به گزارش خبرنگار پارلمانی ایرنا، از هشتم آذر ۱۴۰۰ که دور جدید مذاکرات ایران با کشورهای انگلیس، روسیه، چین، آلمان و فرانسه آغاز شد، این گفت‌وگوها در صدر خبرهای داخلی و خارجی قرار گرفت. این دور مذاکرات اما، یک هدف بیشتر نداشت و آن، رفع تحریم‌های غیرقانونی آمریکا علیه مردم ایران بود. تیم مذاکره کننده در دولت سیزدهم، سیاست‌ها و خطوط قرمز نظام را اولویت کار خود قرار دادند و قاطعیت آنها در این زمینه، طرف‌های غربی را ابتدا متعجب و سپس مجبور به کنار گذاشتن موضوعاتی خارج از بحث هسته‌ای و تحریم‌ها کرد. حال با گذشت نزدیک به پنج ماه از آغاز این مذاکرات، توقف آن گر چه استراتژیک است اما موجب گمانه‌زنی‌های متعدد و متناقض در داخل و خارج شده است. با افزایش حجم این گمانه‌زنی‌هایی که گاهی رنگ انتقاد هم می‌گرفت، حمایت صریح رهبر معظم انقلاب از مذاکرات و مذاکره‌کنندگان نشان از مسیر درستی دارد که وزارت خارجه دولت سیزدهم در پیش گرفته است. رهبر انقلاب در دیدار روز سه‌شنبه با کارگزاران نظام با اشاره به جهت‌گیری خوب دیپلماسی کشور، مذاکره‌کنندگان را انقلابی، متدیّن و پر جدّ و جهد خواندند و تاکید کردند: «وزیر امور خارجه و مسئولان مذاکره‌کننده گزارش‌های دقیقی را به مراکز داخلی می دهند». تاکیدات رهبر معظم انقلا درپی برخی انتقادات از مذاکرات و طرح موضوعاتی مانند وجود پیش‌نویسی مطرح شد و پایان‌بخش برخی نگاه‌های منفی به تیم مذاکره‌کننده ایران خواهد بود.
پیش‌نویس ادعایی یک نماینده و واکنش مجلسی‌ها
تازه‌ترین چالشی که درباره مذاکرات هسته‌ای مطرح شد، توییت یکی از نمایندگان مجلس درباره پیش‌نویسی ۲۷ صفحه‌ای بود که بحث‌های فراوانی برانگیخت؛ پیش‌نویسی که به ادعای نماینده مذکور خطوط قرمز جمهوری اسلامی در آن رعایت نشده و قرار است خسارت جدیدی به منافع ملی وارد آورد! گر چه این نماینده درباره نحوه و جزئیات دسترسی به پیش‌نویس توضیحی ارائه نکرد اما ادعاهایی در این توییت مطرح شد که نسبتی با واقعیت‌ها ندارد. واقعیت آن است که پیش‌نویس مورد ادعا، نه موضوعی تازه و کشفی جدید، بلکه متن پیشنهاداتی است که کاخ سفید در ماه‌های گذشته و در پاسخ به پیشنهادات ایران ارائه داده و این ارائه هرگز به معنی پذیرش پیشنهادات نبوده است. وزارت خارجه در راستای شفاف‌سازی گرچه بارها از تریبون‌های مختلف این مسأله را تکذیب کرده اما به نظر می‌رسد جلسه روز دوشنبه حسین امیرعبداللهیان وزیر امورخارجه و علی باقری‌کنی، رئیس تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای با اعضای کمیسیون امنیت ملی در این زمینه اثرگذار بوده و «محمود عباس زاده مشکینی» سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی تاکید کرده است که: الف) پیش‌نویس نهایی هنوز آماده نشده که بخواهیم درباره آن قضاوت کنیم. ب) تیم مذاکره کننده زیر بار عدول از خط قرمزها نرفته است. ج) تیم مذاکره‌کننده مرحله به مرحله جلسات وین را با نهادهای نظام هماهنگ می‌کند.
