جشنواره فارابی در قامت قطب‌نمای علوم انسانی

به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، نشست خبری سیزدهمین دوره جشنواره بین‌المللی فارابی هفتم تیر در پژوهشکده مطالعات فرهنگی وزارت علوم تحقیقات و فناوری برگزار شد. در این نشست عبدالحسین کلانتری، معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم و دبیر جشنواره بین‌المللی فارابی، حجت الاسلام و المسلمین رضا غلامی، رئیس مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم و رئیس دبیرخانه دائمی جشنواره بین‌المللی فارابی و مهدی عباس‌زاده، قائم مقام رئیس دبیرخانه و دبیر کمیته علمی جشنواره حضور داشتند.

عبدالحسین کلانتری با بیان اینکه علوم انسانی به معنای عام در ایران سابقه طولانی دارد، گفت: علوم انسانی موجب تعاملات ارزشمند در جهان می‌شود. در ایران تعاملات در حوزه علوم انسانی بعد از اسلام انجام شد، اما هجمه علوم انسانی مدرن تعاملات معقول را از ریل خود و از مدار گفت‌وگویی خارج کرده‌است. در نتیجه با نوعی از علوم انسانی مواجه شدیم که نسبت مناسبی با علم نافع ندارد. منظور علمی است که بتواند زندگی مردم را سامان دهد و مشکلات حاکمیت را رفع کند، این مسائل صفر و صدی نیست، اما فعالیت‌ها در این حوزه نتوانسته‌اند نسبت را رعایت کند.

به گفته دبیر سیزدهمین جشنواره بین‌المللی فارابی، علوم انسانی نظام‌ساز و جامعه‌ساز است. علوم انسانی افق تمدنی جوامع را مشخص می‌کند و شکل دهنده گذشته، حالا و آینده است.

معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم، با اشاره به اینکه بیش از نیمی از فضای علمی و دانشگاهی کشور  متعلق به علوم انسانی است، ادامه داد: به همین دلیل توجه و بررسی علوم انسانی اهمیت دارد، این دولت عزم خود را جزم کرده‌است  تا اقداماتی تاثیرگذار در این حوزه انجام شود.

به گفته کلانتری جشنواره فارابی می‌تواند در قامت قطب‌نمای علوم انسانی در کشور عمل کند، این جشنواره فرصتی برای شناسایی آسیب‌ها و فرصت‌ها است. این جشنواره باید در حوزه علوم انسانی مرزشکنی کند. جشنواره فارابی می‌تواند به گفتمان‌سازی کمک کند، می‌تواند به تولید علم نافع کمک کند، به مسائل و مشکلاتی که مردم با آن مواجه هستند، کمک کند.

او با اشاره به ریل‌گذاری‌هایی که در دوره جدید انجام شده‌است، ادامه داد: برخی از اقدامات به سال‌های آینده موکول شده‌است، امیدواریم جشنواره بتواند در تقویم جهان اسلام قرار بگیرد، این جشنواره در دولت جدید وزن جدیدی پیدا کرده و در آیین‌نامه توانسته همپای جشنواره خوارزمی وزن پیدا کند. امیدواریم این روند به ریل‌گذاری حوزه علوم انسانی کمک کند.

کیفیت جشنواره فارابی بالاتر خواهدشد
حجت الاسلام و المسلمین رضا غلامی، جشنواره فارابی را یکی از مهم‌ترین رویدادهای علمی در عرصه علوم انسانی و اسلامی شمرد و گفت: امسال مراسم اختتامیه سیزدهمین دوره جشنواره بین‌المللی فارابی ۱۴ تیر ماه با حضور و سخنرانی سیدابراهیم رئیسی، رئیس جمهور در محل سالن اجلاس سران اسلامی برگزار می‌شود.

به گفته رئیس مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، این جشنواره جدای از تکریم و تقدیر از بزرگان علوم انسانی، نقش مهمی در بالا بردن کیفیت علوم انسانی دارد.

غلامی با اعلام اینکه در دولت سیزدهم منزلت جشنواره فارابی در وزارت علوم ارتقا پیدا کرده‌است، ادامه داد: تغییرات مهمی برای جشنواره سال آینده در سطح داخلی و بین‌المللی درنظر گرفته شده‌است. با نظر وزیر علوم قرار شد مبلغ جشنواره فارابی و خوارزمی برابر باشد و این بر کیفیت آثار تاثیرگذارخواهد بود.

