نقص سیستمی از دلایل حادثه ریلی مشهد -یزد/ ساختار نظارتی راه آهن نیازمند بازنگری جدی است

به گزارش خبرنگار پارلمانی ایرنا، در جلسه علنی روز سه‌شنبه مجلس شورای اسلامی، بررسی گزارش کمیسیون عمران در خصوص سانحه ریلی قطار مسافری مشهد - یزد در دستور کار قرار گرفت.

علی آذری عضو کمیسیون عمران مجلس گزارش این کمیسیون درباره حادثه ریلی قطار مسافری مشهد - یزد قرائت کرد که درجمع بندی پیشنهادها و راهکارهای این حادثه آمده است:

 ضروری است در ساختار نظارتی راه آهن تجدید نظر جدی به‌عمل آید و تاکید می‌گردد که قراردادهای تعمیر و نگهداری در ابعاد پروژه فوق، با توجه به حساسیت‌های آن‌ها، براساس نظام فنی و اجرایی کشور و با استفاده از دستگاه نظارت و ناظر مقیم، کنترل و مدیریت گردد.

نظارت فعال بر آموزش و نظارت جدی بر عملکرد مامورین و پرسنل سیر و حرکت در مجموعه راه‌آهن باید مورد توجه قرار داشته باشد. نصب دوربین کنترلی در کابین، آموزش موثر، مداوم و به هنگام، فرهنگ‌سازی و تشویق و جریمه موثر برای لکوموتیورانان، مورد تاکید قرار دارد.

مبادله دستی و همراه با خطای برگه‌های احتیاط بسیار متعدد و چند صفحه‌ای و عدم دقت احتمالی راهبران قطار، عملاً فضای مناسب برای ایجاد چنین حادثه‌هایی را در آینده نیز فراهم می‌سازد. ارتقاء سامانه کنترل اتوماتیک قطار (ATC) به شکلی که بتواند صدور احکام احتیاط در آن درج گردد، مورد تاکید است. در این زمینه وجود بستر آماده در راه‌آهن و سامانه کنترل اتوماتیک قطار (ATC) استقرار یافته، تسهیل کننده شرایط فوق است.

شرایط ایجاد شده در این حادثه نشان دهنده یک نقص جدی سیستمی در مجموعه پیچیده و پرمخاطره شرکت راه‌آهن است. این مجموعه نیازمند اعمال مدیریت منضبط و تخصصی، بازتعریف قوانین، گسترش نظم دقیق و کنترلی جدی و آموزش و فرهنگ‌سازی گسترده داخلی برای حصول مجدد نظام مورد نیاز است. در این امر رویکردهای خاص و تجارب ویژه مدیریتی برای جلوگیری از وقوع حادثه‌ در آینده ضروری است. از این رو مدیریت مجموعه‌هایی مانند شرکت راه‌آهن، علاوه بر توانایی‌های مدیریتی، نیازمند اشراف ویژه تخصصی و تجارب موثر در این حوزه می‌باشد که در شرایط فعلی شرکت راه آهن نقض گردیده است.

 برگزاری جلسات ارتقاء ایمنی با حضور مدیران ارشد شرکت راه آهن و با بالاترین سطح اختیار در ستاد و مناطق و پیگیری مصوبات آن تا حصول نتیجه و نیز ایجاد نهادی مستقل از شرکت که مسئولیت تنظیم و کنترل مقررات را داشته باشد، مورد تاکید ویژه است.

برگزاری مانورهای منطقه‌ای و نیز تدوین مناسب ساختار تشکیلاتی مدیریت بحران، تدوین سند آمادگی و مقابله با بحران (EOP) در شرکت راه‌آهن، پیش‌بینی و استقرار هلیکوپتر و قطار عملیاتی زمان بحران، ضروری و عاجل است.

در این حادثه متاسفانه حواشی و مسائل غیرمهم نه تنها مدیریت نشده، بلکه بعضاً به آن‌ها از سوی مدیریت ارشد دامن زده شده است و انتظار می‌رفت تا مدیریت عالی راه‌آهن در این رابطه دقت بیشتری صورت دهد. ضروری است تا ضمن انتصابات تخصصی مورد نیاز، مدیریت عالی راه آهن در این ارتباط و نزدیکی به عملیات و مدیران عملیاتی، اقدامات جدی بنماید؛ چرا که در این رابطه دارای چالش‌های جدی است.

