آشتیان دیار مفاخر و شهیران نامدار

به گزارش ایرنا، قدمت آشتیان به پیش از اسلام می رسد و این شهرستان گنجینه ای از تاریخ را در خود نهفته نگاه داشته است که شاید بخش قابل توجهی از آن هنوز معرفی و شناخته نشده است.

با نگاهی به تاریخ و آثار این سرزمین می توان قدمت آن را از دوره مادها تخمین زد و وجود آتشکده های مختلف گویای فرهنگ و دین زرتشت در این دیار است اما، با ورود اسلام به ایران این منطقه توسط «مالک بن عام اشعری» فتح شد و مردم آن به اسلام روی آوردند و از آن پس نیز همواره این خطه نخبه پرور و فرهنگ ساز بوده است.

هویت تاریخی و دینی این سرزمین نقطه عطفی در پرورش رجال و شخصیت های بزرگ و تاثیر گذار در تاریخ ایران بوده است به طوری که با کنکاشی در گنجینه رجال و مردان بزرگ کشور در هر دوره ای می توان نامی از بزرگان آشتیانی را یافت که نقش ارزشمند و محوری در عرصه های سیاسی، علمی، فرهنگی و اجتماعی کشور داشته اند.

مفاخر و مشاهیر آشتیان را می توان در رسته های مختلف قرار داد، مشاهیر و رجال سیاسی این سرزمین، بزرگانی در دربار و دستگاه شاهان ایران بوده اند که با جستجوی در تاریخ سیاسی کشور می توان بر اثرگذاری آنان صحه گذاشت.

آقا «محسن آشتیانی» جد بزرگ مستوفیان آشتیان یکی از ملاکان آشتیان و همچنین بزرگان سیاسی کشور در زمان کریم خان زند بود و به واسطه حمایت هایی که از کریم خان در مقابل نادرشاه افشار داشت مورد محبت قرار گرفت و کریم خان زند به پاس جبران الطاف وی، سه فرزند او را به نام های «میرزا کاظم»، «میرزا هاشم» و «میرزا آقاسی» برای تصدی مقامات مهم به دربار پذیرفت.

پس از مرگ کریم خان زند فرزندان آقا محسن به دلیل حسن خدمت به دربار قاجار نیز راه یافتند و این حضور در مناصب مهم تا یک قرن پس از مرگ آقا محسن ادامه داشت.

در دوره قاجار مهمترین منصب دربار به «میرزا یوسف آشتیانی» (مستوفی الممالک) واگذار شد به طوری که وی صدراعظم ناصر الدین شاه شد.
میرزا یوسف احترام خاصی در دربار داشت و او را آقا خطاب می کردند و با نگاهی به بناهای تاریخی کشور می توان به بزرگی این شخصیت در دوران ناصرالدین شاه پی برد چراکه هربنایی که امروز در کشور به آقا معروف است مانند قلعه آقا در آشتیان توسط مستوفی الممالک ساخته شده است.
از دیگر رجال سیاسی و علمی خطه آشتیان که در دربار قاجار اثرگذار بود میرزا هدایت الله وزیر دفتر پدر دکتر مصدق بود، وی در زمان صدارت امیرکبیر به عنوان مامور تعدیل مالیات صائین قلعه از شهرهای زنجان منصوب شد و سپس در سال ۱۲۷۵ هجری قمری به مدت ۱۴ سال به عنوان رئیس دارایی ارتش خدمت کرد و در سال ۱۲۹۰ به ریاست دارایی رسید.

وی، در سال های پایانی عمر خود به عناوین مختلفی منصوب شد و در نهایت در سال ۱۳۱۰ هجری قمری به دلیل ابتلا به بیماری وبا جان سپرد.
«میرزا محمدرفیع خان معتمدالایاله» فرماندار و والی آشتیان بود که ۳۰۰ آبادی را تا منطقه فراهان در سیطره حکمرانی خود داشت و از این حیث یکی از والیان بزرگ کشور به شمار می رفته است.

