ایمنی؛ پاشنه آشیل بازار تهران

به گزارش ایرنا، بازار بزرگ تهران را به عنوان قلب اقتصاد ایران می شناسند، محلی که نام آن بارها و در دوره های مختلف تاریخی در کنار تمام حوادث و رویدادهای مهم ملی تکرار شده است، بنایی که قسمتی از هنر معماری ایرانیان در عصر صفوی و قاجار را نشان می دهد اما این روزها در شرایط قابل قبولی به سر نمی برد، رخت پیری بر تن کرده و بیماری های کهولت سن و بی توجهی رنج می برد.

مساحت بازار تهران به بیش از ۱۱۲ هکتار می رسد و در حد فاصل ضلع جنوبی خیابان های ۱۵ خرداد، مولوی، خیام و ۱۷ شهریور ارتباط مستقیم دارد و بخشی از تاریخ و فرهنگ پایتخت را در خود جای داده است با این وجود چندان در لیست برنامه ریزی و اولویت بندی های مسئولان شهری، برنامه ریزان حوزه میراث فرهنگی و سازمان های خدمات رسان در حوزه حوادث جای ندارد تا آنجا که بارها رویداد آتش سوزی در مناطق مختلف آن خبر ساز و پس از گذشت زمانی، جریان دوباره به فراموشخانه سپرده می شود.

کارشناسان در خصوص حوادث احتمالی مانند سیل و زلزله در پایتخت و برآورد خسارت آن، صحبت ها کرده اند اما به نظر توجه به حوادث کوچک رخ داده در بازار را فراموش کرده اند و از مرگ تدریجی تاریخی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی یک منطقه سخن نگفته اند، گواه بر این موضوع تاخیر ۱۳ ساله مدیریت شهری در ارائه لایحه حفاظت و احیای بازار تاریخی تهران است.

از حرف تا عمل

منصور درجاتی مدیرکل مدیریت بحران استان تهران سال گذشته اعلام کرده بود که ایمن‌سازی بازار بزرگ پایتخت با جدیت پیگیری و عملکرد دستگاه‌ها در انجام وظایف محوله رصد می‌شود.

درجاتی در این زمینه روزهای بعدی سخن نگفت و از این موضوع نیز اطلاعی نداد که خود به عنوان بزرگترین ناظر بر مناطق حادثه خیز و نحوه ایمن سازی آن، چه اقدامی در ملزم سازی مسئولان شهری و میراث فرهنگی برای حفاظت از بازار تاریخی تهران کرده است.

مدیرکل مدیریت بحران استان تهران گفته بود که ایمنی بازار از منظر شبکه آبرسانی، فاضلاب، برق، مخابرات، زیباسازی، میراث فرهنگی، اوقاف و شهرداری مورد بررسی قرار گرفته و بنا شده است شرکت توزیع نیروی برق طرح برقرسانی، بهسازی شبکه و رویکرد ایمن‌سازی را در بازار دنبال و اجرا کند.

حادثه ای که برای بار دوم در اواخر بهمن ۱۴۰۰ در بازار کفاش ها راسته چینی فروشان رخ داد و منجر به آتش سوزی عظیمی شد، نشان داد که شرکت های مسئول در حوزه توزیع نیروی برق، بهسازی شبکه و مدیریت بحران، اقدامی برای رفع خطر از این منطقه انجام نداده اند، آتش سوزی نخست در تیر سال ۱۳۹۹ رخ داده بود.

اما درجاتی در تازه تارین مصاحبه خود با خبرنگار ایرنا از اقدامات انجام شده برای ایمن سازی بازار بزرگ سخن گفت و افزود: از سال ۹۸ تاکنون اقدامات قابل توجهی برای ساماندهی جعبه های برق، باکس های مخابرات، اتصالات آب، دالان های هوای بالای غرفه ها که به علت یکپارچگی منجر به انتقال آتش سوزی می شود و همچنین افزایش تعداد شیرهای آب و راه اندازی ایستگاه جدید آتش نشانی انجام شده است.