«جلیل رحیمی جهان آبادی» عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم درباره جزئیات این دیدار با بیان اینکه در مذاکرات وین از خطوط قرمز نظام به هیچ وجه عدول نشده است؛ گفت: موضوع وجود پیش‌نویس هم در نشست مطرح و مفاد و نکاتی که برخی از نمایندگان مجلس مدعی بودند، بحث شد. به گفته وزیر امورخارجه هنوز هیچ متن نهایی به توافق دو طرف نرسیده است. البته یادداشت‌هایی بین طرفین رد و بدل شده و حتی این یادداشت‌ها ممکن است دیدگاه مشترک طرفین هم باشد. اما برخی از نمایندگان این یادداشت‌ها را به عنوان پیش نویس تلقی کردند».
ادعای وجود پیش‌نویسی جدید پیش از این هم، از سوی وزارت خارجه و هم نمایندگان مجلس به ویژه نمایندگان کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس تکذیب شده بود.
اردشیر مطهری نماینده مردم گرمسار در مجلس هم تأکید داشت «وقتی وزیر امور خارجه می‌گوید پیش‌نویسی وجود ندارد، چه اصراری داریم بگوییم پیش‌نویس وجود دارد. متأسفانه برخی همکاران اظهاراتی را مطرح می‌کنند که به غیر از تضعیف تیم مذاکره کننده و وزیر خارجه دستاورد دیگری ندارد». او ضمن تأکید براینکه تیم مذاکره کننده از اقتدار مجموعه حاکمیت دفاع کرده و در مسیر تأمین منافع ملی حرکت می‌کند، متذکر شد «در تحلیل روند مذاکرات برخی کاسه داغ‌تر از آش می‌شوند اما بدانند که قرار گرفتن در میدان کار با تحلیل پشت میز دو مقوله جداگانه و مختلف از هم هستند».
یعقوب رضازاده دبیر کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم تصریح کرد «تیم مذاکره کننده و آقای باقری بدون عبور از خطوط قرمز نظام، بر اساس منویات رهبر معظم انقلاب و تأکیدات رئیس‌جمهور مذاکرات هسته‌ای را پیش بُرده و مذاکرات با طرفین اروپایی و غربی ادامه پیدا خواهد کرد».
شهریار حیدری دیگر عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم موضوع مطرح شده در زمینه ارائه‌ی پیش‌نویس مذاکرات را مسأله‌ای انحرافی دانسته و گفته بود «خطوط قرمز مذاکرات تعریف شده نظام است و تیم مذاکره کننده هم نمی‌تواند خارج از این خطوط حرکت کند».
زهره الهیان از دیگر اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس است که با تأکید بر اینکه «خطوط قرمز نظام توسط تیم مذاکره کننده کاملاً رعایت می‌شود»، تصریح کرده بود «نه توافقی صورت گرفته است؛ و نه پیش‌نویسی وجود دارد».
در نهایت عباس گلرو رئیس کمیته روابط خارجی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم با بیان اینکه منتظریم متن توافقنامه بعد از نهایی شدن در چارچوب فرایند رسمی به مجلس ارائه شود، تأکید کرد نباید بر اساس شایعات اعلام نظر کرد.
«فریدون عباسی» عضو کمیسیون انرژی مجلس با بیان اینکه تاکنون پیش‌نویسی ندیده است؛ گفت: «من پیش‌نویس رسمی که نامه رسمی هم بر روی آن باشد و به دست رییس مجلس بدهند که ایشان به دو کمیسیون امنیت ملی و انرژی برای بررسی، ارجاع بدهند، ندیدم. چنین چیزی را ما ندیدیم که سندیت داشته باشد».
«ابوالفضل عمویی» عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس هم در گفت‌وگویی تصریح کرد: «شاکله توافق مشابه دوره‌های گذشته است، اما محتوایش تفاوت زیادی دارد. برخی مسائل مهم‌تر از جمله روشن شدن همکاری‌های ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی وارد مسیر توافق شده. تمام تلاش در تمام مقاطع این بوده تحریم‌ها به صورت حداکثری لغو شود».