همه مردان سیاست در دوره قاجار از نوادگان آقامحسن آشتیانی بودند که هرکدام مناصب بزرگی را در اختیار داشتند و حتی تعدادی از آنان نیز به مقام نخست وزیر در کشور دست یافتند به طوری که افرادی چون «حسن مستوفی»، «احمد قوام» (نویسنده فرمان مشروطیت)، «حسن وثوق»، «احمدمتین دفتری» و «محمدمصدق» در تاریخ معاصر ایران شخصیت های اثرگذاری در عرصه سیاست بودند.

علاوه بر مردان سیاست که از خطه آشتیان در تاریخ کشور سر برآوردند در حوزه فرهنگی نیز شخصیت های بزرگی به ایران تقدیم شد، «میرزا علی آشتیانی» متخلص به شعله از شعرای مشهور دوره ناصرالدین شاه بوده است علاوه بر آن شاعره مطرح کشور پروین اعتصامی نیز از خطه آشتیان است که پدر وی از رجال سیاسی و مسئول دخل و خرج سپاه ایران در تبریز بود.

در کنار شخصیت های فرهنگی شخصیت های مذهبی همچون میرزا حسن آشتیانی که در جنبش تنباکو همراه میرزا حسن شیرازی نقش آفرینی کرد را می توان نام برد که در نامشان کتاب مشاهیر آشتیان به یادگار مانده است.

«میرزا احمد آشتیانی»، «میرزا مهدی آشتیانی» معروف به فیلسوف شرق و علامه سید «جلال آشتیان» مشهور به ملاصدرای ثانی از دیگرشخصیت های بزرگی مذهبی آشتیان به شمار می روند.

خاندان دکتر قریب که در تمامی نقاط ایران و حتی خارج از کشور نیز به عنوان مشاهیر علمی بزرگ شهره هستند نیز از خطه آشتیان سربرآورده اند، دکتر عبدالکریم قریب پدر علم زمین شناسی، دکتر محمد حسین قریب پدر طب کودکان ایران، استاد عبدالعظیم قریب پدر دستورزبان فارسی، حسین قریب، متخصص بیماری‌های عروق و داخلی و از پزشکان برجسته ایرانی که اکنون در مرکز پزشکی مایوکلینیک آمریکا مشغول خدمت است و دکتر کاظمی آشتیانی هم موسس پژوهشکده رویان و عباس اقبال آشتیانی مورخ نیز در زمره شخصیت ها و مشاهیر علمی آشتیان جای دارند.

شهرستان آشتیان علاوه بر آنکه مهد اندیشمندان، مفاخر، ادیبان و سیاستمداران است، آثار تاریخی ارزشمندی دارد که خانه معتمدالایاله در غرب آشتیان از جمله  جاذبه های تاریخی این شهراست.

معتمدالایاله از مردان سیاسی دوره قاجار در آشتیان بوده که عمارت مربوط به این شخص دارای معماری مربوط به قاجارها و فضاهای مسکونی خدماتی و آب انبار است.

بر سر درب این خانه کوبه ای برنجی وجود دارد که بر روی آن حک شده است؛ «معتمد الایاله ۱۳۱۸، عمل استاد عبدالکریم شیرازی» که به نظر می رسد میخ ها و کوبه های درب در شیراز ساخته شده‌است.

در بالای سر در گنگره هایی از آجر و چند کاشی معرق به کار رفته و در کاشی دایره وسط سر در، آیات زیبایی از قرآن با خط بسیار زیبا تحریر شده و در بالای آن با گچ برجسته نام استاد و بنای ساختمان «عمل عبد الرحیم گرکانی» نوشته شده‌است.

در سمت راست سر درب خانه، کاشی با نقشی از سرباز قزلباش در حال اسب سواری است که قدمت این کاشی به دوران صفویه می رسد و در سمت چپ، کاشی با تصویری از ۲ بانو در حال موسیقی را به تصویر کشیده که این کاشی مربوط به دوره قاجاریه‌است.

چهار ستون نیمه لخت و ۲ ستون نیم دایره با طرح برجسته ای از گل و گلدان از آجر ساخته شده که در طرفین درب ورودی به کار رفته است.

