶ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺍﺯ ﻣﺮﻣﺖ ﻭ ﺍﺣﯿﺎی ﺑﺎﻓﺖﻫﺎﯼ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ‌ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻧﯿﺰ ﺗﺼﺮﯾﺢ شده است.

طالبیان در خصوص بخش دیگر این ابلاغیه به استاندار آذربایجان‌شرقی گفت: اﻇﻬﺎﺭﻧﻈﺮ ﻭ ﻣﻮﺍﻓﻘﺖ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﻭﺯﺍﺭﺕ میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ﺩﺭ ﮐﻠﯿﻪ ﻃﺮﺡﻫﺎﯼ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻭ ﻋﻤﺮﺍﻥ ﺷﻬﺮﯼ ﻭ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺍﺳﺘﻌﻼﻣﺎﺕ ﺳﺎﺧﺖﻭﺳﺎﺯ ﺩﺭ ﺭﺍﺳﺘﺎﯼ ﺣﻔﻆ ﻭ ﺍﺣﯿﺎی ﺍﯾﻦ ﻣﺤﺪﻭﺩﻩﻫﺎ، ﻃﺒﻖ ﻣﻔﺎﺩ ﺑﻨﺪﻫﺎﯼ ۱۰.۱۱ ﻭ ۱۲ ﻣﺎﺩﻩ ﺳﻪ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻣﯿﺮﺍﺙ‌ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﺁﯾﯿﻦﻧﺎﻣﻪ ﺍﺟﺮﺍﯾﯽ ﺑﻨﺪ ﺝ ﻣﺎﺩﻩ ۱۶۶ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﻮﻡ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺸﻮﺭ، ﺗﻨﻔﯿﺬﯼ ﻣﺎﺩه ۱۱۵ برﻧﺎﻣﻪ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﻣﺼﻮﺏ ﻫﯿئت ﻣﺤﺘﺮﻡ ﻭﺯﯾﺮﺍﻥ ﻭ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﺩﻩ ۱۰۲ قانون شهرداری‌ها مدنظر قرار داشته و لازم الاجراست.

هویت معماری و بافت تاریخی تبریز تخریب شده است

رییس شورای سیاستگذاری ستاد حفظ و احیای هویت فرهنگی تاریخی تبریز گفت: بخش زیادی از هویت معماری و بافت تاریخی تبریز تخریب شده و تنها بخش‌هایی از آن به صورت مواریث مادی باقی مانده است.

اکبر تقی زاده افزود: با توجه به نظر کارشناسان مبنی بر اینکه حال تبریز و میراث فرهنگی آن خوب نیست، از این رو و با توجه به تجربه موفق در سال گذشته و حفظ فضای سبز، امسال برای ساماندهی میراث فرهنگی و حفظ و احیای بافت تاریخی تبریز سال حفظ و احیای هویت تاریخی تبریز نامگذاری شد.

وی با اشاره به جمع‌بندی این شورا برای توجه و احیای هویت تاریخی این شهر، اظهار کرد: اولین کار در این زمینه احیای هویت معماری و بافت تاریخی تبریز است و با توجه به اطلاعات به یادگار مانده از گذشته می‌توان از طریق دستاوردهای علمی به حفظ آنها پرداخت.

رییس شورای سیاستگذاری ستاد حفظ و احیای هویت فرهنگی تاریخی تبریز با اشاره به اینکه علاوه بر میراث مادی، مواریث معنوی بسیار زیادی در این شهر وجود دارد، گفت: باید از این ارزش‌ها را به نحوی به جامعه نشان داد تا آن ها در سطح استانی، ملی و حتی بین‌المللی مطرح و برای آن برنامه‌ریزی کرد.

تقی زاده ادامه داد: در زمان کنونی در تبریز شهروندانی که در ۵۰ یا ۶۰ سال اخیر به تبریز آمده‌اند و یا قرن اخیر، شناخت کافی از این شهر و ارزش‌های نهانی تاریخی و فرهنگی آن ندارند و باید این ارزش‌ها احصا، آموزش و تبیین شود تا شهروندان با آگاهی از هویت شهر از آن ها حفاظت و پاسداری کنند.

وی یادآوری کرد: از دلایل عدم انسجام فعلی شهری این است که مردم را نتوانسته ایم به هم وصل کنیم به طوری که جمعیت ساخته‌ ساخته شده ولی جامعه ساخته‌ نشده است.

رییس شورای سیاستگذاری ستاد حفظ و احیای هویت فرهنگی تاریخی تبریز با تاکید بر ایجاد الفت و وحدت بین افرادی که در گذشته در تبریز بوده و افرادی که در قرن اخیر وارد و ساکن تبریز شده‌اند، گفت: این کار را می توان در قالب وفاق اجتماعی انجام داد.

