مراقب فروش فضای دوم ایران در متاورس باشیم

به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا، سعیدرضا عاملی در هجدهمین همایش بین‌المللی روابط عمومی ایران با عنوان «روابط عمومی آرمانی- واقعی، ذهنی-عینی و حسی-فراحسی متاورس: کارکردها و کاربردهای فرامکانی» با اشاره به اینکه ابزارهای متاورس شامل «واقعیت مجازی»؛ «واقعیت افزوده»، «واقعیت ترکیبی»، «واقعیت گسترده (صنعت امحا فاصله بین واقعیت و مجاز)»، «صنعت شبیه‌سازی»، «آواتارها»، «بلاک چین» و «اینترنت همه پدیده‌ها» است، افزود: هنگامی که ساختار ابزارهای متاورس را بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم فناوری متاورس یک اکوسیستم (زیست‌بوم) دارد.

وی اظهار کرد: متاورس یک حوزه بین‌رشته‌ای است و موضوعات مختلفی به این حوزه مرتبط هستند و این حوزه‌ها در دو جنبه کلیدی اکوسیستم و فناوری قابل بررسی است، لذا فناوری‌های کلیدی، از اینترنت واقعیت گسترده شروع می‌شود و به متاورس می‌رسد و از اکوسیستم متاورس پشتیبانی می‌کند.

عاملی ضمن تاکید بر شناخت و درک هرچه بیشتر ابعاد مختلف روند جدید فضای مجازی بر بستر متاورس توسط جمهوری اسلامی برای ظرفیت سازی های مهم سخت افزاری و نرم افزاری تصریح کرد: پیش بینی ها حکایت از این می کند که تا سال ۱۴۰۴ کسب و کارها متاورس به ۸۰۰ تا هزار میلیارد دلار رسیده و فراجهان صنعتی تشکیل خواهد شد که یک غلبه تصویری و زندگی سه بعدی و دارایی های مجازی احراز شده را به صورت انفجاری افزایش خواهد داد.

وی در مورد اینکه، منطقی که فلسفه وجود و چگونگی متاورس را منعکس می کند چیست، گفت: منطق متاورس در چهار عنوان «محسوس سازی جهان مجازی یا به تعبیری فیزیکی سازی جهان مجازی»؛ «تبدیل ذهنیت به عینیت، خیال و آرمان به واقعیت و حس به فراحس (برآوردها)»؛ «تأمین و تضمین دارائی‌های فردی، نهادی، ملی، منطقه‌ای و جهانی (ایجاد نظام ارزشی جدید)» و «متراکم سازی داشته‌های شخصی و تعلقات نهادی» تعریف می‌شود.

عاملی توضیح داد: سومین منطق متاورس تأمین و تضمین دارائی‌های فردی، نهادی، ملی، منطقه‌ای و جهانی (ایجاد نظام ارزشی جدید) است، بدان معنی که اگر دولت و حکمرانی توجهی به دارایی‌های متاورسی نداشته باشد ایران مجازی در متاورس فروخته خواهد شد. باید در متاورس، مالکیت دارائی های ایران احراز شود و این دارائی متعلق به نظام جمهوری اسلامی و مردم ایران است که تامین استقلال در این حوزه نیز بسیار مهم است. شرکت‌ها، وزارتخانه‌ها باید متاورس خود را تولید کنند، چراکه اگر این اتفاق رخ ندهد، شخصی پیدا خواهد شد.

وی افزود: برای تعریف منطق اول یا همان محسوس سازی جهان مجازی یا به تعبیری فیزیکی سازی جهان مجازی باید عنوان کرد که ما امروز در فضای مجازی حسی پیدا می‌کنیم که بیشتر این حس از محیط مجازی تعامل با دیگران شکل‌گرفته ولی این حسی که متاورس به انسان می‌دهد قطعاً تجربه متفاوتی خواهد بود. البته باید خاطرنشان کرد این جهان سه‌بعدی تنها از طریق عینک‌های واقعیت مجازی نمی‌تواند توسعه پیدا کند. اینکه واقعیت مجازی به واقعیت عینی افزوده می‌شود (واقعیت افزوده) نکته قابل‌لمس منطق متاورس است. بر این اساس جهان دوم در جهان اول ادغام می‌شود و فضایی ایجاد می‌کند که فیزیکی سازی فضای مجازی در آن رخ می‌دهد.

