آیا سفر بایدن به منطقه نتیجه بخش خواهد بود؟

وی در ادامه این سفر در عربستان سعودی با ملک سلمان بن عبدالعزیز آل سعود و محمد بن سلمان ولیعهد این کشور دیدار و گفت و گو خواهد کرد و سپس در نشست سران کشورهای شورای همکاری خلیج فارس (عربستان سعودی، کویت، بحرین، امارات متحده عربی، قطر و سلطان نشین عمان) و سه کشور عراق، اردن و مصر در شهر جده شرکت می کند.

در خصوص اهداف اعلامی و غیراعلامی سفر بایدن به منطقه قبل از آغاز آن، گزارش ها و تحلیل هایی از سوی رسانه های مختلف و برخی شخصیت ها بر اساس نگاه هر یک از این رسانه ها و اهداف و سیاست های آنها و اشخاص مزبور منتشر شده است.

شبکه "کان" رژیم صهیونیستی روز ۱۳ تیر با اعلام خبر ورود تیمی از کاخ سفید برای آماده سازی سفر منطقه ای بایدن به فلسطین اشغالی خبر داد و رسانه‌های عبری نیز اعلام کردند که هدف از سفر رئیس جمهوری آمریکا به منطقه اعتمادسازی است و هموار کردن راه برای عادی سازی روابط بین اسرائیل و عربستان از دلایل مهم این سفر است.

بایدن پیش از این ۱۰ بار به فلسطین اشغالی سفر کرده بود اما اکنون به عنوان رئیس جمهوری آمریکا در اولین سفر منطقه ای خود به این کشور سفر می کند.

بنی گانتس وزیر جنگ رژیم صهیونیستی نیز در کمیته امور خارجی پارلمان رژیم صهیونیستی (کنست) در ادامه رجزخوانی‌ سران این رژیم علیه تهران مدعی تشکیل ائتلافی برای مقابله با ایران شد و افزود: این ائتلاف بر اساس تشکیل سامانه‌های پدافند هوایی به رهبری آمریکا در منطقه خاورمیانه شکل گرفته است.

برخی رسانه‌های عربی ۲۰ خرداد اعلام کردند که رژیم صهیونیستی به عنوان بخشی از چشم انداز همکاری مشترک با بعضی کشورهای عربی، سامانه هشدار سریع و راداری را در مناطقی از منطقه غرب آسیا از جمله امارات متحده عربی و بحرین مستقر کرده است.

تل آیو در ماه های اخیر بشدت از پیشرفت های پهپادی ایران و حزب الله لبنان به هراس افتاده است و مجبور است از موشک های چند میلیونی و سامانه های پدافند هوایی پیشرفته برای ساقط کردن پهپادهای ارزان قیمت این حزب استفاده کند که برای رژیم صهیونیستی چندان قابل قبول و مطلوب نیست و همواره از آن ابراز نگرانی کرده است. 

جیک سالیوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید هم ۸ تیر ماه در اظهاراتی که به نوعی افشای اهداف پشت پرده سفر بایدن اعلام شد، تصریح کرد: یکپارچگی و همکاری عمیق‌تر میان همه کشورهای منطقه در برابر تهدید ایران از جمله تهدید موشکی، اولویت واقعی آمریکا است و ما انتظار داریم هنگام سفر رئیس جمهوری به خاورمیانه این مساله را دنبال کنیم.

وی این مطلب را در گفت وگو با خبرنگاران در خصوص اهداف سفر بایدن به منطقه غرب آسیا و اینکه آیا آمریکا به دنبال ایجاد یک ائتلاف منطقه ای با شرکت کشورهای عرب و اسرائیل برای مقابله با توان موشکی ایران است، بیان و بر خلاف اظهارات وزیر جنگ رژیم صهیونیستی خاطر نشان کرد که ما در این سفر به دنبال ایجاد یک سپر دفاعی موشکی نیستیم.

تهران در ارتباط با طرح و اظهارات مرتبط با موضوع استقرار سامانه پدافند هوایی مشترک در منطقه آن را تحریک آمیز خواند. ناصر کنعانی سخنگوی وزارت خارجه نیز گفت که جمهوری اسلامی ایران به این اظهارات از منظر تهدید علیه امنیت ملی و منطقه‌ای نگاه می‌کند.  

ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم در ارتباط با سفر بایدن به منطقه با اشاره به تلاش های واشنگتن برای بازگشت ایران به برجام که آمریکا در سال ۱۳۹۷ از آن خارج شد، گفت: «نفوذ مخرب» ایران جزو موضوعاتی خواهد بود که بایدن در سفر به عربستان سعودی و اسرائیل درباره آنها گفت‌وگو خواهد کرد."