مدیرکل مدیریت بحران استان تهران به مشکلات پیش روی ایمن سازی بازار بزرگ پایتخت اشاره  کرد و آنها را شامل ساماندهی، بازسازی یا نوسازی تعدادی از غرفه های فرسوده که مالکیت آن در اختیار اوقاف است و تعداد دیگری از آنها ارزش میراثی دارد، برشمرد.

وی خاطرنشان کرد: در تلاش برای تعامل با نهادهای مرتبط مانند میراث فرهنگی هستیم تا پیش از وقوع حادثه و افزایش میزان خسارت، اقداماتی برای بازسازی و ساماندهی آنها انجام دهیم.

درجاتی ادامه داد: بازسازی در این مناطق باید مبتنی بر آسان‌سازی دسترسی‌ها، ترددها، کاهش حوادث و بلایا، افزایش مدیریت ریسک انجام شود.

بازار؛ مسئله ای پیچیده تر از سایر بافت های فرسوده

محسن منصوری استاندار تهران نیز موضوع ساماندهی بازار بزرگ تهران را موضوع پیچیده دانست و گفت: برای ساماندهی بازار بزرگ کارگروه مشترکی با شهرداری تشکیل شده و موضوع آن پیچیده تر از باقی بافت های تاریخی و فرسوده پایتخت است.

وی با اشاره به مشکلات مربوط به مالکیت و سرقفلی مغازه های بازار و بافت تاریخی و لزوم حفاظت از آن، تاکید کرد و گفت که اکنون برای اصلاح بازار بزرگ با محدودیت های قانونی روبرو هستیم؛ با این وجود موضوع در حال پیگیری است.

لایحه فراموش شده

یکی از مباحث مطرح شده در چهل و هفتمین جلسه علنی شورای اسلامی شهر تهران، موضوع ایمن سازی بازار بزرگ پایتخت بود، موضوعی که ۱۳ سال قبل مطرح و در همان زمان نیز به باد فراموشی سپرده شده بود و اگر آتش سوزی بازار چینی فروشان نبود از نهان خانه لوایح فراموش شده شورای شهر نیز خارج نمی شد.

مهدی بابایی رئیس کمیته ایمنی و مدیریت بحران شورای اسلامی شهر تهران در همین جلسه موضوع لایحه فراموش شده ایمن سازی بازار بزرگ را مطرح کرد و ادامه داد: شورای شهر در سال۱۳۸۷ با توجه به اینکه بازار بزرگ تهران یکی از کانون‌های پرخطر و با ریسک بالای شهر به شمار می آید و روزانه پذیرای شهروندان زیادی است، الزام شهرداری تهران به ارایه لایحه حفاظت، احیا، ارتقا و مدیریت یکپارچه بازار را تصویب کرد.

وی با بیان اینکه این مصوبه با توجه به وجوه تاریخی، فرهنگی، اجتماعی بازار و به منظور مصون نگه داشتن هویت تاریخی و فرهنگی بازار بود، افزود: شهرداری در این مصوبه موظف شده بود که حداکثر ظرف سه ماه لایحه مذکور را ارایه کند.

شهرداری پایتخت تاکنون علت بی توجهی نسبت به این مصوبه، آماده نکردن لایحه جدید برای ایمن سازی، انجام نشدن اقدامات ایمنی بخش و تدارک خدمات پیشگیرانه را نه فقط توضیح نداده، بلکه پیشنهادی نیز با وجود گذشت ۱۳ سال از زمان تصویب مساله، ارائه نکرده است.

جذام بی توجهی بر پوست تهران

حادثه آتش سوزی در بازار تهران، در پاساژ تیراژه، در ساختمان های مسکونی و بناهایی مانند ساختمان قدیمی پلاسکو فقط بی توجهی نسبت به اهمیت ایمن سازی بناهای مختلف در سطح پایتخت برای جلوگیری از افتادن در دامان آتش را نشان می دهد.

