ارتقای نظام ملی نوآوری و توسعه اقتصاد دانش بنیان با رویکرد نوین دولت سیزدهم

به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به عنوان دستگاهی فراسازمانی، سیاست‌گذاری، تسهیل‌گری، حمایت‌ و هماهنگی برای توسعه فناوری‌های راهبردی را بر اساس اولویت‌های نقشه جامع علمی کشور و با درنظرگرفتن نیازها و مسائل فناورانه برای بسترسازی و توسعه فناوری‌های پیشرفته و تبدیل ایده به ثروت به‌ ویژه در حوزه‌های اولویت‌دار کشور را در دستورکار قرار داده است.  

معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری همواره  سعی بر ترویج و توسعه اقتصاد دانش بنیان در کشور داشته و تا حدودی با ارایه راهکارها و حمایت های نوین در این زمینه موفق بوده است و در ۲۰۰ روز ادامه فعالیت های خود در دولت سیزدهم نیز با حمایت های رییس جمهور بر گسترش این فرهنگ و توسعه خدمات دانش بنیان همت گمارده است.

به طوری که در این روزهای آغازین از فعالیت دولت مردمی برای تحقق این هدف ۱۰ ستاد توسعه فناوری و یک کارگروه تخصصی متناسب با حوزه‌های راهبردی و اولویت‌دار نقشه جامع علمی کشور در معاونت علمی و فناوری فعالیت می کنند، این ستادها در طول دوره ۱۰۰ روزه ۱۹۶ طرح توسعه فناوری متناسب با نیازهای جامعه را در ستادهای توسعه راهبردی فناوری و ۱۵ طرح فناورانه نیازمحور متناسب با اولویت‌های اعلامی سازمان‌ها و نهادهای کشور را تعریف و وارد فاز عملیاتی کرده است.

در ۱۰۰ روز دوم فعالیت دولت نیز طرح ها و فعالیت های بسیاری در ستادهای ۱۰ گانه معاونت علمی و دستگاه های ذی ربط این معاونت انجام شده است. حمایت از طرح‌های کلان با هدف رفع چالش‌های اساسی کشور از طریق توسعه تولید محصولات و خدمات مبتنی بر فناوری از دیگر خدمات معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است.  

اجرای طرح های کلان متعدد در زمینه های زیستی، حمل و نقل، هوافضا، سلول های بنیادی و صنایع خلاق در این مدت صورت گرفته است که از جمله آن می توان تولید داروی پیشرفته پرکینرا برای درمان روماتیسم کودکان، تولید واکسن کرونای اسپایکوژن نخستین واکسن ایران‌ساخت بخش خصوصی، تولید موفق و اخذ مجوز ورود به بازار واکسن آنفلوآنزای فصلی، انجام تست‌های موفق پیش بالینی و اخذ مجوز ورود به فاز یک بالینی واکسن کرونا بر پایه پلتفرم MRNA برای نخسیتن بار در کشور و با دانش فنی بومی، رونمایی از واکسن اکتیمای مسری (دام سبک)، تولید واکسن آبزیان استرپتوکوکوزیس/لاکتوکوکوزیس،تولید ۵ محصول مکمل، کنسانتره و افزودنی‌های خوراک دام و طیور و تدوین اطلس فناوری زیرساخت‌های آزمایشگاهی صنعت خودرو را برشمرد.

افتتاح سامانه تصفیه پساب RO با سیستم ترکیبی بر پایه نانو شهرستان کاشان، تهیه برنامه کلان ارتقای امنیت غذایی در کشور، حمایت از توسعه کشت گیاهان دارویی با تغییر الگوی کشت ۸ گیاه زراعی منتخب، تدوین اساسنامه و تهیه نقشه‌های آزمایشگاه ملی نخستین سانان متکی بر مشاوره بین‌المللی توسط متخصصان پژوهشگاه رویان، انعقاد قرارداد ایجاد دو مرکز جراحی رباتیک از راه دور در دو شهر بندونگ و جک جاکارتا (اندونزی)، افتتاح سامانه شیرین سازی آب لب شور بوشهر، افتتاح خانه های خلاق و نوآوری، راه‌اندازی نسخه اولیه سامانه اجرایی سازی بازار بهینه سازی انرژی و تهیه و تدوین دستورالعمل ملی استفاده از سلول و فرآورده‌های سلولی در مطالعات تحقیقاتی و کاربردهای درمانی در دامپزشکی از دیگر برنامه‌های ملی اجرا شده در این مدت است.

ایجاد خانه های خلاق نیز از دیگر فعالیت هایی است که توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای توسعه صنایع فعال در این حوزه در حال پیگیری و توسعه است، به طوری که اکنون ۷۰ خانه خلاق در سراسر کشور راه اندازی شده و بزرگترین خانه خلاق و نوآوری در آخرین روزهای اسفند ۱۴۰۰ توسط دانشگاه آزاد اسلامی و با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری آغاز به کار کرده است. 