پایگاه خبری بی بی سی نیز روز یکشنبه ۲۰ تیر ماه در گزارشی به خط کردن کشورهای منطقه در برابر ایران را از اهداف مهم سفر بایدن به غرب آسیا خواند و افزود: رئیس جمهوری آمریکا در این سفر بر اهمیت رهبران منطقه برای واشنگتن تاکید خواهد کرد و از عربستان و امارات خواهد خواست تا با توجه به بحران انرژی در جهان به دنبال حمله روسیه به اوکراین بر تولید نفت خود با هدف خنثی کردن برنامه های مسکو تلاش کنند.

نشریه آمریکایی فارن افرز هم در خصوص سفر بایدن به منطقه با اعلام این که هدف اصلی آن تمرکز واشنگتن بر روی روسیه و چین است، نوشت: سفر رئیس جمهور آمریکا به خاورمیانه در لحظه حساسی انجام می شود. آخرین تلاش برای احیای مذاکرات متوقف شده بین آمریکا و ایران در مورد برجام در حال انجام است، توافقی که هدف آن جلوگیری از توانایی جمهوری اسلامی در دستیابی به سلاح هسته‌ای است.

این نشریه در ادامه با اشاره به اقدامات رژیم صهیونیستی علیه ایران در ماه های اخیر افزود: "با حمایت آمریکا، اسرائیل همچنان به دنبال سازماندهی تعدادی از کشورهای عربی در یک اتحاد نظامی علیه ایران است و بر اساس گزارش وال استریت ژورنال، آمریکا در ماه مارس گذشته نشستی را با حضور مقام های امنیتی مصر، اسرائیل، اردن، قطر، بحرین، عربستان و امارات برای ادغام سیستم های اشتراک اطلاعات و دفاع هوایی برای مبارزه با تهدیدات هوایی ایران تشکیل داده است."

این تحولات برنامه های واشنگتن را برای خاورمیانه به هم می زند. دولت بایدن استدلال کرده است که احیای برجام بهترین راه برای کنترل برنامه هسته ای ایران است. اما در صورت عدم موفقیت، به نظر می رسد آماده اتخاذ رویکرد فعلی اسرائیل برای مهار ایران است. این امر مستلزم تنگ ‌تر شدن حلقه اقتصادی دور گردن ایران از طریق خروج این کشور از بازار نفت است و این بدان معناست که ایالات متحده از اسرائیل در انجام حملات در داخل ایران و در تلاش برای ایجاد ائتلافی از کشورهای عربی برای مهار این کشور حمایت خواهد کرد.

فارن افرز در ارتباط با اهداف دیگر سفر بایدن به منطقه نوشت: هدف بعدی در اصل کارکرد جدیدی برای توافق ابراهیم است، دستاورد سیاست خارجی دولت ترامپ که اسرائیل را به بحرین، مراکش، سودان و امارات متحده عربی به ‌عنوان یک بلوک ضد ایرانی، پیوند داد. شاید این توافق به یک پیمان دفاعی نظامی کارآمد با حمایت ایالات متحده تبدیل شود.

نشریه مزبور در ادامه در ارتباط با اقدامات اسرائیل برای تشدید اوضاع در منطقه افزود: برای اجتناب از این مسئله، دولت بایدن باید خطوط قرمزی را برای اسرائیل تعیین و بر محدودیت حملات تحریک آمیز پافشاری کند. ایالات متحده همچنین باید یک استراتژی برای ثبات خاورمیانه ترسیم کند که صرفاً مبتنی بر مهار و رویارویی با ایران یا تضمین کاهش کوتاه مدت قیمت نفت نباشد، بلکه باید چارچوبی پایدار برای جلوگیری از درگیری ایجاد کند. موثرترین راه برای انجام این کار، انعقاد یک توافق هسته ای جدید با ایران است. مطمئناً، یک معامله نه آنقدر پیش خواهد رفت که اسرائیل را راضی کند و نه فعالیت‌های ایران و نیروهای نیابتی آن را در منطقه تعطیل خواهد کرد. با این حال، برنامه هسته ای ایران را به گونه ای حفظ خواهد کرد که اقدام فوری اسرائیل را غیرضروری کند و این احتمال اقدامات تلافی جویانه ایران در منطقه را کاهش می‌دهد که می تواند بازارهای انرژی جهان را متلاطم کند.