رئیس دبیرخانه دائمی جشنواره بین‌المللی فارابی با بیان اینکه جشنواره فارابی ماحصل آنچه را در دانشگاه‌ها انجام می‌شود، ارائه می‌کند، افزود: هرچه دانشگاه‌ها برای ارتقای کیفی خود بیشتر سرمایه‌گذاری کنند کیفیت جشنواره بالاتر خواهدشد. کیفیت جشنواره با تعداد آثار ارسال شده و رتبه‌بندی آثار ارتباط دارد. برخی از دانشگاه‌ها رتبه بالا و برخی رتبه پایین‌تری دارند، از ریاست دانشگاه‌ها دعوت می‌کنم اهتمام لازم را در این حوزه نشان دهند، تا هر سال بتوانند کاندیدای این جشنواره شوند، چراکه این جشنواره یکی از نشانه‌ها فعالیت دانشگاه‌ها محسوب می‌شود.

جوایز فارابی عینا مانند جوایز خوارزمی خواهدبود
به گفته غلامی جشنواره فارابی قادر است هر سال سطح علمی علوم انسانی و همچنین سطح برخورداری محققان از مرجعیت علمی را مورد ارزیابی قرار دهد، همچنین وسیله بهتری برای انجام این ارزیابی وجود ندارد. دیگر آثار این جشنواره بسترسازی برای زمینه‌های مساعد برای تقویت دیپلماسی علمی است، زیرا این جشنواره بین‌المللی است و آثار خارجی را دریافت و با دانشمندان و دانشگاه‌های خارجی ارتباط برقرار می‌کند.

او درباره اقداماتی که در دوره‌های بعدی جشنواره انجام خواهدشد، توضیح داد: بنا داریم در دبیرخانه جشنواره ارتباط‌های بین‌المللی را ارتقا دهیم. با توجه به تاکید اخیر رهبر انقلاب در خصوص  فعالیت در حوزه دانشمندان اسلام با رئیس جمهور قزاقستان، جشنواره فارابی احساس مسئولیت کرده و تاسیس کنگره جهانی را در دستور کار قرار داده‌است. در این روند علاوه بر همکاری جشنواره فارابی با قزاقستان در این حوزه، مسئولان جشنواره فارابی سهم عمده‌ای در شناسایی دانشمندان اسلام خواهدداشت.

رئیس دبیرخانه دائمی جشنواره بین‌المللی فارابی درباره اقداماتی که در دوره بعدی جشنواره فارابی به اقدامات سال‌های گذشته افزوده خواهدشد، افزود: در جشنواره بعدی دو جایزه مرجعیت علمی و دیپلماسی علمی اضافه می‌شود. در دوره بعدی جشنواره اگر لازم باشد از داوران غیرایرانی هم ممکن است استفاده شود. البته از همین دوره جوایز عینا مانند آنچه خوارزمی اعطا می‌کند خواهدبود. به این معنی که جوایز در دوره‌های قبل هرچقدر بود، سه برابر می‌شود و مبلغ مابه تفاوت از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری پرداخت می‌شود.

۱۶ اثر در بخش جوان و بزرگسال انتخاب شدند 
مهدی عباس‌زاده با اشاره به اینکه در سیزدهمین دوره جشنواره فارابی ۱۵ مدیر گروه و ۱۵ تیم ارزیابی فعالیت کردند، ادامه داد: جشنواره فارابی دو بخش داخلی و بین‌الملل دارد، در بخش داخلی  مجموع آثاری که در دوره ۱۳ در سامانه بارگذاری شده‌است و مورد ارزیابی قرار گرفت تعداد 3088 اثر ‌بود. این تعداد قدری کمتر از دوره قبل است، امیدواریم با اقدامات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای دوره‌های بعد تعداد آثار بیشتر شود. در بخش نخست پالایش اولیه انجام شد و آثاری که پژوهش قلمداد نمی‌شوند، از دور خارج شد. تعداد ۲۶۶۹ اثر باقی ماند و در ۱۵ گروه علمی بر اساس حوزه اصلی علوم انسانی گروه‌بندی شد.

قائم مقام رئیس دبیرخانه ادامه داد: در گروه‌ها ارزیابی اجمالی درون گروه انجام شد، در هر گروه یک مدیر و ۶ تا ۷ استاد آثار را بررسی اجمالی کردند و به آن سوال پاسخ دادند که آیا اثر می‌تواند وارد بررسی تفصیلی شود یا نه. در نهایت ۲۰۷ اثر برای بررسی ارزیابی همه جانبه  یعنی تفصیلی فرستاده‌شد.