در زیر سکوی نشیمن جلوی درب، ۲ سنگ حجاری شده از گل نیلوفر آبی قرار دارد که نماد زندگی است.

این سر بنا توسط دالان مسقف آجری زیبایی به حیاط عمارت می رسد، حیاطی بزرگ و مربع شکل با تالاری در ضلع جنوبی و ساختمانی ۲ طبقه در شمال و غرب حیاط با اتاق های تو در تو، خانه های عیان نشین را به تصویر می کشد.

این خانه در حدود ۵۰۰ متر مربع و در حال حاضر مرکز اسناد آشتیان شناخته می شود و این اثر در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۸۶ با شمارهٔ ثبت ۲۲۰۹۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

در بافت قدیمی شهر آشتیان خانه‌ای تاریخی وجود دارد که مردم آشتیان صاحب اولیه آن را شخصی به نام «میرزا هدایت الله» وزیر دفتر می دانند.

وی (پدر دکتر محمد مصدق) از رجال و مستوفیان بنام همزمان با ناصرالدین شاه قاجار بوده و در دوره حکومت وی به وزارت لشکر و سپس به منصب وزیر دفتر برگزیده شد.

بنای تاریخی میرزا هدایت الله وزیر دفتر در عصر قاجار با استفاده از مصالح خشت، گل، چوب، آجر و گچ است به دست هنرمندان معمار به باغی از لطافت وزیبایی بدل شده است.

دسترسی به بنا از ۲ طریق، یکی از درب واقع در کوچه واقع در ضلع شمال شرقی بنا و دیگری ازداخل بازار شهر آشتیان امکان پذیر است.

این عمارت مشتمل بر راهروی ورودی، میانسرا (حیاط مرکزی)، آب انبار و فضای مسکونی و خدماتی در دو جبهه شمالی و غربی حیاط می باشد. در حیاط بنا، حوض و مخزن آب انباری قرار دارد که روزی از قنات شهر پر می شده است دسترسی به پاشیر این آب انبار از گوشه جنوب شرق حیاط، از طریق چند پله میسر می‌باشد. در نمای جبهه شرقی و جنوبی حیاط طاق نماهایی در یک یا دو طبقه، با قوس جناقی به اجرا در آمده اند.

امامزاده احمدبن اسماعیل(ع) از جمله مکان‌های زیارتی آشتیان است که در بخش مرکزی، ۱۶ کیلومتری جنوب غربی شهر آشتیان و روستای محسن آباد از دهستان گرکان این شهرستان واقع شده است.

قدمت بنای اصلی ساختمان بقعه مربوط به دوره صفویه بوده و دیوارهای آن از سنگ لاشه و خشت و گل ساخته شده‌است.

گنبد قدیمی بقعه فروریخته و به جای آن گنبدی مخروطی خمیده یا زنگوله ای شکل ساخته شده‌است.
 
فضای حرم هشت  ضلعی بوده و داخل حرم یک ضریح آلومینیومی طلایی رنگ در سال ۱۳۸۰ شمسی نصب شده‌است.

بقعه دارای یک شبستان ورودی به ابعاد ۹ در ۱۰ متر بوده و در سال ۱۳۷۷ شمسی ساخته شده‌است.

در سر درب حرم یک سنگ تاریخی وجود دارد که بر روی آن اشعاری دارد و ضمن آن اشاره به”احمد بن اسماعیل” از صلب امام جعفرصادق (علیه السلام) دارد و سال ساخت بقعه را نوشته: (بنای سال بنایش زعقل پرسیدم- بگو زکیست گفت ازغلام اوعباس) بر ضریح اشعاری در مدح امامزاده (احمدبن اسماعیل پورجعفر(علیه السلام) نقش گردیده‌است.

روستای آهوی شهرستان آشتیان از جمله روستاهای هدف گردشگری در استان مرکزی است که می‌تواند گزینه مناسبی برای تفریح گل و گشت مسافران باشد.
 