با عنایت به وجود بخش‌های بحرانی در شبکه خطوط حمل و نقل ریلی کشور که بصورت الزام‌آور نیاز اساسی و مبرم به ایمن‌سازی دارند؛ ضروری است تا ضمن افزایش اعتبار تخصیص داده شده در سال ۱۴۰۱ به «بهسازی، نوسازی و نگهداری خطوط راه آهن» و «بهسازی، نوسازی و علائم و ارتباطات» به ترتیب به مقدار ۲۳۰۰ و ۷۰۰ میلیارد تومان، از سال ۱۴۰۲ نیز طرحی جدید با عنوان «طرح ایمن‌سازی و حذف نقاط بحرانی شبکه خطوط حمل و نقل ریلی کشور» به طرح‌های عمرانی بودجه کل کشور از سال ۱۴۰۲ لغایت ۱۴۰۷ با اعتبار هر ساله به مبلغ حداقل ۳ هزار میلیارد تومان اضافه گردد تا بتوان در یک برنامه پنجساله، بخش‌های بحرانی و الزام‌آور نگهداشت خطوط شبکه ریلی کشور را ساماندهی نمود.

متن کامل گزارش را اینجا ببینید.

مهدی طغیانی نماینده مردم اصفهان در این باره در سخنانی گفت: سانحه محصول ساختار و سیستم است. سیستم‌ها زمانی که خوب کار نمی‌کنند و سبب حادثه می‌شوند. البته اشتباهات فردی هم دخیل است. متاسفانه سیستم ریلی راه آهن در کشور در چند ساله گذشته چندین بار حادثه آفریده است. در حالی که ما در مجلس در برابر جان تک تک مردم این کشور مسوول هستیم.

وی افزود: میانگین یک حادثه در هفته در کشور حادث می‌شود که بسیار از آنها اطلاع رسانی نمی‌شود. وضعیت بهره برداری از سرمایه عظیم راه آهن در کشور بسیار ضعیف است. همچنین حتی اگر بیل میکانیکی در مسیر  ریل نبود، مشکل ترمز قطار  به نحوی بود که قطعا این حادثه رخ می‌داد. از طرفی یک قطار باری برای حمل بار از بندر عباس به نقطه دیگر ۲ هفته در راه است که زمان را با گاری هم می‌توان طی کرد.

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس تاکید کرد: مدیر قبلی راه آهن هیچ احساس وظیفه‌ای درباره بهبود سیستم ریلی راه آهن نداشت و نتیجه آن توقف سرمایه گذاری بخش خصوصی شده است. از مدیر جوان انتظار داریم ساختارها را تغییر دهد. بهسازی و نوسازی ناوگان ریلی کشور هم با حضور بخش خصوصی درست نه فاسد اتفاق خواهد افتاد.

میعاد صالحی باید استعفا بدهد

اردشیرمطهری نماینده مردم گرمسار نیز در این باره گفت: به نظرم آقای میعاد صالحی شما باید بروی استعفا بدهید. چرا که این جایگاه نیاز به تخصص دارد. امروز در ساختار راه آهن کشور  این شرایط مورد سوال است. 

نماینده مردم گرمسار در مجلس با بیان اینکه راه آهن مجموعه بهره برداری گسترده با نیازهای تخصصی و به هنگام است، عنوان کرد: انتصاب مدیران متخصص و هماهنگی آنها با سازمان های مرتبط برای راه آهن بسیار ضروری است که متأسفانه در ماه های اخیر خدشه دار شده است.

عضو مجمع نمایندگان استان سمنان خاطرنشان کرد: زیرمجموعه راه آهن از مدیریت صالحی راضی نیستند و ایشان بدهکار این مسئولیت و مأمویریت است. حتی ما امکان یک تماس با وی را نداریم لذا نمایندگان نباید مماشات کنند و باید بدانیم که تبعات نارضایتی زیرمجموعه، برای مردم کف جامعه خواهد بود.

مشکلات حوزه حمل و نقل نهادی است

سید البرز حسینی در این باره گفت: رخ دادن یک حادثه بیانگر دخیل بودن مجموعه‌‎ای از عوامل است، در واقع اگر در طول یک مسیر یکی از مولفه‌ها درست و بجا انجام وظیفه نکند، شاهد بروز حادثه خواهیم بود.

نماینده مردم خدابنده در مجلس تاکید کرد: حمل و نقل جاده‌ای علاوه بر اهمیت اقتصادی، موجب روان سازی جابجایی کالا و مسافر می‌شود و بر این اساس ۹۵ درصد سهم حمل و نقل در حوزه جاده‌ای انجام می شود؛ این مهم در حالی است که حوزه ریلی، هوایی و آبی علی رغم سهم کم، دارای حساسیت بالایی باشد، زیرا بروز یک حادثه موجب تاثیرپذیری افکار عمومی می شود.