به گفته عاملی، در منطق دوم متاورس که همان تبدیل ذهنیت به عینیت، خیال و آرمان به واقعیت و حس به فراحس (برآوردها) است. این که فراحس چیست، می‌توان عنوان کرد که الهام از خودآگاه انسان شکل می‌گیرد یک فراحس است و این فراحس در این جهان بنیان مهمی دارد.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه، نگرانی بزرگ که در متاورس وجود دارد این است که ذهن و خیال ما را ضعیف می‌کند، افزود: ما در گذشته خیال داشتیم و هم اکنون چون این خیال تبدیل به یک عینیت بیرونی می‌شود، آن نوآوری قدیم خود را ضعیف می‌کند. وقتی دائماً در عینیت زندگی می‌کنیم خیال ما ضعیف خواهد شد و انسان اساساً به ذهنیت نیاز دارد تا بتواند از واقعیت‌های زمان، بیرون برود و یک نوع جهان جبران است که می تواند حل کننده چالش ها نیز باشد.

عاملی خاطرنشان کرد: ۱۹ سال پیش بحث دو فضایی شدن را مطرح کردیم که به موازات جهان اول یک جهان دوم در حال ساخت است که باید به آن توجه کرد. قاعده گذاری و مقررات گذاری برای متاورس یک ضرورت جهانی است تصرف کردن در دارایی‌ها مجازی ملت‌ها خود نوعی اعلام جنگ است؛ بنابراین یک دارایی با منطق بلاک چین، رمز ارز و الگوریتم ساخته می‌شود. در منطق بلاک چین جعل امکان‌پذیر نیست وقتی با این منطق یک دارایی را رمزگذاری می‌کنید، امکان مشاهده همگانی دارد و کسی نمی‌تواند از آن خارج شود و یک دارایی قابل اعتبار ایجاد می‌کند.

وی افزود: سئوال این است که آن منطقی که فلسفه وجود و چگونگی متاورس را منعکس می کند چیست. منطق متاورس در چهار عنوان «محسوس سازی جهان مجازی یا به تعبیری فیزیکی سازی جهان مجازی»، «تبدیل ذهنیت به عینیت، خیال و آرمان به واقعیت و حس به فراحس (برآوردها)»، «تأمین و تضمین دارائی‌های فردی، نهادی، ملی، منطقه‌ای و جهانی (ایجاد نظام ارزشی جدید)» و «متراکم سازی داشته‌های شخصی و تعلقات نهادی» تعریف می‌شود.

عاملی با بیان اینکه، منطق چهارم متاورس متراکم سازی داشته‌های شخصی و تعلقات نهادی است که تعاریف آن مشخص است، افزود: برخی به اشتباه از متاورس تعبیر به وب ۳ می‌کنند. در حقیقت وب ۳ در سطح تئوریک، ترکیبی از دو نسخه قبلی وب ۱(وب اطلاعات) وب ۲ (وب تعاملی) است و یک اکوسیستم برخط غیرمتمرکز بر پایه بلاک چین است و ما امروز وارد اینترنت ۳ خواهیم شد و عرصه این اینترنت متاورس است که یک زیست‌بوم با ماهیتی متفاوتی ایجاد می‌کند اما تحت همان حکمرانی اینترنت است که در اختیار آمریکا است.

چرا باید به موضوع متاورس توجه کرد؟

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه با طرح این سوال که چرا باید در مورد پدیده‌های جدید مثل متاورس سخن گفت و فکر کرد و برنامه‌ریزی نظام‌مند داشت، اظهار کرد: ما نمی‌توانیم بدون توجه به گذشته در حال و آینده زندگی کنیم. گاهی وقتی به پدیده‌های جدید توجه نمی‌کنیم این‌ پدیده‌ها برای ما یک نظام استبداد و جبر فناوری ایجاد می‌کنند.

