مشارکت مردم سرمایه‌ای اجتماعی برای کاهش مصرف برق

به گزارش ایرنا، موضوع مشارکت اجتماعی مردم در مصرف انرژی نیاز به حدی از سرمایه اجتماعی بین مردم و دولت دارد، تا مقدار لازمی از این سرمایه وجود نداشته باشد امکان همراهی مردم با سازمان‌های متولی انرژی وجود نخواهد داشت.

اولین شرط، آگاهی دادن به مردم در سطح کلان است مبنی بر اینکه وضعیت منابع آب، برق و انرژی‌های تجدیدناپذیر در حالت بحرانی است و ضرورت دارد مردم در استفاده از این منابع نهایت صرفه جویی را داشته باشند.

این آگاهی بخشی باید از طریق رسانه‌ها و شبکه‌های ارتباطی رسمی و غیررسمی معتبر به مردم داده شود تا مورد قبول قرار گیرد، علاوه بر این استفاده از کارشناسان مستقل و مورد علاقه مردم در تبیین موضوعات مربوط به انرژی و بیان اخطارها و کمبودها در آینده می‌تواند در پذیرش این موضوع موثر باشد.

در کنار آگاهی دادن به مردم، جلب اعتماد آنها بسیار مهم است، این اعتمادسازی می‌تواند از طریق سازمان‌های مردم نهاد، گروه‌های مرجع محبوب و شخصیت‌های دارای سرمایه اجتماعی بالا صورت گیرد، ازطرف دیگر سازمان‌های متولی باید به مردم نشان دهند که تاثیرات صرفه جویی شهروندان منفعت و ضرر آن به خود مردم بر می‌گردد، به این معنا که کسانی که صرفه جویی می‌کنند تشویق و کسانی که پرمصرف هستند و یا از روش‌های غیر قانونی و گریز استفاده می‌کنند، جریمه شوند.

کارشناسان معتقدند؛ این گونه رفتار با مشترکان می‌تواند به شدت مشارکت اجتماعی مردم را جلب کند، به این معنا که مردم مشارکت کننده در صرفه جویی باید تاثیر کاهش مصرف انرژی را به صورت مستقیم در سبد هزینه خود ببینند، نقش رسانه‌های معتبر و مورد اعتماد مردم در آگاهی بخشی و اعتمادسازی بین مردم و سیاستگذاری درست برای تشویق کم مصرف‌ها و تنبیه مشترکان پرمصرف و قانون گریز بسیار لازم است، این کار با تعرفه گذاری درست و اجرای منصفانه و مقتدرانه آن و برخورد با متخلفان صورت می گیرد.

تابستان گرم در راه است و گریزی از افزایش مصرف برق بخاطر رهایی از لحظات طاقت فرسای گرما نیست اما می‌توان تاب و تحمل این افزایش مصرف را متناسب با میزان مشارکت‌های مردم و همراهی آنها در مصرف بهینه از انرژی مدیریت کرد، در سال های اخیر با کاهش نزولات آسمانی، گرم شدن هوا و تغییرات اقلیمی جذابیت استفاده هرچه بیشتر از این وسایل سرمایشی بیشتر شده است.

از سوی دیگر توسعه و پیشرفت تکنولوژی و صنعت در دهه‌های اخیر نیاز به انرژی و به خصوص تولید برق را بیش از گذشته با اهمیت کرده است، استفاده از سوخت‌های فسیلی چون مازوت و منابع تجدید ناپذیر همانند گاز و نفت برای تولید برق و هزینه‌های سنگین احداث نیروگاه‌های آبی  از دیگر مشکلات صنعت برق برای تامین انرژی است.

به همین منظور با شروع فصل گرما راهبردهای موقت جهت کاهش مصرف برق ضروری به نظر می‌رسد و مدیران ارشد با برنامه ریزی و طراحی سیاست‌های تشویقی چون پاداش، جریمه، افزایش قیمت و زمان‌بندی خاموشی، کاهش ساعات کاری ادارات، سعی در کاهش پیامدهای مخرب این موضوع دارند.

روند افزایشی مصرف برق 
رابطه معنادار بین گرم شدن هوا و افزایش مصرف برق در سال‌های اخیرا تبدیل به گفتمان غالب کارشناسان صنعت برق و مدیران اجرایی شده است.