وی ادامه داد: در واقع سقوط یک هواپیما یا خروج قطار از ریل، موجب خدشه دار شدن افکار عمومی و همچنین کاهش اعتماد در این حوزه می شود.

حسینی تصریح کرد: مشکلات مربوط به حوزه حمل و نقل، مشکلات نهادی است؛ در واقع طبق صحبت های آقای صالحی سرعت قطار یکصد کیلومتر فراتر از حد استاندارد بوده و سرپرست کارگاه، پایش مناسب در آن بخش از مسیر انجام نداده است که بیانگر ریشه مشکلات است. پروژه های ریلی افرادی را می‌خواهد که دقت نظر داشته باشند، زیرا اکنون اهمال سرپرست کارگاه موجب شده حوزه ریلی زیر سوال برود.

این نماینده مردم در مجلس بیان کرد: در حوزه راه آهن مشکلات جدی وجود دارد که مدیریت‌ها و ساختارها دو بخش مهم هستند، حوزه راه آهن آنقدر اهمیت دارد که برای هر بخش آن مدیرکل در نظر گرفته شده و هوشمندسازی در آن صورت گرفته است؛ سهم ما در بحث حمل و نقل کالا در حوزه ریلی ۱۰ درصد است در حالی که باید به بیش از ۲۵ درصد برسد.

وی خاطرنشان کرد: در فرآیند این حادثه  مجموعه دولت مقصر است و باید استعفا و سپردن مسئولیت به فرد دیگری انجام می شد تا جامعه متوجه مسئولیت پذیری شود، نه اینکه صرفاً به یک عذرخواهی بسنده شود.

زیرساخت‌های راه و امدادی منطقه برای کاهش آسیب ها فراهم نیست

مجید نصیرایی نیز در جریان گزارش کمیسیون عمران از سانحه ریلی مسافربری مشهد- یزد، گفت: ضعف مدیریت و عدم نظارت در به وجود آمدن این حادثه مشهود است، باید آسیب شناسی دقیق صورت گیرد و به سادگی از کنار آن عبور نکنیم و نباید این اتفاق را صرفا به گردن لوکوموتیوران و راننده بیل مکانیکی انداخت بلکه باید ضعف ساختارهای اجرایی و نظارتی دیده شود.

نماینده مردم فردوس با بیان اینکه زیرساخت‌های منطقه طبس مناسب وقوع دوباره چنین اتفاقاتی است، گفت: حوادث طبیعی و معادن این منطقه احتمال وقوع هر حادثه‌ای را افزایش می‌دهد اما زیرساخت‌های بهداشت و درمان، راه و امدادی این منطقه برای کاهش آسیب ها فراهم نیست.

سرعت بالای قطار دلیلی بر وقوع حادثه بوده است

همچنین احد آزادیخواه درباره سانحه قطار مسافری مشهد – یزد گفت:  سرعت بالای قطار به عنوان یکی از علل اصلی وقوع حادثه است. از مجموع ۷ نقصی که کمیسیون عمران در گزارش خود به آن اشاره کرده است، به سرعت بالای قطار تاکید شده است. این موضوع را چگونه باید تدبیر کرده و چند بار باید تکرار شود تا جلوی آن گرفته شود؟ اگر تصادفی اتفاق افتاده متاثیر از علل و عواملی بوده است.

آزادیخواه اشاره کرد: گفته شده هدایت قطار توسط لوکوموتیوران پایه سه انجام شده که غیرقانونی است و هر فردی جواز این کار را داده باید به اشد مجازات محکوم شود. ما نباید کوتاه بیاییم، چرا که قانون امری را مجاز ندانسته، اما هدایت قطار به دست راننده پایه سوم داده شده و با جان این همه مسافر بازی شده است.

این نماینده مردم در مجلس  با اشاره به وجود بیل مکانیکی روی ریل راه آهن افزود: پیمانکار نگهدار خط، بیل مکانیکی را روی خط نگه داشته و ناظر مقیم هم وجود نداشته است. هر پیمانکاری نیاز به ناظر مقیم دارد، اما در این موضوع، بیل مکانیکی بدون توجه بر روی خط قرار گرفته است، لذا تقاضا دارم این پرونده به کمیسیون اصل ۹۰ و یا مراجع قضایی ارسال شده و موضوع مورد پیگیری قرار بگیرد و نتیجه توسط کمیسیون عمران و مجلس شورای اسلامی به اطلاع خانواده های داغدار برسد تا بدانند وکلای ملت و نمایندگان انقلابی پیگیر مشکلات آنها هستند.