عاملی افزود: هنگامی که در جبر فناوری و زندان فناوری گیر می‌کنیم، نمی‌توانیم برون‌رفتی برای خود به‌عنوان فرهنگ ایرانی اسلامی تصور کنیم، لذا نزدیک دو قرن می‌شود که دنیا در نظام فناوری غرب زندگی می‌کند و ما نتوانستیم در این میدان آغازگر باشیم و معمولاً تقلید و تکرار کردیم.

وی افزود: فقط تکرار کردیم و نتوانستیم فناوری را در نظام و زیست‌بوم جامعه و فرهنگ ایران بازسازی کنیم که این موضوع خطر بزرگی است چراکه جامعه فاخری مانند ایران باسابقه هزاران ساله در تمدن باید بتواند هویت خود را در تمدن فناوری‌های جدید پیدا کند.

عاملی همچنین با بیان اینکه، نزدیک به دو قرن است که در احاطه نوآوری‌های دیگران زندگی می‌کنیم و معمولاً جنبه‌های اعجاب‌انگیز زندگی ما را تشکیل می‌دهد و در سبک زندگی گرفتار «جبر فناوری‌های جدید» می‌شویم و خلاقیت فرهنگی و اجتماعی را از دست می‌دهیم، افزود: قبل از هر اقدامی نیاز به رهاشدن از «قفس شوک‌های فناوری» هستیم و از سوی دیگر نیازمند نوآوری ناظر بر بومی‌سازی و متناسب‌سازی پدیده‌های جدید با فرهنگ اسلامی-ایرانی هستیم. هنگامی که ما در قفس شوک‌های فناوری هستیم دچار خشونت نمادین می‌شویم.

وی توضیح داد: خشونت نمادین یعنی اینکه رفتارهای می‌کنیم که تناسبی با آن فناوری ندارد و استفاده‌هایی می‌کنیم که تناسبی با فناوری و زیست‌بوم زندگی ایرانی ندارد و یکی از عوامل مهم سردرگمی، دوگانگی‌های فکری و گم‌گشتگی‌های فرهنگی، زندگی در «دنیای ناشناخته‌ها» است که منجر به «خشونت نمادین»، «هویت‌های سرد» و «گسترش احساس تنهایی» می شود.

عاملی با اشاره به رسوخ استفاده از تلفن همراه در دنیای امروز در محیط کار و تحصیل و اینکه به عنوان یک عامل برای نادیده شدن زن و شوهر و فرزندان در خانه تبدیل شده است، افزود: این موضوع نیز مانعی در عرصه زندگی امروزی است و ما نتوانستیم در این اکوسیستم خودمان را پیدا کنیم؛ بنابراین باید درباره پدیده‌های جدید اشراف و آگاهی پیدا کنیم تا بتوانیم برون‌رفت‌هایی از این شرایط ایجادشده پیدا کنیم.

متاورس یک تغییر روند فناورانه است

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه اظهار کرد: اولین نکته‌ این است که متاورس از جنس «فناوری‌های تغییر روندی» محسوب می‌شود به تعبیری متاورس عرصه واقعی سازی ذهنیت‌ها و حسی سازی واقعیت‌ها را به وجود آورده است.

عاملی افزود: آنچه از ذهن می‌گذرد در صنعت و فناوری‌های جدید یک واقعیت است و آنچه ما خیال فرض می‌کنیم تبدیل به یک عینیت و واقعیت می‌شود. دلیل آن‌هم مشخص است، چراکه عرصه فناوری نو، عرصه ریاضی دیجیتال است و ذهن ما هم کاملاً یک ذهن ریاضی و رقومی و الگوریتمی است. بنابراین وقتی بستر برای ذهن فراهم می‌شود، آنچه در ذهن می‌گذرد یک واقعیت است و تبدیل به یک واقعیت رقومی قدرتمند می‌شود.

