این جمله که شخصی تا نزدیک مرگ رفته و دوباره بازگشته، برای بسیاری از ما آشناست. علاوه بر این، اگر با چنین افرادی هم‌کلام شده یا برخی از برنامه‌های مستند تلویزیونی را دیده باشید به احتمال زیاد با تجارب شگفت‌آوری که تعریف می‌کنند، آشنا هستید؛ رویدادهایی همانند خروج از کالبد انسانی، مشاهده تونل نورانی، احساس آرامش عمیق یا مرور خاطرات گذشته یا مشاهده آینده، نمونه‌ای از این موارد است.
با وجود روایت‌های مطرح شده از طرف افرادی که تجربه نزدیک به مرگ داشته‌اند اما دانشمندان اطلاعات زیادی در مورد فعل و انفعالاتی که هنگام مرگ در مغز رخ می‌دهد، ندارند. در همین زمینه به‌تازگی برخی از مطالعات انجام شده نشان می‌دهد، در لحظات نزدیک به مرگ، زندگی انسان‌ها واقعا می‌تواند به‌سرعت از جلوی چشمانشان عبور کند.
آیا در زمان مرگ، مراحل زندگی از جلوی چشمان ما می‌گذرد؟
روزنامه «گاردین» در گزارشی به این موضوع پرداخت و با اشاره به اسکن مغزی که از فردی در حال مرگ گرفته شد، احتمال وقوع مرور زندگی در لحظه مرگ را بالا دانست. یک گروه بین‌المللی از دانشمندان بر اساس مطالعات و ثبت فعالیت‌های مغزی یک بیمار ۸۷ ساله که در هنگام مرگ به‌دست آمده بود، وضعیت غیرمنتظره‌ای را گزارش کردند.
این مرد به دلیل سقوط از ارتفاع دچار خونریزی مغزی شده و در بخش اورژانس بیمارستان بستری شده‌بود اما حال وی رو به وخامت گذاشت. پزشکان پس از انجام یک الکتروانسفالوگرافی یا نوار مغزی (EEG)، متوجه شدند که بیمار دچار صرع شده است. با این حال، در طول ضبط EEG او یک حمله قلبی را تجربه کرد و درگذشت.
تیم تحقیقاتی می‌گوید آزمایش ثبت‌شده ۳۰ ثانیه پیش و بعد از توقف ضربان قلب مرد نشان می‌دهد که او در آخرین لحظات زندگی تغییراتی را در انواع مختلف امواج مغزی از جمله امواج آلفا و گاما تجربه کرده است. این مطالعه مشخص می‌کند که فعل و انفعالات بین انواع مختلف امواج مغزی پس از توقف جریان خون در مغز همچنان ادامه دارد.
طبق این اطلاعات، محققان احتمالات جالبی را مطرح کرده‌اند. آنان بر این باورند، با توجه به اینکه فعالیت امواج آلفا و گاما در فرآیندهای شناختی و یادآوری حافظه در افراد سالم دخیل است، چنین فعالیتی می‌تواند آخرین «یادآوری دوران زندگی» را که ممکن است در حالت نزدیک به مرگ اتفاق بیفتد، اثبات کند.
با توجه به اینکه فعالیت امواج آلفا و گاما در فرآیندهای شناختی و یادآوری حافظه در افراد سالم دخیل است، چنین فعالیتی می‌تواند آخرین «یادآوری دوران زندگی» را که ممکن است در حالت نزدیک به مرگ اتفاق بیفتد، اثبات کند
با این حال، به دلیل اینکه یافته‌های یادشده بر اساس ضبط فعالیت‌های مغزی تنها یک نفر به‌دست آمده است، محققان توصیه می‌کنند همچنان باید برای اظهارنظر در این باره محتاط بود. آنان بر این باورند که باید عوامل دیگری که در این آزمایش تاثیرگذار بوده‌اند، نیز در نظر قرار گیرند.
محققان این آزمایش اظهار داشتند که آسیب‌های مغزی و آسیب به ماده سفید می‌تواند بر امواج مغزی تاثیر بگذارد؛ همچنین احتمال می‌رود فعالیت شبکه‌های مغز تحت تاثیر داروهای ضد تشنج قرار گیرد. مانند آنچه به بیمار داده می‌شود. با این وجود، محققان تاکید دارند که نتایج این تحقیقات می‌تواند پیامدهای مهمی به دنبال داشته باشد.
«اجمل زمار» جراح مغز و اعصاب در دانشگاه لوئیزویل آمریکا و یکی از نویسندگان این مقاله گفت: «این یافته‌ها درک ما از زمان پایان دقیق زندگی را با چالش مواجه می‌کند و همچنین پرسش‌های مهمی درباره برخی موضوع‌ها همچون زمان اهدای عضو را ایجاد می‌کنند.»