مقصران به اشد مجازات محکوم شوند

حبیب الله دهمرده  در رابطه با گزارش کمیسیون عمران از سانحه ریلی مسافربری مشهد- یزد، گفت: چنین شیوه های مدیریتی برای نظام جمهوری اسلامی ایران وهن ایجاد می کند و قابل قبول نیست؛ متاسفانه در بررسی این حادثه شاهد بی نظمی های بسیاری در حوزه مدیریتی هستیم و کسی هم پاسخگو نیست، چرا یک بیل مکانیکی در مسیر رها شده است.

نماینده مردم زابل در مجلس اظهار کرد: مسئولان باید پاسخ دهند آیا جان آدم ها بی ارزش است؟ اگر جای وزیر راه بودم ابتدا خودم استعفا می دادم و یا مسئولین مربوطه را برکنار می کردم؛ باید خون بها مشخص شود زیرا افراد مسئول در این حوزه مجرم هستند.

وی ادامه داد: متاسفانه مشاهده می شود مسئولیت مهم حوزه ریلی به عنصری با نام صالحی سپرده شده که تجربه ای ندارد لذا باعث بروز چنین حوادثی می شود و مشاهده می شود که خانواده ها داغدار شده، وهن برای نظام رخ داده و دنیا شیوه مدیریتی مان را به تمسخر گرفته است.

این نماینده مردم در مجلس یازدهم خاطرنشان کرد: باید برای مسئولان این حادثه اشد مجازات پیش بینی شود زیرا چنین اقدامی نوعی پیشگیری به شمار می رود.

توسعه شبکه ریلی توسط مدیرعامل سابق راه آهن اجرایی نشده است

رحمت الله نوروزی نیز در تذکر شفاهی در این باره گفت: براساس برنامه ششم توسعه باید ۱۰ درصد از بودجه سالانه به توسعه شبکه ریلی و کریدورهای بین المللی اختصاص یابد، اما این امر توسط مدیرعامل سابق شرکت ملی راه آهن، انجام نشده است و از سال ۹۲ با حضور سه رئیس جمهور در استان گلستان و مرز اینچه برون، مصوباتی وجود داشته اما هیچ اقدامی انجام نشده است. از این رو مجلس و کمیسیون اصل ۹۰ و دستگاه های نظارتی این موضوع را پیگیری کنند.

نماینده مردم علی آباد کتول در مجلس یازدهم افزود: وزیر راه باید نسبت به حادثه رخ داده درخصوص خروج قطار از ریل در محور مشهد-یزد در مجلس حاضر و پاسخگو باشد. همچنین صالحی مدیرعامل راه آهن نمی تواند مسئول سوانح را مشخص کند. این تعارض منافع بوده و وزیر باید حکم مسئول رسیدگی به سوانح را امضا کند، لذا وزیر باید در صحن علنی مجلس حضور پیدا کرده و نسبت به موضوعات پیش آمده پاسخگو باشد.

جایگاه ایران در جهان درباره حوادث ریلی و جاده‌ای باید مشخص شود

محمدرضا صباغیان بافقی نیز در این باره در تذکری گفت:  موضوع مهمی که در این گزارش مطرح نشده است و باید از رئیس کمیسیون عمران توضیحاتی بخواهیم این است که موضوع تصادفات و سوانح ریلی در دنیا به چه صورت است و ایران چه جایگاهی دارد، وضعیت حوادث ریلی در کشور چه گونه است؟ اگر این حوادث بسیار است راه آهن مقصر است، در سیاستگذاری دستگاه‌های مذکور مقصر هستند چرا که به این موضوع توجه نشده است.

نماینده مردم مهریز با تاکید بر موضوع تعارض منافع مطرح کرد: موضوع دیگر تعارض منافع است، راه آهن هم مقنن و قانونگذار است و آئین نامه دستورالعمل می فرستد و هم خودش اجرا می کند. بسیاری از شرکت هایی که در راه آهن کار می کنند مسئول و دست اندرکار و یا سهامدار راه آهن هستند.

وی خاطرنشان کرد: طبیعتا یکی ازعواملی که باعث می‌شود نظارت درستی نباشد و این حوادث اتفاق بیفتد این است که مطالبه‌ای نیست. شرکت‌هایی که در راه آهن وجود دارند به دنبال منافع خودشان هستند، وقتی تعارض منافع باشد به تجهیزات نمی پردازند و آن را به روز نمی کنند.