صورت مسأله زیاده‌خواهی آمریکاست
«تحریم‌ها باید لغو شوند؛ این لغو باید راستی آزمایی شود و موضوعی فراتر از پرونده هسته‌ای در مذاکرات مطرح نشود». این سه «باید» اضلاع مثلث مطالبات به‌حق ایران در مذاکرات وین است؛ مثلثی مشخص و شفاف که راه هرگونه تفسیر را بسته و ادامه مذاکرات را جز در این مثلث ممکن نمی‌داند. ایران ابزار دیپلماسی را برای بهبود شرایط مردم به کار می‌گیرد و اصرار برای لغو تحریم‌ها در سایه این ابزار، در راستای ایجاد وضعیتی بهتر در کشور به ویژه در حوزه اقتصادی است.
تمام طرف‌های حاضر در مذاکرات وین اذعان دارند که این دوره از گفت‌وگوهای ایران و ۱+۴ در دقایق پایانی خود قرار دارد و جمهوری اسلامی تأکید و تصریح دارد که توپ اکنون در زمین آمریکاست و این سردمداران کاخ سفیدند که باید با دست برداشتن از زیاده‌خواهی‌های خود، تصمیم بزرگی بگیرند تا مذاکرات به انتها برسد. صورت‌مسأله‌ی صحیح در برهه کنونی، توقف مذاکرات به‌دلیل طمع ناتمام واشنگتن در به دست آوردن امتیازاتی است که تهران حاضر به دادن آنها نیست و هر نوع صورت‌بندی دیگری از شرایط حاکم بر گفت‌وگوهای رفع تحریم‌ها و ارتباط دادن آن به تیم مذاکره و در پی آن هجمه به این تیم، تضعیف ایستادگی آنها در برابر این زیاده‌خواهی‌هاست. به همین دلیل است که «رحیمی جهان آبادی» درباره این نوع رویکردها هشدار داده و گفته است «این حجم تخریب علیه مذاکره کنندگان و دولت بی‌انصافی است؛ زیرا در شرایط فعلی، کشور به هم‌فکری، هم‌صدایی و اجماع میان قوا نیاز دارد».
جمهوری اسلامی ایران بیش از یک دهه است که حسن‌نیت خود را به طرف‌های غربی و شرقی حاضر در برجام ثابت کرده است. به گفته رؤسا و مدیران کنونی و سابق آژانس بین المللی انرژی اتمی، جمهوری اسلامی بیشترین همکاری را با این سازمان و بازرسان آن داشته و به‌رغم تمام کارشکنی‌ها، تلاش کرده تا همکاری خود را در چارچوب مشخصی حفظ کند و متعهدترین عضو برجام نیز تاکنون ایران بوده است.
دغدغه‌ها و نگرانی‌های امروز درباره مذاکرات و نتیجه آن و اسناد رد و بدل شده به دلیل برخی تجربه‌های گذشته از سوی دولت سیزدهم و تیم مذاکره کننده آن قابل درک بوده و به همین خاطر است که پس از طرح برخی ادعاها «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه کشورمان در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: «اگر مکثی در روند مذاکرات وین دیده می‌شود، به‌دلیل زیاده‌خواهی طرف آمریکایی است. وزارت امور خارجه در جهت کسب عالی منافع ملت و رعایت خطوط قرمزها با قدرت و منطق عمل می‌کند. هرگز زیر بار زیاده‌خواهی آمریکا نخواهیم رفت. اگر کاخ سفید واقع‌بینانه رفتار کند، توافق دست‌یافتنی است».
