زمین‌های کشاورزی را آتش نزنیم

فصل بهار و اوایل تابستان زمان برداشت برخی محصولات کشاورزی پاییزه است که با برداشت آنها کشاورزان زمین ها را برای کشت دوم آماده می کنند، در این شرایط زمان برای کشاورز بسیار مهم است از این رو به کوتاه ترین راه برای آماده سازی زمین برای کشت دوم روی می آورد که همان آتش زدن زمین بعد از برداشت محصول است، این روش از دیرباز میان کشاورزان بخش های مختلف کشور مرسوم بوده اما به اعتقاد کارشناسان کار درستی نیست.

در واقع آتش زدن بقایای گیاهی علاوه بر اینکه جان خاک را می‌گیرد مشکلات محیط زیستی زیادی نیز به همراه دارد که گاها جبران ناپذیرند، دلیل اصلی روی آوردن کشاورزان به آتش زدن کاه و کُلَش، پاک شدن سریع زمین از بقایای گیاه قبلی و آسان شدن عملیات شخم برای محصول بعدی است، غافل از اینکه با این کار مواد آلی خاک از بین می رود، چون آتش سبب تخریب بافت و ساختمان خاک، از بین رفتن میکرو ارگانیسم های خاک، کاهش حاصلخیزی زمین و کاهش میزان تولید به دلیل افت کیفیت خاک می شود.

پیشنهاد می شود که کشاورزان به جای آتش زدن، عملیات خاک ورزی انجام دهند و بعد از برداشت محصول اول با استفاده از عملیات دیسک زدن و دیسک عمود بر هم، تسطیح و آبیاری مزرعه را برای کشت دوم آماده کنند.

حسین عبیری گلپایگانی فعال محیط زیست در این باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: همه ساله بعضی از کشاورزان برای آماده کردن زمین های کشاورزی خود برای کشت دوم اقدام به آتش زدن بقایای محصولات کشاورزی به جا مانده از کشت اول می کنند که در این شرایط شعله های آتش و دود ناشی از این آتش سوزی ها گاهی تمام منطقه را فرا می گیرد، کشت دوم همیشه بعد از برداشت محصولاتی چون گندم و جو در کشتزارها انجام می شود و محصولاتی مانند ذرت، گوجه، خیار، خربزه، هندوانه و غیره کشت می شود.

وی افزود: آتش زدن مزارع و کشتزارها علاوه بر اینکه چهره زشتی در طبیعت برجای می گذارد، باعث بروز مشکلات زیست محیطی زیادی برای مردم و اکوسیستم منطقه می شود، البته چند سالی است فعالان محیط زیست و کارشناسان منابع طبیعی به دنبال دلیلی علمی و منطقی برای این نوع آتش سوزی ها هستند اما دلیل قانع کننده علمی در این زمینه به دست نیامده است، اما دو نظر کلی در این خصوص وجود دارد.

وی ادامه داد: یکی اینکه تعدادی از کشاورزان آتش زدن باقیمانده محصولات کشاورزی را به شرکت های زراعی بزرگ و یا کشاورزانی که زمین های کشاورزی آنها بالای دهها هکتار است نسبت می دهند آنان اعتقاد دارند شرکت های زراعی چون از امکانات پیشرفته ای مانند کمباین استفاده می کنند، لذا مقدار زیادی از ساقه گیاهان در هنگام برداشت محصول در کشتزارها باقی می ماند و چون زمان برای کشت دوم محدود است همچنین جمع آوری این مواد هزینه بر است لذا آنان مبادرت به آتش کشیدن ساقه گیاهان می کنند، البته کشاورزان سنتی اعتقاد دارند ساقه گیاهان که به عنوان کاه در زمستان برای خوراک دام استفاده می شود دارای ارزش اقتصادی بالائی است و آتش زدن آن ناشکری و کفران نعمت است.

آتش زدن مزارع و کشتزارها علاوه بر اینکه چهره زشتی در طبیعت برجای می گذارد، باعث بروز مشکلات زیست محیطی زیادی برای مردم و اکوسیستم منطقه می شودعبیری به نظر دوم اشاره کرد و گفت: بعضی دیگر از کشاورزان نیز اعتقاد دارند باقیمانده ساقه گیاهان سرشار از تخم علف های هرز و همچنین ناقل بعضی از آفات کشاورزی مانند ملخ و سن است و آتش زدن آنها باعث از بین رفتن تخم علف های هرز و این آفات می شود، همچنین آتش زدن می تواند روشی در راستای کاهش مصرف مواد سمی و مواد شیمیایی برای نابودی آفات است.

وی اظهار داشت: کره زمین در چند دهه اخیر با مشکلات جدی زیست محیطی دست به گریبان است، مصرف بیش از حد سوخت های فسیلی باعث آزاد شدن مقدار زیادی از گاز CO۲ و گرما در سطح کره زمین شده است که پدیده اثر گلخانه ای یکی از معضلات آن است، استفاده از بعضی سموم و رها کردن پساب های خانگی و صنعتی باعث آلودگی منابع آبی این کره خاکی شده است، همچنین برخی از فعل و انفعالات شیمیایی مواد فلوئور دار باعث آسیب لایه ازن در بعضی از نقاط اتمسفر شده است، با توجه به این مشکلات کره زمین دیگر تحمل فعالیت های زیانبار زیست محیطی را ندارد و هر فعالیت مشکل ساز  باعث به خطر افتادن حیات در کره زمین می شود لذا آتش سوزی بقایای محصولات کشاورزی در سطح گسترده در کشور می تواند مشکلات زیست محیطی و اقتصادی برای کشور به همراه داشته باشد.