پروفسور «آنیل ست» متخصص علوم اعصاب در دانشگاه ساسکس که در این تحقیق شرکت نداشت، تاکید کرد: این داده‌ها بسیار منحصربه‌فرد هستند زیرا از نظر اخلاقی امکان برنامه‌ریزی برای جمع‌آوری و ثبت چنین آزمایش‌هایی وجود ندارد؛ هرچند با این وجود پرسش‌ها همچنان باقی است.
وی بیان داشت: این مطالعه، تحقیقات حدود ۱۰ سال پیش را ادامه می‌دهد که در آن مشخصه توفان فعالیت‌های مغزی در جوندگان پیش از مرگ نشان داده شده بود؛ در این مطالعه مشخص شد که برخی از فعالیت‌های مغزی حتی پس از ایست قلبی به ویژه در محدوده فرکانس گاما ادامه می‌یابد.
این یافته‌ها درک ما از زمان پایان دقیق زندگی را با چالش مواجه می‌کند و همچنین پرسش‌های مهمی درباره برخی موضوع‌ها همچون زمان اهدای عضو را ایجاد می‌کنند
متخصص علوم اعصاب در دانشگاه ساسکس تصریح کرد: «این مطالعه که یافته‌های مشابهی را در یک انسان در حال مرگ نشان می‌دهد، تکان‌دهنده و جذاب است اما اینکه به صورت قطعی مطرح شود فعالیت ثبت‌شده نشانگر هر نوع تجربه ذهنی خاصی همچون «تجربه‌های نزدیک به مرگ» یا تصوراتی از زندگی که جلوی چشمان بازتاب پیدا می‌کند، غیرممکن است و احتمالا همینطور خواهد ماند.»
«استیو تیلور» روانشناس دانشگاه »لیدز بکت» نیز با این سخنان موافق است. او در این زمینه اظهار داشت: «فکر نمی‌کنم بتوانیم تصور کنیم که این نمونه‌ای از شیوه رفتار مغز انسان در هنگام مرگ است».
وی افزود: «یادآوری زندگی در حقیقت زمانی رخ می‌دهد که افراد از نظر فیزیولوژیکی به مرگ نزدیک نباشند؛ به عنوان نمونه موارد زیادی از یادآوری زندگی در هنگام سقوط از ارتفاع وجود دارد.»
تجربه مرور زندگی پیش از مرگ
در گزارشی با عنوان «زندگی من جلوی چشمانم گذشت؛ نظر یک روانشناس درباره آنچه ممکن است اتفاق بیفتد» که در سایت «کانورسیشن» منتشر شد، درباره این موضوع آمده است: «تونی کوفی» در سن ۱۶ سالگی و زمانی که شاگرد بنایی بود، از طبقه سوم یک ساختمان سقوط کرد. به نظر می‌رسید زمان به سرعت کم می‌شود و او در این هنگام مجموعه‌ای پیچیده از تصاویر را می‌بیند.
وی اینگونه توصیف کرد: در چشمانم چیزهای بسیار زیادی دیدم؛ بچه‌هایی که هنوز نداشتم، دوستانی که هرگز ندیده‌بودم اما اکنون دوستان من هستند. چیزی که واقعا در ذهن من ماند، این بود که ساز می‌نواختم. تونی سپس روی سرش فرود آمد و از هوش رفت.
وقتی وی به بیمارستان آمد، احساس می‌کرد یک فرد متفاوت است و نمی‌خواست به زندگی قبلی خود بازگردد. در طول هفته‌های بعد، این تصاویر مدام در ذهن او مرور می‌شدند. او احساس می‌کرد چیزی که به او نشان داده شد، تصاویری از آینده او بوده است.
طبق این گزارش، مدتی بعد، وی تصویری از یک ساکسیفون را دید و متوجه شد همان ابزاری است که در زمان سقوط دیده؛ بنابراین از پول غرامت ناشی از تصادف یک ساکسیفون خرید. اکنون، تونی کوفی یکی از موفق‌ترین نوازندگان جاز بریتانیاست.
بیش از یک قرن است که تجربه مرور زندگی پیش از مرگ به موضوعی مهم تبدیل شده است. «آلبرت هایم» یک زمین‌شناس سوئیسی در سال ۱۸۹۲ هنگام کوهنوردی از پرتگاه سقوط کرد. او در روایت خود از سقوط نوشت: «انگار در صحنه‌ای دور، تمام زندگی گذشته من از جلوی چشمانم عبور کرد.»
در جولای ۲۰۰۵، زن جوانی به نام «گیل هیکس» که در نزدیکی یکی از بمب‌هایی که در متروی لندن منفجر شد، نشسته بود، این شرایط را تجربه کرد. او دقایقی پس از انفجار به تجربه‌ای نزدیک به مرگ رسید. هیکس درباره این تجربه گفت: «همه زندگی‌ام از جلوی چشمانم به سرعت عبور می‌کرد، همه صحنه‌ها، هر لحظه شاد و غمگین، هر کاری که انجام داده‌ام، گفته‌ام، تجربه کرده‌ام.»