وی افزود: مشاهده می‌کنید که خود فضای سایبر نیز نخستین بار در رمان علمی-تخیلی نیو رومانسر (۱۹۸۴)، اثر ویلیام گیبسون و ایده متاورس نیز نخستین بار در رمان علمی-تخیلی «سقوط برف» نوشته نیل استیونسن (۱۹۹۲) مطرح شد به خاطر این است که یک امر خیالی کاملاً واقعیت است؛ بنابراین امروز نمی‌شود تخیلات را ساده انگاری کنیم. در رمان «سقوط برف» صحبت از پروتوگونیستی که قهرمان داستان است و یک وجود دو فضایی و دوشخصیتی دارد که هر دو فضا واقعیت مجازی است.

عاملی با تاکید بر اینکه، متاورس عرصه رقابت و همسان‌سازی و ظهور دوقلوهای آنالوگ-دیجیتال است، افزود: تجربه‌ای که در وب یک تا پنج داشتیم این بود که وب پنج به سمت وب یکپارچه حرکت کرد، یعنی نمی‌توانستیم تشخیص دهیم که این واقعیت است یا مجازی است، در واقع در وب ۵، می‌خواست به این سطح برسد، حالا مفهوم جدیدی تحت عنوان متا ذکر شد و شرکت‌های پرجمعیتی مانند فیس‌بوک که ۲ و نیم میلیارد نفر کاربر دارد به سمت آن حرکت کردند، آن‌هم به این خاطر که بتوانند روند جدیدی را آغاز کنند که با تنوع های جدید تجدید حیات کنند و جلوی کاهش ارزش سهام خود را بگیرند. اساساً فناوری به دنبال نوآوری است، اصلاً انسان جویای تنوع و امر جدید است. اگر فناوری موفق می‌شود به این دلیل است که می‌تواند این "جدید بودن" را برای انسان تامین کند.

وی با بیان اینکه، متاورس از دو واژه متا و یونیورس به معنای فرا یا ورای جهان تشکیل‌شده است، گفت: اگر جای کسانی که این فضا را نام‌گذاری کردند بودم نام متاپلیس (metaplace) به معنای فرامکان را بر روی این فضا می‌گذاشتم چون فرا جهان دچار یک تخیل می شود و معنای محققی ندارد، اما فرامکان واقعی‌تر است و سطحی را ایجاد می‌کند از جنس مکان، منتهی صنعتی و ساخته‌شده عینیت جهان فیزیکی است ولی اثار واقعی امر فیزیکی را ندارد. در متاورس عطر گل را در اختیار فرد قرار می‌گیرد اما نمی‌تواند خود گل را در اختیار او قرار دهد بنابراین یک امر فرامکان، ساخته شده است که همه بازتاب های امر فیزیکی را ندارد.

عاملی اضافه کرد: بعضی تاکید می‌کنند که متاورس به لحاظ مفهومی یک پدیده جدید نیست، بلکه تلاشی است برای محقق کردن مفروضات جهان مجازی که جهانی با نظام زمانی و مکانی رهاشده از مفهوم خطی و یکجانشینی جهان فیزیکی است. منتقدان متاورس می‌گویند اصلاً اتفاقی رخ نداده چون همان وب و ارتباطات تعاملی است و هدست واقعیت مجازی اتفاق جدیدی نیست واقعیت این است که تلاش‌هایی صورت می‌گیرد که برای محقق کردن مفروضات جهان مجازی است. جهان مجازی جهانی رهاشده در بستر اینترنت است که امروز متاورس دنبال این است که با مفروضات نظام زمانی و مکانی رهاشده از مفهوم خطی و یکجانشینی جهان فیزیکی این فضای دوم را بازسازی و بازطراحی کند.

وی با بیان اینکه، متاورس درواقع انتقال به جهان دوم و زندگی کردن در جهان دوم به‌صورت واقعی با احراز مالکیت وابسته به کاربر و نه وابسته به پلتفرم است که مدار توجه آن انسان کاربر است، افزود: یعنی در اتاق پرو لباس را تن می‌کند و اندازه بودن لباس را متوجه می‌شود، ما امروز در واقعیت این کار را نمی‌توانیم انجام دهیم برای مثال وقتی وارد فروشگاه لباس می‌شویم نمی‌توانیم تمام لباس‌ها را برتن کنیم تا اندازه بودن آن را متوجه شویم ولی دنیای متاورس این امکان برای ما فراهم می کند.