دبیر کمیته علمی جشنواره درباره ویژگی‌های اثری که مورد قبول داوران جشنواره فارابی قرار می‌گیرد، بیان کرد: پژوهشی که در فارابی بررسی می‌شود باید یک مساله را مطرح کرده‌باشد و آن را بررسی کند. پژوهش باید نوآوری داشته‌باشد، باید دیدگاه‌ها به بررسی تحلیل و نقد برسد، همچنین باید در پژوهش مساله گره‌گشایی علمی انجام شود؛ این‌ها مهم‌ترین شاخص‌های محتوایی است. آثار در آخر توسط دو داور ارزیابی همه جانبه می‌شوند. در نهایت ۱۶ اثر در بخش جوان و بزرگسال انتخاب شدند.

در این دوره برگزیده رتبه یک نداشتیم 
عباس‌زاده با توضیح درباره اینکه در جشنواره فارابی دو سطح برگزیده و شایسته تقدیر در نظر گرفته شده‌است، بیان کرد: در سیزدهمین دوره جشنواره فارابی برگزیده رتبه یک نداشتیم، برگزیده رتبه، دو یک یا دو مورد و عمدتا برگزیدگان رتبه سه یا شایسته تقدیر بودند. راهی در پیش است که باید کیفیت جشنواره فارابی ارتقا پیدا کند.

به گفته قائم مقام رئیس دبیرخانه بخش داخل چند حوزه مختلف دارد، بخش مهم شخصیت‌های پیشگام و پیشتاز است. شخصیت‌های پیشگام اساتید چهره و مرجع که از دنیا رفته‌اند، هستند و بخش پیشتاز اساتید در قید حیات است. در این دوره از گروه‌های علمی جشنواره کمک گرفته‌شد. این گروه حدود 20 نفر را به عنوان شخصیت‌های پیشگام و پیشتاز پیشنهاد دادند، اما وضعیت بودجه و امکانات محدود است و در نهایت ۵ شخصیت پیشگام و ۵ شخصیت پیشتاز در رشته‌های مختلف تعیین شدند.

او ادامه داد: بخش دیگر مترجم برتر است. در این بخش آثار ترجمه از عربی یا انگلیسی به فارسی بررسی می‌شود و دونفر انتخاب شدند. امیدوارم در دوره‌های بعد ترجمه معکوس هم داشته‌باشیم. حوزه بعد نظریه‌پرداز برجسته است، هر سال شورای عالی انقلاب فرهنگی،  یک نفر نظریه‌پرداز را برای این بخش پیشنهاد می‌کنند .همچنین برای انتخاب انجمن و نشریه علمی برتر از وزارت علوم استعلام می‌کنیم.

عباس‌زاده به اعلام اینکه در این دوره 65 اثر بین‌المللی در بخش بینالملل معرفی شدند، ادامه داد: برخی از طریق سایت آثار خود را به جشنواره فرستادند و برخی را با رایزنی‌های فرهنگی و با همکاری با اساتیدی که ارتباط خوبی با جامعه بین‌الملل دارند، به دست آوردیم. در نتیجه ۸۴ اثر به دست دبیرخانه رسید و در نهایت ۶۵ محقق خارجی و آثارشان وارد رقابت در جشنواره شد.

دبیر کمیته علمی جشنواره با بیان اینکه  بخش بین‌الملل سه حوزه علم دینی، انسان‌شناسی و اسلام‌شناسی دارد، گفت: در نتیجه بررسی شورای بخش بین‌الملل 10 محقق به عنوان محقق خارجی از بنگلادش،  مالزی، ۲ نفراز لبنان، پرتوریکو، بسنی، فیلیپین و 2 نفر از مراکش و ... برگزیده شدند.

جشنواره بین‌المللی فارابی به شکل سالیانه و در ایران برگزار می‌شود. نخستین دوره جشنواره در بهمن‌ماه ۱۳۸۶، دومین دوره در دی‌ماه ۱۳۸۷، سومین دوره آبان ماه ۱۳۸۸، چهارمین دوره در آبان ۱۳۸۹، پنجمین دوره در آبان ماه ۱۳۹۰، ششمین دوره در آبان‌ماه ۱۳۹۱، هفتمین دوره در بهمن ۱۳۹۳، هشتمین دوره در بهمن‌ماه ۱۳۹۵، نهمین دوره در دی‌ماه ۱۳۹۶، دهمین دوره در بهمن‌ماه ۱۳۹۷، یازدهمین در مرداد ۱۳۹۹ و دوازدهمین دوره ۲۷ تیرماه ۱۴۰۰  برگزار شد. سیزدهمین دو جشنواره بین المللی فارابی 14 تیرماه 1401 برگزارخواهدشد.