در برخی موارد افراد کل زندگی خود را نمی‌بینند، بلکه مجموعه‌ای از تجربه‌های و رویدادهای گذشته را می‌بینند که برای آنها اهمیت ویژه‌ای دارد.
در برخی موارد افراد کل زندگی خود را نمی‌بینند، بلکه مجموعه‌ای از تجربه‌ها و رویدادهای گذشته را می‌بینند که برای آنها اهمیت ویژه‌ای داردچرا انسان قبل از مرگ زندگی خود را مرور می‌کند؟
شماری از محققان می‌گویند، رویدادهای زندگی ما ممکن است به عنوان یک پیوستار در ذهن وجود داشته باشد و ممکن است در شرایط شدید استرس روانی و فیزیولوژیکی بار دیگر یادآوری شوند.
یک تئوری دیگر این است که وقتی به مرگ نزدیک می‌شویم، خاطرات ما ناگهان خود را «تخلیه» می‌کنند، مانند محتویات یک سطل که ریخته می‌شود. این می‌تواند به دلیل نابودی قشر مغز باشد که باعث ایجاد آبشاری از تفکرات ذهنی می‌شود. اما مرور زندگی معمولا به‌عنوان تجربه‌ای آرام و منظم گزارش می‌شود، کاملا بر خلاف آن نوع آبشار آشفته تجربه‌های مرتبط با نابودی قشر مغز.
افزون بر آن، هیچ یک از این نظریه‌ها توضیح نمی‌دهند که چگونه ممکن است چنین حجم وسیعی از اطلاعات و حتی در بسیاری از موارد، همه رویدادهای زندگی یک فرد در مدت چند ثانیه و حتی کمتر، خود را نشان دهند.
یک تئوری این است که وقتی به مرگ نزدیک می‌شویم، خاطرات ما ناگهان خود را «تخلیه» می‌کنند، مانند محتویات یک سطل که ریخته می‌شود
تفکر «فرازمانی»
یک توضیح جایگزین این است که به زمان به معنای «فرازمانی» فکر کنیم. در دیدگاه عقل سلیم انسان‌ها، زمان مانند تیری است که از گذشته به حال و سپس به سوی آینده حرکت می‌کند؛ موقعیتی که در آن ما فقط به زمان حال دسترسی مستقیم داریم. فیزیک مدرن اما این دیدگاه خطی ساده از زمان را مورد تردید قرار داده است.
«کارلو روولی» فیزیکدان مدرن و نویسنده کتاب پرفروش «نظم زمان» نیز بر این عقیده است که زمان خطی به عنوان یک واقعیت جهانی وجود ندارد. این ایده منعکس‌کننده دیدگاه «امانوئل کانت» فیلسوف است که معتقد بود زمان یک پدیده عینی واقعی نیست، بلکه برساخته‌ای از ذهن انسان است.
این دیدگاه‌ها می‌تواند توضیح دهد که چرا برخی افراد می‌توانند وقایع کل زندگی خود را در یک لحظه مرور کنند. تعداد زیادی از تحقیقات قبلی نشان داده که درک عادی ما از زمان صرفا محصول ذهنیت ماست.
محدودیت ادراکی
این فیزیکدان با طرح این سئوال که در مورد تصورات ظاهری تونی کوفی از آینده‌اش، چه توضیحی می‌توان داد؟ آیا او واقعا صحنه‌هایی از زندگی آینده خود را دید؟ آیا او خود را در حال نواختن ساکسیفون می‌دید زیرا آینده‌اش به‌عنوان یک نوازنده از قبل تثبیت شده بود؟ می‌گوید: بدیهی است که تفسیرهای پیش پا افتاده متعددی از تجربه تونی وجود دارد. برای مثال، شاید او یک نوازنده ساکسیفون شد فقط به این دلیل که خودش را در حال نواختن آن در تجربه نزدیک به مرگش می‌دید اما غیرممکن نیز نیست که وی رویدادهای آینده را دیده باشد.
اگر معنای «فرازمان» وجود داشته و اگر زمان که ساخته ذهن انسان بوده، حقیقت باشد بنابراین ممکن است به‌گونه‌ای رویدادهای آینده نیز از قبل وجود داشته باشند؛ همان طور که رویدادهای گذشته هنوز هم وجود دارند.
منابع:
https://www.theguardian.com/science/۲۰۲۲/feb/۲۳/does-life-flash-before-your-eyes-brain-scan-of-dying-man-suggests-its-possible
https://theconversation.com/my-life-flashed-before-my-eyes-a-psychologists-take-on-what-might-be-happening-۱۶۲۳۲۰
نظر شما