تقی زاده با بیان اینکه باید روی گردشگری شهری تمرکز ویژه‌ای داشت،  افزود: در هر عرصه باید تلاش کرد تا سیاست‌های راهبردی را تعریف و سپس سیاست‌های اجرایی هر بخش را تدوین کرد.

وی با اشاره به اینکه دومین کار برای حفظ و احیای هویت معماری و تاریخی این شهر برنامه ریزی در سه بازه زمانی کوتاه، میان و بلند مدت است، اظهار داشت: این کار باید برای سال های ۱۴۰۰، ۱۴۰۵ و ۱۴۱۰ برنامه ریزی و اقدامات لازم انجام شود.

تعیین ضوابط عامل مهم در حفظ ارزش محدوده بافت تاریخی تبریز است

مدیرکل حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز تعیین ضوابط میراثی را عاملی مهم و اثرگذار برای حفظ ارزش محدوده بافت تاریخی تبریز بیان کرد.

احمدی روئینی گفت: با توجه به اینکه تعیین محدوده و ضوابط در بافت‌های تاریخی در راستای حفظ ارزش ساختاری و کالبدی این مناطق است، لذا با توجه به اهمیت بافت تاریخی کهن شهر تبریز، در تلاشیم تا هویت تاریخی و فرهنگی تبریز را حفظ کنیم.

وی اضافه کرد: با توجه به اینکه در بافت تاریخی تبریز، اماکن و خانه‌های تاریخی ارزشمند و متعددی قرار گرفته است، لذا تعریف کاربری‌های فرهنگی و گردشگری برای این اماکن در رونق اقتصادی آن‌ها بسیار مؤثر خواهد بود.

روئینی تاکید کرد: در این راستا مالکان خانه‌های واقع در  محدوده تاریخی تبریز می‌توانند با تغییر کاربری از تسهیلات و مزایای جاری از قبیل حذف کامل عوارض شهرداری بهره‌مند شوند.

وی یادآوری کرد: با توجه به اینکه وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برای سرمایه‌گذاران حوزه تاریخی و گردشگری تسهیلاتی فراهم می‌کند، لذا سرمایه‌گذاران بخش خصوصی می‌توانند با تعریف طرح‌های فرهنگی برای اماکن تاریخی از کمک‌های بلاعوض، وام‌ها و تخفیفات عوارضی بهره‌مند شوند.

 وی افزود: در این رابطه همچنین شرکت‌هایی که شامل پرداخت مالیات می‌شوند، می‌توانند با سرمایه‌گذاری در اماکن و خانه‌های تاریخی و ایجاد محیط فرهنگی و گردشگری در آن‌ها از پرداخت مالیات معاف شوند.

نقش کلیدی مشارکت‌های مردمی و بخش خصوصی در حفاظت و احیا بافت تاریخی و مرمت بناهای تاریخی تبریز

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع ‌دستی آذربایجان شرقی بر نقش کلیدی مشارکت‌های مردمی و بخش خصوصی در حفاظت و احیا بافت تاریخی و مرمت بناهای تاریخی تبریز، تاکید کرد.

احمد حمزه زاده در جلسه مشترک اداره کل میراث فرهنگی و انجمن‌ها و سمن‌های میراث فرهنگی استان که در راستای بررسی مطالعات بافت تاریخی تبریز برگزار شد، با بیان اینکه تحقق اهداف حفاظت و صیانتی از بافت تاریخی تبریز با مشارکت انجمن‌ها، سمن‌ها و جامعه میسر خواهد بود، گفت: باید توجه داشت که تحقق حفاظت از مواریث تاریخی با مشارکت جمعی امکان‌پذیر است، بنابراین با همکاری انجمن‌های میراث فرهنگی استان، آموزش حفاظت و آگاه‌سازی ضوابط، مزایا و احیا بافت تاریخی را در دستور کار قرار دادیم.

وی با بیان اینکه پیگیری ثبت ابنیه و حرائم تاریخی تبریز در دستور کار این اداره کل قرار دارد، ادامه داد: در راستای حفاظت و احیا بافت تاریخی تبریز با مشارکت انجمن‌های میراث فرهنگی مانیتورینگ، پایش بناها و بافت تاریخی و همچنین محلات، محورهای تاریخی و مردم‌شناسی آن‌ها اجرا خواهد شد.

وی از آگاه‌سازی ضوابط حفاظتی و صیانتی از بافت تاریخی تبریز با مشارکت انجمن‌های میراث فرهنگی آذربایجان شرقی، خبر داد.

حمزه زاده گفت: مردم و بخش خصوصی در پیشبرد اهداف حفاظتی و صیانتی بافت تاریخی نقش بسزایی دارند، بنابراین از مردم محترم و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی تبریز خواستاریم تا با توجه ویژه به ضوابط بافت تاریخی در امر مرمت، حفاظت و احیا بافت تاریخی مشارکت داشته باشند.