حضور و پذیرش شرکت‌های دانش بنیان در تابلوی بورس

توسعه روش‌های تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان از اهداف معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است و در همین راستا و با حمایت‌های صورت گرفته تاکنون ۵۰ شرکت در تابلوهای بورس و فرابورس پذیرش شده‌اند که از میان ۴۳ شرکت دانش بنیان در تابلوهای مختلف بورس و فرابورس (۲۵ شرکت در بورس و ۱۸ شرکت در فرابورس) فعال هستند و هفت شرکت دیگر نیز مراحل پذیرش یا درج را گذرانده‌اند و در صورت بهبود شرایط بازار سرمایه؛ عرضه خواهند شد.

درآمد و فروش این ۵۰ شرکت دانش‌بنیان فعال یا پذیرش شده در بازار سرمایه در سال منتهی به سال ۹۹ بیش از ۴۲۰ هزار میلیارد ریال بوده است.

رشد قابل توجه حضور فعالان زیست‌بوم نوآوری و فناوری در بازار سرمایه طی سال‌های اخیر، زمینه را برای رونق این کسب‌وکارها فراهم کرده، به طوری که با تسهیل و حمایت از پذیرش شرکت‌های دانش‌بنیان در بازار سرمایه و رشد شرکت‌های دانش‌بنیان در سال‌های اخیر، پذیرش شرکت‌های دانش‌بنیان جهش چشمگیری داشته است.

شرکت‌های پذیرش شده در بازار بورس در حوزه‌های مختلف فناورانه فعالیت می‌کنند؛ اما در این میان سهم مجموعه‌های فعال حوزه رایانه با ۲۸ درصد، بیشتر از دیگر عرصه‌های فناورانه است، گروه دارویی با ۲۱ درصد و گروه محصولات شیمیایی با ۱۴ درصد در رتبه‌های دیگر قرار دارند.

استفاده از ظرفیت نخبگانی کشور در زیست بوم دانش بنیان

یکی از بخش های ذی ربط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، بنیاد ملی نخبگان است، این معاونت در روزهای اخیر دولت سیزدهم فعالیت های بسیاری برای کمک به جامعه نخبگانی و استفاده از ظرفیت آنها در اکوسیستم نوآوری و شکوفایی کرده است، به طوری که به گفته دکتر ستاری معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری، آیین نامه مربوط به جذب نخبگان کشور در سازمان‌های دولتی در دولت سیزدهم به تازگی ابلاغ شده است و حداکثر طی ۳ ماه آینده اجرا خواهد شد.

در حال حاضر از ظرفیت نخبگان کشور در شرکت های دانش بنیان یا دانشگاه ها به عنوان هیات علمی استفاده می شود اما اخیرا مسیر دیگری توسط دولت سیزدهم برای استفاده از ظرفیت نخبگانی کشور باز شده و آن جذب در سازمان های دولتی است.

توسعه اکوسیستم دانش بنیان با استفاده از ظرفیت‌های بین‌المللی 

مرکز تعاملات بین المللی علم و فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در قالب چهار برنامه تبادل فناوری، توسعه صادرات، برنامه همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور و سند جامع همکاری های بین المللی ایران در تلاش برای تزریق توانمندی های دانشی و تخصصی زیست بوم فناوری و نوآوری به دنیا است.

این مرکز در جهت توسعه صادرات شرکت های دانش بنیان و تبادل فناوری، ایجاد خانه های نوآوری و صادرات ایران ساخت در برخی از کشورها در دستور کار خود قرار داده است، در حال حاضر این خانه ها در کشورهای چین، کنیا، روسیه، سوریه و ترکیه راه اندازی شده اند و به زودی کشورهای عراق و ارمنستان نیز میزبان این خانه های نوآوری خواهند بود.

همچنین برای استفاده از ظرفیت های موجود در عرصه بین المللی برای توسعه اکوسیستم نوآوری در کشور استفاده از ظرفیت  ایرانیان خارج از کشور در دستور کار این معاونت گرفته به طوری که این طرح از سال ۹۴ در کشور در حال اجرا است و امسال ۵۶۰ ایرانی خارج از کشور از این حمایت ها استفاده کرده اند.

با توجه به زیرساخت هایی که در دانشگاه ها و شرکت های دانش بیان برای بازگشت ایرانیان به کشور ایجاد شده است، ‌۲۵ درصد بازگشتی ها در دانشگاه ها مشغول به کار می شوند، یعنی ۴۰۰ نفر عضو هیات علمی در دانشگاه ها که عمدتا دانشگاه های برتر هستند مشغول فعالیت شده اند. مابقی آنها در شرکت های دانش بنیان فعالیت می کنند و تاکنون ۳۰۰ استارتاپ از سوی این افراد راه اندازی شده که ایجاد بخشی از این استارتاپ ها در دولت سیزدهم بوده است. 