متاورس هویت و دارایی منحصر به فرد می سازد

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه تاکید کرد: متاورس هویت منحصربه‌فرد را می‌سازد و همان‌طور که می‌دانید هویت بدن فیزیکی ما منحصربه‌فرد است هویت‌های دیجیتال نیز در متاورس منحصربه‌فرد هستند.

عاملی افزود: درواقع در پروتکل‌ها، ماژول شناسایی ساخته می‌شود و برنامه‌های تکمیلی آن نیز در ادامه توسعه پیدا می‌کند. بر این اساس در متاورس هویت کاربران در دست خودشان است و نوعی خودمختاری دارند، به این معنا که آن‌ها کنترل کامل روی اطلاعات هویتی خودشان دارند و به همین دلیل، نیاز به شخص ثالث برای تأیید هویت وجود ندارد.

بر اساس اعلام شورای عالی انقلاب فرهنگی، عاملی همچنین در این همایش ضمن قدردانی از متصدیان این همایش و توجه به امر مردم داری و برگزاری جشنواره مردم واری با اشاره به جشنوراه مردم داری گفت: عنوان مردم داری دو امر را در ذهن من احیا کرد، یکی فرمایش مهم امیرالمومنین به مالک اشتر و دیگری مفهوم مردم واری در کنار مردم داری در نگاه معماری اسلامی است.

وی با اشاره به توصیه امیرالمؤمنین حضرت علی (ع) به مالک اشتر مبنی براینکه"دلت را از محبت مردم پر کن چون مردم یا هم دین هستند یا هم نوع تو هستند و تو به‌عنوان یک حاکم مسئولیت داری بامحبت با آنان رفتار کنی" افزود: ارتباط بامحبت مانند رابطه مادر و پدر با فرزند خود است والدین حتی بدی‌های فرزندان را در خیلی مواقع نادیده می‌گیرند و اینکه حضرت علی(ع) می‌فرمایند مردم یا هم دین تو هستند یا هم نوع تو؛ به این دلیل است که ایشان دایره مسئولیت حاکمیت نسبت به مردم را خیلی بزرگ می‌دانند.

عاملی با بیان اینکه، در این جشنواره یاد مرحوم پیرنیا در ذهن من تداعی شد خاطرنشان کرد: مرحوم پیرنیا زمانی که در مورد خصیصه‌های معماری ایرانی صحبت می‌کردند مفهوم مردم واری استفاده می‌کردند. مرحوم پیرنیا می‌گفتند بنا باید مردم واری باشد لذا اهمیت مشاعات بنا را مهم‌تر از اصل بنا می‌دانست و عنوان می‌کرد بناها باید فضایی برای مردم فراهم کنند اینکه بازارهای کوچک و بزرگی احداث شود که تماماً مغازه باشد و فضای فراخی برای مردم فراهم نکند این بازار بنایی نیست که کارکرد مردم‌داری داشته باشد.

وی تاکید کرد: مردم‌داری در روابط عمومی باید به‌جای رییس داری مورد توجه قرار گیرد و محور خدمات روابط عمومی ضمن نمایندگی کردن سازمان، توجه به مردم و ذی نفعان باشد. متأسفانه روابط عمومی‌ها اکثراً گرفتار تشریفات و رییس داری شدند تا مردم‌داری لذا روابط عمومی‌ها باید را به ذی‌نفعان توجه کنند و بر این اساس یک تغییر نظام مفهومی در روابط عمومی نیاز است. البته زمانی که ادبیات و کارکرد و عملکرد جامعه روابط عمومی را بررسی می‌کنیم متوجه خواهیم شد که روابط عمومی در دو دهه اخیر در ایران رشد خوبی کرده است.