وزیر نیرو ۲۶ خردادماه سال جاری در تازه‌ترین گزارش، میزان مصرف برق را ۶۲ هزار و ۱۴ مگاوات اعلام کرد و افزود: این رقم نسبت به سال گذشته یک هزار و ۵۰۰ مگاوات افزایش مصرف را نشان می‌دهد.
علی اکبر محرابیان با اشاره به اعمال برنامه مدیریت مصرف و تغییر ساعات کاری ادارات دولتی، اظهار داشت: در طرح تغییر ساعات اداری، هدف گذاری شده که یک هزار تا یک هزار و 200 مگاوات کاهش مصرف برق در کل کشور داشته باشیم که این میزان صرفه‌جویی به بخش خانگی اختصاص می‌یابد و تاکنون بیش از ۷۰۰ مگاوات صرفه‌جویی در مصرف داشته‌ایم و حدود ۷۰ درصد هدف در طرح تغییر ساعات اداری محقق شده است.
راهکارهای تشویقی و اعمال پاداش برای کم مصرف‌ها

راهکارهایی که معمولا در راستای کاهش مصرف برق در پیش گرفته می‌شود علاوه بر کاهش یا تغییر ساعات کاری ادارات، مسئله در نظر گرفتن پاداش برای مشترکان کم مصرف است که به عنوان یک عامل بازدارنده در کاهش مصرف برق اثربخش است.

مدیر امور توزیع برق بروجرد می گوید: مشترکان بخش خانگی که الگوی مصرف را رعایت کرده و نسبت به سال قبل کاهش مصرف برق داشته باشند به ازای هر کیلو وات صرفه‌جویی ۵۰۰ تومان پاداش همکاری دریافت می‌کنند.

محمدعلی خسروی بیان کرد: شرکت توانیر ۱۰۰ برنامه تشویقی متنوع در همه تعرفه های، خانگی، تجاری و صنعتی برای صرفه جویی در مصرف برق اعلام کرده است، براساس اطلاعیه شرکت توانیر برای ایجاد زمینه مشارکت مشترکان صنعت برق در مدیریت مصرف و پرداخت بهای برق صرفه‌جویی شده، مشترکان بخش خانگی که الگوی مصرف را در ماه‌های گرم سال (خرداد تا شهریور) رعایت کنند، پاداش همکاری مدیریت مصرف دریافت خواهند کرد.

وی اضافه کرد: هم اکنون بروجرد دارای ۱۴۶ هزار مشترک است که اگر هر مشترک ۱۰۰ وات صرفه جویی کند مشمول طرح تشویقی در تعرفه های خانگی و تجاری خواهد شد، به منظور صرفه جویی در مصرف برق برای یک هزار و ۸۰۰ واحد صنعتی کنتور هوشمند قابل قراِئت و قطع از راه دور نصب شده است.

مدیر امور توزیع برق بروجرد ادامه داد: همچنین ۶۰۰ مشترک خانگی تجاری پرمصرف شناسایی و کنتور هوشمند برای آنها نصب تا در صورت عدم رعایت الگوی مصرف برق آنها قطع شود.
وی مصرف بالای برق کولرهای گازی را یکی دیگر از عوامل مصرف بالای انرژی دانست و گفت: انتظار می‌رود مشترکان درجه کولرهای گازی را بین ۲۴ و ۲۵ و کولر آبی را در دور کند استفاده کرده تا ۶۰ درصد صرفه جویی صورت گیرد.

وی پیک مصرف روزانه در بروجرد را ۱۵۰ مگاوات اعلام کرد و افزود: از دیگر طرح‌های تشویقی جابجایی تعطیلی سالانه و وسط هفته واحدهای صنعتی است و اینکه واحدهای تولیدی و صنعتی تعمیرات و بروزرسانی دستگاه ها را در فصل گرم سال انجام دهند.

خسروی تاکید کرد: سال گذشته صنایع، ادارات و جایگاه های سی ان جی با صرفه جویی مشمول ۱.۵ میلیارد تومان طرح تشویقی شدند که امسال پیش بینی می‌شود این میزان به ۶ میلیارد تومان افزایش یابد.

مهندسی ساختمان و نقش آن در کاهش مصرف انرژی

دربخش مهندسی ساختمان توجه به نوع وسایل گرمایشی و سرمایشی، یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در کاهش اتلاف انرژی است که معمولا کمتر مورد توجه مالکان و سازندگان قرار می گیرد.

کارشناس تاسیسات ساختمان و صنایع با اشاره به هدر رفت بخش عمده ای از انرژی بدون بهره‌وری مناسب در ساختمان‌های مسکونی گفت: زنجیره تولید وسایل سرمایشی و برقی باید استاندارد شود ضمن اینکه مصرف کنندگان نیز باید دقت لازم را داشته باشند.
حمید دریکوند بیان کرد: بسیاری از لوازم گرمایشی و برقی همچون یخچال، ماشین لباسشویی، اجاق گازها و بخاری‌ها بر چسب انرژی دارند، سیستم عملکرد آنها به گونه ای است تا از هدر رفت انرژی در خانه جلوگیری شود، وسایلی که بر چسب انرژی A دارند اغلب گرانتر از دیگر وسایل هستند و هر چقدر رده بالاتری داشته باشند به معنای بازده بیشتر و کاهش اتلاف انرژی و صرفه‌جویی در هزینه‌های بعدی است.