پرداخت ۲۴ هزار میلیارد تومان خدمات مالی به دانش بنیان‌ها 

صندوق نوآوری و شکوفایی در راستای قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان به عنوان بزرگ ترین نهاد مالی حمایت از فعالان این زیست بوم تشکیل و فعالیت خود را آغاز کرده است.

تاکنون این صندوق به منظور تجاری سازی نوآوری ها و اختراعات، کاربردی کردن دانش و دستاوردهای پژوهشی و تکمیل زنجیره ایده/ محصول/ بازار از شرکت های دانش بنیان پشتیبانی و حمایت کرده و خدمات مالی و اعتباری از جمله کمک، تسهیلات و مشارکت برای آنها تامین کرده است.
هدف نهایی صندوق نوآوری و شکوفایی به عنوان یک نهاد توسعه ای کمک به رونق اقتصادی کشور از طریق حوزه های دانش بنیان و فناوری های برتر است.

در همین راستا امسال این صندوق ۲۴ هزار میلیارد تومان خدمات مالی شامل تسهیلات، ضمات نامه، سرمایه گذاری و توانمندسازی پرداخت کرده است؛ خدمات تسهیلات شامل انواع تسهیلات قرض‌الحسنه (نمونه‌سازی، اشتغال‌زایی) و کم‌بهره (تولید صنعتی، لیزینگ و فروش اقساطی، سرمایه در گردش، تامین فضای کاری) است که متناسب با نیاز شرکت‌های دانش‌بنیان و در مراحل مختلف چرخه عمر محصول و توسعه شرکت قابل استفاده است.
همچنین ضمانت نامه شامل صدور انواع ضمانت‌نامه‌های بانکی (ضمانت‌نامه‌های پیمان، حد اعتباری ضمانت‌نامه) مورد نیاز شرکت‌های دانش‌بنیان توسط بانک‌های همکار این صندوق و با هزینه‌های مالی پایین (در سپرده نقدی مورد نیاز و کارمزد صدور) است.

خدمات سرمایه‌گذاری شامل سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در طرح‌های دانش‌بنیان، طرح‌های نوآورانه و استارتاپ‌ها با هم‌سرمایه‌گذاری نهادهای مالی و پژوهشی (صندوق‌های پژوهش و فناوری و ...) و همچنین مشارکت در تاسیس صندوق‌های جسورانه بورسی و خصوصی است، همچنین خدمات توانمندسازی صندوق نوآوری و شکوفایی، شامل حمایت‌های بلاعوضی است که در راستای تجاری‌سازی محصولات دانش‌بنیان به شرکت‌ها ارایه می‌شود.

این حمایت‌ها دربردارنده خدمات متنوع شامل آموزش، مشاوره، رتبه‌بندی رقابت‌پذیری، حفاظت از مالکیت فکری، توسعه بازار، اخذ استانداردها و مجوزها، رویدادها و شبکه‌سازی است.

این صندوق علاوه بر شرکت های دانش بنیان به شرکت های فناور غیر دانش بنیان نیز با همکاری صندوق های پژوهش و فناوری در جهت توسعه زیست بوم نوآوری و فناوری کشور کمک می کند.

بخشی از ۲۴ میلیارد تومان در ۲۰۰ روز فعالیت دولت سیزدهم، به فعالان زیست بوم نوآوری ارایه شده است.

ابلاغ اساسنامه بنیاد علم ایران در دولت سیزدهم 

تغییر نام "صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران" به "بنیاد علم ایران" به گفته ایمان افتخاری رییس بنیاد علم ایران فعالیت‌های این صندوق در طول سال‌های گذشته دستخوش تغییر و تحولات بسیاری شده است، از سال ۱۳۹۱ تبدیل صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران به بنیاد علم ایران در شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح شد و در آخرین جلسه شورا با دستور رییس شورای عالی انقلاب فرهنگی این موضوع در قالب اساسنامه‌ای به تصویب رسید، تصویب این اساسنامه شروع یک توسعه اثرگذار در صندوق بود.

مجموعه حمایت‌های پژوهشی وزارت علوم در این بنیاد متمرکز شده و این بنیاد ظرفیتی را برای حمایت از پایان نامه‌ها و طرح‌های پژوهشی ایجاد می‌کند.

در مدت فعالیت دولت سیزدهم همچنین حمایت از ۳۵۰ طرح پژوهشی، دوره پسادکتری، کرسی و گرنت پژوهشی، رساله و پایان نامه در صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران (بنیاد علم ایران) و نیز تعریف ۹۰ پروژه علمی و فناورانه با همکاری مشترک با نهادهای علمی و فناوری روسیه و چین صورت گرفته است.