روستای شهراب و یا شراب که مورد اولی دقیق تر بنظر می رسد در حدود ۲۰کیلومتری شمال فرمهین و ۱۵کیلومتری جنوب تفرش و ۱۵ کیلومتری غرب آشتیان قرار دارد و در حدود ۴۰۰ میلی متر بارش را در سال دارد که در نوع خود جزء مناطق پر بارش منطقه بوده و نزدیکی این روستا به سد کشه بر طراوت هوای این روستا می افزاید.

این روستا در پای کوهستا نهای تفرش و مشرف به منطقه کوهستانی تخت رستم قرار دارد. (علت نامگذاری روستا بدرستی مشخص نیست شاید به دلیل پر آب بودن باشد)

روستای شهراب با مساحت حدود صد کیلومتر مربع در عرض ۳۴ درجه و ۳۵ دقیقه جغرافیایی و ۴۹ درجه ۵۵ دقیقه طول شرقی قرار دارد. این روستا مرکز دهستان کوه پناه از توابع بخش مرکزی شهرستان تفرش است و در حد فاصل شهرستانهای تفرش (شمال)، آشتیان(شرق) و فراهان (جنوب) قرار دارد.

قلعه مستوفی الممالک از دیگر نقاط باستانی شهرستان آشتیان می باشد که در یک کیلومتری غرب شهر آشتیان واقع شده‌است.

این خانه اعیان نشین که به عمارت مستوفی الممالک مشهور است که در محله درخونگاه، روزگاری برای خود اسم و رسمی داشت اما امروزه در میان آپارتمان های قد و نیم قد به لوکیشن سریال و فیلم ها تبدیل شده است.

عمارت مستوفی الممالک متعلق به اواخر سلطنت ناصرالدین شاه قاجار، یعنی حدود ۱۱۰ سال پیش، با سبک و سیاق خاص معماری آن دوره، که ویژگی آن استفاده از عناصر و بن مایه های اروپایی است، ساخته شده است.
 
میررزا حسن مستوفی الممالک یکی از برجسته ترین چهره های تاریخ معاصر ایران بوده و در دوران قاجاریان، صدر اعظم ناصرالدین شاه بوده‌است.

او در دوران پهلوی هم از دولت مردان بود و محبوبیت زیادی از طرف رضا شاه داشت. در دوران پهلوی هم نخست وزیر دولت بود که البته فقط یک سال طول کشید اما در همان دوران کوتاه توانست خدمات با ارزشی مثل ایجاد تشکیلات نوین دادگستری، لغو کاپیتولاسیون را در حق ایران انجام دهد. همچنین فراهم کردن مقدمات راه آهن سراسری ایران، یکی دیگر از خدمات ایشان بود. میرزا حسن مستوفی الممالک در سن ۶۰ سالگی در گذشت.

کتیبه سنگی و آسیاب جفتی شهرستان آشتیان از دیگر جاذبه‌های گردشگری این شهرستان است.

شهرستان آشتیان سرشار از مکان های دیدنی برای بازدید گردشگران است که از جمله آنها کتیبه های سنگی این شهر است که تاریخ آنها تا سده هفتم هجری کشیده می شود.

یکی دیگر از جاذبه های گردشگری آشتیان، که در حوالی این شهر است آسیاب جفتی است که مکانی با صفا و مناسب برای گذراندن اوقات فراغت به خصوص در فصول زیبای بهار و تابستان است.

تاریخ ساخت این بنای تاریخی به دوره قاجاریه بازگشته و شامل ۲ آسیاب در کنار هم با فاصله کمی ساخته شده و دست نخورده مانده است.

این آسیاب ها توسط آب کار می کرده اند هر آسیاب به صورت مجزا دارای مخزنی بوده که توسط جویبار آب پر می شده و از سوراخ بسیار کوچکی که در زیر مخزن بوده است آب به شدت و قدرت زیاد خارج می شده و سنگ آسیاب را به گردش در می آورده است.
 

شهرستان آشتیان با جمعیتی بالغ بر ۱۶ هزار نفر در ۸۰ کیلومتری شمال شرقی اراک مرکز استان مرکزی واقع شده است.