وی در خصوص راهکارهای خانگی کاهش انرژی برق اظهار داشت: یکی از مهم‌ترین مسائلی که اتلاف انرژی را به همراه دارد؛ میزان سرمای تولید شده در خانه است که از طریق شکاف پنجره‌ها و درب‌ها خارج می‌شود به همین دلیل هم آمار اتلاف انرژی در این قسمت بالاترین رتبه را دارد.

این کارشناس تاسیسات ساختمان افزود: بهره‌برداری نامناسب از یخچال و فریزر در تعمیر و نگهداری به موقع، متناسب سازی درجه سرمایش، باز و بسته کردن بیهوده در یخچال، چیدمان نادرست و بار زیاد داخل یخچال با ایجاد مانع در گردش هوا باعث افزایش مصرف برق می شود.

دریکوند ادامه داد: در مورد کولرهای آبی و گازی نیز، عدم تناسب فضا با مقیاس کولر، عدم سرویس به موقع، استفاده در ساعات غیر ضرور کولرهای آبی استفاده از سایه بان و دور کند کولر، تعویض پوشال‌ها می‌تواند به مقدار قابل توجهی در صرفه جویی و کاهش هزینه ها موثر باشد.

مشارکت اجتماعی و  استفاده هوشمندانه از برق
جامعه شناس و پژوهشگر اجتماعی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا صرفه جویی و بهره‌مندی هوشمندانه از سرمایه ملی و انرژی برق را یک رفتار شهروندی و اجتماعی ذکر کرد و افزود: بهینه‌سازی مصرف انرژی یکی از موضوعات مهمی است که کشورها به خصوص کشورهای پیشرفته برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی و کاهش هزینه‌های مالی خود آن را در اولویت فعالیت‌های اجتماعی قرار داده اند.
مهین نصرالهی با بیان اینکه صرفه جویی در همه ابعاد زندگی پیامدهای فردی و اجتماعی مناسبی دارد، گفت: مصرف بهینه، یک هنر و مهارت برای ایجاد تعادل میان درآمد و هزینه در حوزه اقتصاد خانواده است که می تواند در اقتصاد عمومی نیز تاثیرگذار باشد.
این پژوهشگر اجتماعی بیان کرد: صرفه‌جویی در زمان بحران معنا و مفهوم تازه‌ای پیدا می‌کند، اگر جامعه ای دچار بحران در موضوعی همانند انرژی باشد مسوولیت اجتماعی ایجاب می‌کند اقشار جامعه بار این بحران را بطور مساوی تقسیم نمایند به عبارتی اجتماعی سازی و اصلاح سبک زندگی صورت پذیرد.
نصرالهی به تغییر سبک زندگی و رفتارهای مصرف گرایانه در سال های اخیر اشاره کرد و یادآور شد: تغییر سبک زندگی به سمت رفاه طلبی و تولید انبوه وسایل برقی خانواده‌ها را با چالش الکترونیکی مواجه کرده است به طوری که اقلام برقی مورد استفاده در خانواده‌ها در حال افزایش بی رویه است، در حالی که رفتارهای اجتماعی متناسب با این رشد غیرعقلانی وسایل تناسب ندارد و در اکثر موارد آموزش لازم هم برای بهره برداری و استفاده نا کافی است.
وی ادامه داد: آموزش، فرهنگ سازی و گفتمان سازی در تمام سطوح جامعه از طریق نهادهای اجتماعی اعم از آموزش، دین، قانون و هنر به ویژه در قشر کودکان و نوجوانان به همراه سیاست‌های تشویقی، قوانین بازدارنده و جرایم نقدی و اجتماعی، راهکارهای مناسبی برای ایجاد صرفه جویی محسوب می‌شود. 
در این شرایط می‌توان امیدوار بود که مردم و نهادهای مردم نهاد و اجتماعی با درک شرایط حساس کمبود منابع طبیعی و خطراتی که در آینده ما را تهدید می کند به همکاری و همراهی با سازمانهای دولتی و متولی بپردازند، همراهی نهادهای آموزشی و ارائه آگاهی لازم در مدارس نیز موضوع مهمی است که در الگوسازی مدل های صرفه جویی بسیار تاثیرگذار خواهد بود.

ارائه اطلاعات درست به مردم در مورد وضعیت منابع آب و برق برای تغییر رفتار مردم ضروری است در عین حال  این نوع اطلاع رسانی نباید ترس عمومی ایجاد کند، برای رفع این ملاحظات باید اطلاعات دقیق و درست در اختیار متخصصان و گروه‌های کارشناسی قرار گیرد.