نظر امام خمینی درباره تصدی مناصب حکومتی چه بود؟

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا حجت‌الاسلام مهدی ابوطالبی نویسنده کتاب مسئولیت پذیری طلاب در قبال نظام اسلامی که با عنوان هم قدم با مهتاب منتشر شده، در مقدمه آورده است: با پیروزی انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی(ره) و نقش محوری روحانیت در این نهضت و تشکیل نظام جمهوری اسلامی بر مبنای ولایت‌فقیه و باهدف اقامه دین و اجرای احکام شرع، حضور روحانیت در بخش‌هایی از مسئولیت‌های سیاسی اجتماعی و مناصب حکومتی، نسبت به قبل از انقلاب و دوره پهلوی بسیار پررنگ‌تر شد. حضور روحانیت و نقش آنها در مسائل سیاسی اجتماعی به‌ویژه نقش آنها در تصمیم‌ها و مناصب حکومتی در ۴۰ سال اخیر فراز و فرود بسیاری داشته است. (صفحه ۱۱)

وی افزود: از همان ابتدای انقلاب نیز دیدگاه‌های مختلفی درباره نسبت طلاب و روحانیون با نظام اسلامی و مناصب حکومتی وجود داشته است. برخی به حضور گسترده، فعال و پررنگ روحانیت در تصمیم‌گیری‌های حکومتی و مناصب سیاسی اجتماعی معتقد بودند. برخی در میزان نقش روحانیت در این امور قائل به‌تفصیل بین انواع مسئولیت‌ها و تصمیم‌ها بودند. اکنون نیز بعد از گذشت بیش از ۴۰ سال از پیروی انقلاب اسلامی و تشکیل نظام اسلامی همچنان اختلاف‌نظرها وجود دارد؛ به‌ویژه باگذشت این دوران قابل‌توجه و مشکلات و نقایص و کمبودها در کشور، این بحث پررنگ‌تر شده است و موردتوجه بیشتر قرار گرفته است. (صفحه ۱۲)

ابوطالبی ادامه داد: تعابیر آخوند حکومتی و آخوند سیاسی و تفکیکی بین روحانیونی که  منصب سیاسی پذیرفته‌اند و روحانیونی که چنین مناصبی ندارند و همچنین تفکیک بین طلاب سیاسی و غیرسیاسی از جمله مباحثی است که در فضای عمومی جامعه و به‌ویژه بین طلاب مطرح است. در این زمینه سؤال‌های متعددی مطرح است. (صفحه ۱۲)

فصل اول کتاب هم قدم با مهتاب به کلیات اختصاص دارد که شامل پیشینه تاریخی عملکرد سیاسی اجتماعی حوزه‌های علمیه و علمای شیعه در عصر غیبت امام زمان (عج)، نقش طلاب و حوزه‌های علمیه در شکل‌گیری انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی و میزان مسئولیت‌پذیری طلاب نسبت به نظام اسلامی پس از انقلاب اسلامی است.

در فصل دوم نویسنده به مسئولیت‌های طلاب در پشتیبانی فکری نظام اسلامی پرداخته، در فصل سوم مسئولیت طلاب در پشتیبانی تبلیغی از نظام را بررسی کرده، فصل چهارم را به مسئولیت طلاب در نظارت و نقد عملکرد نظام اختصاص داده و در فصل پنجم پذیرش مسئولیت‌ها و مناصب حکومتی در مقام عمل را مورد بررسی قرار داده است.

نویسنده در جمع‌بندی و نتیجه‌گیری مطالب نوشت: طلاب و روحانیون از باب رسالت طلبگی نسبت به نظام اسلامی مسئول هستند و باید نسبت به مسائل و مشکلات نظام مسئولیت‌پذیر باشند و به دلیل اسلامی بودن نظام و منسوب بودن آن به دین، طلاب که متولیان امر دین در جامعه هستند، نمی‌توانند نسبت به این مسئله بی‌تفاوت باشند. اولین مسئولیت طلاب در قبال نظام اسلامی، تغذیه فکری نظام اسلامی است. در مجموع طلاب حوزه‌های علمیه در سطوح مختلف موظف هستند بر اساس رسالت دینی و صنفی خود با جهت‌دهی فعالیت‌های علمی خود در بخش‌های مختلف آموزشی و پژوهشی، در راستای کمک به گسترش مباحث فقه حکومتی، فقه نظام، تبیین فقهی بخش‌های مختلف نظام اسلامی، الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، تولید علم اسلامی ایرانی، تبیین سیره حکومتی معصومین (ع)، ارائه و ترویج سبک زندگی اسلامی بین مردم، از لحاظ نظری و تئوریک نظام اسلامی را تغذیه و حمایت کنند تا بتوانند گام‌های بعدی نهضت اسلامی یعنی تحقق دولت اسلامی، یعنی تحقق دولت اسلامی و تمدن اسلامی را محکم و استوار بردارند و اهداف نهایی نهضت را محقق نمایند. (صفحه ۱۳۱)