سوده نجفی از اعضای شورای اسلامی شهر تهران در یکی از نشست های اخیر پارلمان شهری اعلام کرده است که طی ۶ ماهه که در شورا حضور یافتیم آتش‌ سوزی‌های زیادی رخ داده و این در حالی است که ساختمان‌های ناایمن شناسایی شده‌اند.

وی یادآورشد: با وجود شناسایی ۱۲۹ ساختمان‌ ناایمن از جمله مراکز بهداشتی و درمانی، شاهدیم که مرجعی برای پیگیری این مهم وجود ندارد در حالی که تمام آنها بحران زا هستند.

مردم همکاری نکنند، بازار ایمن نمی شود

جلال ملکی سخنگوی سازمان آتش نشانی تهران لازمه ایمن سازی بازار را همکاری و مشارکت کسبه دانست و گفت: بازار تهران یکی از حساس ترین، پر چالش ترین و پر حادثه ترین نقاط تهران است، از بخش های اصلی و قدیمی ترین نقاط پایتخت که قدمت برخی نقاط آن به بیش از ۱۵۰ سال نیز می رسد.

وی بنای تاریخی بازار را دارای بخش های خشتی، تیر و چوبی توصیف کرد و از تبدیل مناطقی که در گذشته کاربری مسکونی داشتند به انبار و مغازه ها خبر داد که  همگی آبستن حادثه هستند.

ملکی با بیان اینکه انبارهای جدید بی کیفیت و نا ایمن هستند و کسبه تاسیسات این مناطق را دستکاری کرده اند، افزود: اکنون در این انبارها نیز اغلب مواد اشتعالزا وجود دارد و با این تغییر کاربری های غیر مجاز وسعت این محدوده تاریخ و اقتصادی به شدت افزایش یافته است.

سخنگوی سازمان آتش نشانی تهران ادامه داد: به علت تغییر کاربری های غیر مجاز اکنون این نقاط با لوله کشی ها نا ایمن، تاسیسات دست کاری شده و سیم کشی های فرسوده همچنان فعالیت می کنند و این وضعیت را می توان در غرفه ها و مغازه ها نیز مشاهده کرد علاوه بر چیدمان گسترده اجناس که تا وسط معابر بازار نیز گسترش یافته است.

وی با تاکید بر اینکه اقدامات قابل توجهی برای ایمن سازی بازار بزرگ تهران مانند افزایش شیرهای آب، تاسیس ایستگاه جدید آتش نشانی و خرید ماشین مخصوص برای عبور از معابر با عرض کم بازار انجام شده است، خاطرنشان کرد: متاسفانه در بسیاری از مواقع سهل انگاری خود مردم زمینه ساز حادثه می شود، گاه کسبه می پندارند که باید حتی فضای داخل مغازه ها و غرفه ها را نیز دولت و مسئولان ایمن سازی کنند.

ملکی تاکید کرد: ما سال هاست نسبت به لزوم استفاده از ابزارهای ایمنی مانند کپسول های گاز، ایمن سازی داخل مغازه ها و انبارها اخطار داده ایم و می دهیم اما آتش نشانی اختبار قانونی برای برخورد ندارد و طبق قانون فقط می تواند اخطار بدهد و خود شهرداری نیز در حد صدور اخطار مسئولیت دارد و کسبه نیز از این موضوع مطلع هستند.

بدون شک هر بار که حادثه ای مهیب در تهران رخ می دهد شاهد این نوع جبهه گیری ها و سخنگویی ها هستیم، مساله ای که روزهای بعد به باد فراموشی سپرده و بار دیگر بی توجهی نسبت به حوادث پیش رو، به لایه ضخیم بر پوسته شهر تبدیل می شود.

تهران با وجود وضعیت کنونی، هر لحظه آبستن حادثه ای است و حوادثی که هر کدام می تواند زندگی اقتصادی و اجتماعی تعدادی از مردم ساکن این شهر را تحت تاثیر قرار دهد.