وی ادامه داد: از بین رفتن میکرواورگانسیم های خاک یکی از این عوارض است، مزرعه یک اکوسیستم زنده است و وجود بعضی از باکتری ها و موجودات ذره بینی مانند قارچ ها و کرم ها باعث تولید مواد مغذی برای خاک کشاورزی می شوند؛ از این رو یکی از مشکلات جدی آتش زدن بقایای محصولات کشاورزی، نابودی این میکروارگانسیم ها است که باعث کاهش مواد مغذی خاک نواحی مورد نظر می شود.

این فعال محیط زیست افزود: دومین عوارض، بالا رفتن میزان گاز CO۲ و  اثر گلخانه ای است، در واقع افزایش میزان گرمایش سطح کره زمین و افزایش میزان گاز دی اکسید کربن یکی دیگر از مشکلات اساسی بشر در چند دهه  اخیر است و این آتش سوزی ها می تواند یکی از عوامل اصلی این گرمایش باشد، همچنین بالا رفتن گرد و غبار و آلودگی هوا از دیگر عوارضی است که می توان به آن اشاره کرد به طوری که میزان تولید گرد و غبار و بالا رفتن میزان مواد آلاینده هوا مخصوصا در شهرهای بزرگ از دیگر معضلات این آتش سوزی ها است.

وی اظهار داشت: از بین رفتن گونه های گیاهی ارزشمند و درختان کهنسال از دیگر عوارض آتش زدن مزارع است چون زمانی که آتش روشن می شود همه چیز می سوزد حال بقایای محصولات کشاورزی، تخم  یا گیاه علف های هرز، گونه گیاهی نادر و یا درختانی که در کنار مزارع کشاورزی پس از سالها به ثمر رسیده اند.

عبیری گفت: از بین رفتن تنوع زیستی منطقه آتش گرفته از دیگر عوارض آتش سوزی است، مثلا زمانی که منطقه ای دچار آتش سوزی می شود حیواناتی مانند لاک پشت، مار، بچه خرگوش و یا جوجه های پرندگان گرفتار در میان آتش  چگونه می توانند از میان آن همه شعله های سر به فلک کشیده فرار کنند.

همزمان با آتش زدن مزارع یک منطقه تنوع زیستی آنجا هم به خطر می افتد چون همزمان با توسعه آتش سوزی گونه های جانوری راهی برای فرار ندارند. وی افزود: افزایش تصادفات و بیماری های تنفسی از دیگر عوارض آتش زدم مزارع و کشتزارها است، سال گذشته فقط در یکی از شهرهای استان فارس بر اثر دود گرفتگی سطح جاده تصادف خونینی اتفاق افتاد که چندین کشته و مجروح و صدمات شدید مالی برای مسافران و رانندگان در جاده به همراه داشت، همچنین بالا رفتن بیمارهای تنفسی در اطراف کشتزارهایی که در آتش می سوزند از دیگر پیامدهای ناشی از این آتش سوزی ها است.

قوانین موجود در مورد آتش زدن کشتزارها    

عبیری اظهار داشت: بر اساس ماده ۴۵ قانون حفظ و احیای منابع طبیعی آتش زدن نباتات یا کاه و کُلَش مزارع که در اصطلاح محلی پس چَر نامیده می شود، بدون اخذ اجازه و نظارت دقیق ماموران جنگلبانی  ممنوع است، در صورت بی مبالاتی یا ایجاد حریق در مزارع و شالیزارهای همسایه سطوح جنگل و مرتع، فرد مرتکب در مراجع قضایی یا شعب دادگاه ها به حبس تادیبی از دو ماه تا یک سال محکوم خواهد شد،   با هشدار صمیمانه به ساکنان حاشیه بیشه زارها و اراضی جنگلی خاطرنشان می شود به استناد اصل ماده ۴۶ قانون حفظ و احیای منابع طبیعی هر فردی که مبادرت به کَت زدن یا روشن کردن آتش در تنه درختان موجود در بستر جنگل ها کند، به زندان تادیبی از سه ماه تا مدت یک سال محکوم خواهد شد و برای صدمه زدن به یک اصله درخت جنگلی که در جریان برافروختن آتش از بین رفته به پرداخت جریمه نقدی محکوم می شود.

وی گفت: در ماده ۴۷ قانون مذکور هر فرد که در سطوح جنگل و مرتع به صورت عمد آتش سوزی به وجود آورد، شعب دادگاه مجرم را به زندان از سه ماه تا ۱۰ سال محکوم خواهد کرد. ماموران یگان حفاظت با کسانی که پس چَر مزارع را آتش می زنند و سپس این حریق به جنگل و مرتع آسیب می رساند به شدت برخورد خواهند کرد.

راهکار

این فعال محیط زیست گفت: با توجه به این مشکلات، برای کاهش و یا پایان دادن به آتش سوزی های مخرب در کشتزارها چند مورد پیشنهاد می شود که بخش های مختلف از جمله وزارت جهاد کشاورزی، نیروی انتظامی، قوه قضاییه، سازمان حفاظت محیط زیست و کشاورزان در کنار هم به اجرای آنها بپردازند.

وی افزود: بالا بردن فرهنگ عمومی مردم به ویژه کشاورزان و آشنایی آنها با خطرات این کار جزو وظایف وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست است و نهادهایی مانند نیروی انتظامی، قوه قضاییه، سازمان محیط زیست و بخش حقوقی وزارت جهاد کشاورزی باید در صورت تکرار این آتش سوزی ها وارد عمل شده و از تخریب بیش از حد محیط زیست جلوگیری کنند.

۹۰۱۴