امیرعبداللهیان در نشست خبری هم یادآور شد: امریکایی‌ها به صورت مستمر از ضرورت مذاکره مستقیم با ایران صحبت می‌کنند اما روی زمین هنوز اقدامات مثبتی را انجام نداده‌اند که بتوان چشم‌اندازی را بیان کرد. بارها که آنها بر مذاکره اصرار کردند، ما به آنها گفتیم اگر واقعا حسن‌نیت دارید قبل از هرگونه توافقی یکی، دو مورد از موضوعات عملی و ملموس را ارایه کنید، مثلا بخشی از دارایی‌های جمهوری اسلامی ایران نزد بانک‌های خارجی آزاد شود. یا اگر واقعا پیام‌های مکرری که آقای بایدن ارسال می‌کند که برای لغو تحریم‌ها و توافق در وین و بازگشت به برجام حسن نیت دارد؛ اگر این صحت دارد، به جای اینکه در ماه‌های گذشته سه تا چهار بار برخی اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی را تحریم کنند، بیایند یک مورد از تحریم‌ها را با یک فرمان اجرایی به نشانه حسن نیت لغو کنند».
این مهم از سوی وزیر خارجه درحالی مطرح می‌شود که در فاصله توقف مذاکرات، سناتورهای آمریکایی از هر دو طیف دموکرات و جمهوری‌خواه از تریبون‌های مختلف ادعاها وتهدیدات خود علیه ایران را بار دیگر می‌کنند، رویکردی که نشان می‌دهد، توافق هسته‌ای بیش و پیش از آنکه در معرض آسیب هر موضوع دیگری باشد، در معرض تهدید زیاده‌خواهی‌های آمریکاست. به همین دلیل است که سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه گفته است«توافق بسیار در دسترس است؛ اگر آمریکا بداند و یقین داشته باشد که ما از خطوط قرمز خود نه رد می‌شویم و نه از خواسته‌های خود کوتاه خواهیم آمد».
وزارت خارجه دولت سیزدهم و تیم مذاکره کننده ایران به سرپرستی «علی باقری» بیش از هر شخص و نهادی خطوط قرمز اعلامی از سوی رهبر معظم انقلاب، آگاه و بر سر آن ایستاده‌اند و می‌دانند که جمهوری اسلامی ایران مذاکره درباره توان موشکی و دفاعی، روابط با همسایگان و حضور در منطقه را که در قالب «برجام ۲» یا «برجام پلاس» مطرح شد، خط قرمز خود دانسته و رد می‌کند و تنها موضوع مورد گفت‌وگو در دور هشتم مذاکرات هسته‌ای، رفع تحریم‌ها و نحوه راستی آزمایی آنهاست. اشاره شد که دولت نگرانی‌های منطقی را درک می‌کند، نامه ۲۵۰ نماینده مجلس درباره مذاکرات را هم به حساب همان نگرانی‌های گذاشته و تلاش می‌کند از آنها بکاهد تا تجربه مذاکرات پیشین و نقض تعهدات از سوی آمریکا تکرار نشود، موضوع مکانیسم ماشه علیه ایران استفاده نشود، بیشترین تمرکز خود را بر رفع تحریم‌ها، تعاملات بانکی و آزادسازی منابع مالی و دارایی‌های ایران در کشورهای مختلف قرار داده است. دغدغه‌های مسئولان دیگر نهادها از سوی دولت قابل درک است اما به همان میزان هم از قوا و اشخاص حقیقی و حقوقی می‌خواهد که در مسیر مذاکرات به قوه مجریه که به تناسب مسئولیت، آگاه‌ترین نهاد به خطوط قرمز است، اعتماد داشته و همراهی و درک لازم با دیپلمات‌های در میدان انجام شود. موضوعی که رهبر معظم انقلاب هم در دیدار با کارگزاران نظام به آن اشاره و تاکید کردند: «نقد و اظهار نظر درباره عملکرد تیم مذاکره کننده هم ایرادی ندارد به شرط اینکه از سوءظن و بدبینی به دور باشد و همچنانکه بارها گفته‌ام موجب تضعیف عناصر میدان و ناامیدی مردم نشود».
نظر شما