امروزه به دلیل ایفای نقش روحانیت و علما و طلاب، بحث نقد عملکرد سیستم بانکی و انواع بانک‌های دولتی و خصوصی  باتوجه‌به معیار اسلامی به‌طورجدی مطرح شده است و ربوی نبودن معاملات بانکی تبدیل به یک مطالبه عمومی در کشور شده است. برای مطالبه خواسته‌ها و رساندن اعتراض‌های کارشناسانه به عملکرد بخش‌های مختلف کشور، اصل ۹۰ قانون اساسی و کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی پیش‌بینی‌شده است. طلاب و اقشار مختلف جامعه می‌توانند از طریق این کمیسیون، نسبت به کار نمایندگان مجلس، ریاست‌جمهوری، وزیران و قوه قضاییه اعتراض کنند. گذشته از این می‌توان نسبت به روش‌های مدیریتی احیاناً خلاف قانون و خلاف شرع توسط کارگزاران و نهادهای مختلف، از طریق دیوان عدالت اداری یا اطلاع‌رسانی به سازمان بازرسی کل کشور اقدام به اعتراض کرد. (صفحه ۱۰۳)

یکی از لوازم تصدی مناصب حکومتی توسط روحانیون حفظ قداست روحانیت است. مقام معظم رهبری معتقدند حفظ قداست اسلام با سلامت مالی، سلامت اخلاقی و حفظ زی طلبگی محقق می‌شود. یکی از مشکلات مهم امروز بین روحانیون به‌ویژه روحانیونی که مناصب  حکومتی دارند، عدم رعایت زی طلبگی توسط برخی از این روحانیون است. این بخش از روحانیت به دلیل اینکه به سبب منصب خود با اقشار مختلف جامعه در ارتباط هستند و چون حقوق‌بگیر دولت محسوب می‌شوند، اگر زی طلبگی خود را رعایت نکنند، خیلی زود و سریع مورد توجه مردم قرار می‌گیرند و لذا آثار منفی این رفتار، سریع در جامعه بروز کرده و موجب بدبینی مردم نسبت به روحانیت و گاهی نسب به دین می‌شود. (صفحه ۱۲۸)

امام خمینی (ره) در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی معتقد بودند حتی‌الامکان روحانیت نباید در مناصب اجرایی ورود کنند ... برخی امروز به همین نکته امام استناد می‌کنند که تصدی مناصب حکومتی توسط روحانیت خلاف نظر امام خمینی (ره) است. گو این که دیدگاه‌ها و آرمان‌های امام امروزه زیر سؤال رفته است اما حقیقت این است که امام در ابتدا با تصدی مناصب اجرایی توسط روحانیت موافق نبودند اما اتفاقات بعدی و عملکرد نامناسب برخی غیرروحانی، امام را به این نکته رساند که روحانیت در مناصب اجرایی ورود کنند. امام (ره) در این زمینه فرمود ما آن روز خیال می‌کردیم که در این قشرهای تحصیل‌کرده و متدین و صاحب افکار، افرادی هستند که بتوانند این مملکت را به آن‌جوری که خدا می‌خواهد ببرند، آن‌طور اداره کنند. وقتی دیدیم که نه، ما اشتباه کردیم، آمدند بعضی‌شان خودشان را به ما جا زدند، ما هم که غیب نمی‌دانیم و بعضی‌شان هم خوب بودند، ولی رای شان با رای ما مخالف بود. ما از حرفی که در مصاحبه‌ها گفتیم، عدول کردیم و موقتاً تا آن وقتی که این کشور را غیرروحانی می‌تواند اداره کند، آقایان روحانیون به ارشاد خودشان به مقام خودشان برمی‌گردند. (صفحه ۱۲۵)

کتاب هم قدم با مهتاب؛ مسئولیت پذیری طلاب در قبال نظام اسلامی از سوی انتشارات کانون اندیشه جوان وابسته به پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ۵۰۰ نسخه و ۱۳۹ صفحه منتشر شده است.