فارن افرز در پایان با تاکید بر این که واشنگتن باید راهبرد متفاوتی با هدف جلوگیری از درگیری از طریق تشویق روابط دیپلماتیک قوی تر بین ایران و کشورهای عربی اتخاذ کند، افزود: این راهبرد یکی از معدود مواردی است که می تواند به کاهش تنش های فزاینده در خاورمیانه کمک کند. فشار فزاینده روابط دیپلماتیک قوی‌تر بین ایران و همسایگان عرب آن، فرصتی برای واشنگتن برای تغییر جهت‌ امنیت منطقه فراهم می‌کند. واشنگتن با همکاری نزدیک با کشورهای عربی – نه فقط امضاکنندگان توافقنامه ابراهیم، بلکه با کشورهایی که منافع خاصی در امنیت خلیج فارس و دریای سرخ دارند – می تواند حمایت گسترده تری برای کنترل تشدید تنش بین اسرائیل و ایران ایجاد کند. این امر باید ضرورت مهار نظامی ایران را با تشویق دیپلماسی منطقه ای برای تأثیرگذاری بر رفتار تهران همراه کند. اسرائیل اعراب را برای پیوستن به یک چتر امنیتی ضد ایران تشویق می کند. ایران دلایل زیادی برای منصرف کردن اعراب از این اقدام دارد. کشورهای عربی می توانند از این اهرم برای تشویق هم ایران و هم اسرائیل برای دست کشیدن از تحریکات مخاطره آمیز و کنترل جنگ در سایه خود استفاده کنند. بایدن باید از سفر خود به منطقه برای تشویق آنها به انجام این کار استفاده کند.

روزنامه رای الیوم هم در گزارشی درباره سفر رئیس جمهوری آمریکا به منطقه نوشت: بایدن به خاطر موضوع فلسطین و حتی احیای عملیات صلح مُرده به منطقه سفر نمی کند بلکه هدف وی حمایت از امنیت صهیونیست ها و تقویت آن و تشکیل ناتوی عربی به ریاست اشغالگران اسرائیلی است.

این روزنامه با اشاره به شور و شوق وصف ناپذیر تشکیلات خودگردان فلسطین و محمود عباس رئیس آن از سفر آتی بایدن به منطقه و آمادگی برای پهن کردن فرش قرمز برای او با توجه به آلوده بودن دست آمریکا به خون فلسطینی ها به خاطر حمایت از جنایت های تل آویو این اقدام را مورد نکوهش قرار داد و نوشت: فشار به کشورهای حوزه خلیج فارس به منظور افزایش تولید نفت و نیز کاهش قیمت ها برای نجات اقتصاد آمریکا و اروپا و نابودی اوپک پلاس با روسیه از دیگر اهداف سفر بایدن به منطقه است.

رأی الیوم با اشاره به این که بایدن هیچ کدام از تصمیمات ترامپ رئیس جمهوری قبلی آمریکا از جمله انتقال سفارت آمریکا به قدس اشغالی و قرار دادن آن به عنوان پایتخت اشغالگران و نیز الحاق جولان سوریه را لغو نکرده است، هدف از سفر بایدن را ارائه تسلیحات پیشرفته به صهیونیست‌ها و پیشبردن طرح‌های سازش میان این رژیم و کشورهای عربی و اقدامات خصمانه علیه ایران خواند و ادامه داد: این سفر ثمری برای تشکیلات خودگردان و رئیس آن ندارد.

حسن بهشتی پور کارشناس سیاسی منطقه نیز در خصوص سفر بایدن به منطقه معتقد است که یکی از اهداف این سفر ارائه تضمین های لازم به عربستان در خصوص برجام است و این که اگر توافقی با ایران صورت گیرد در ضدیت با منافع و مصالح ریاض نخواهد بود.

وی با توجه به برخی طرح های رژیم صهیونیستی و آمریکا مانند تشکیل ناتوی عربی و سامانه یکپارچه پدافند هوایی و ادامه آتش بس در یمن، فروش سلاح به کشورهای عربی را از دیگر اهداف سفر بایدن به منطقه عنوان کرد که قرار است در خصوص آن گفت و گو و تبادل نظر شود.

پایگاه خبری العالم هم در خصوص سفر بایدن به منطقه از اهداف کوچک و بزرگ آن خبر داد و نوشت: تنها هدف کوچک این سفر تشکیل "ناتوی خاورمیانه" یا "ائتلاف عربی- اسرائیلی" است که حتی اظهارات پادشاه اردن درباره حمایت امان از تاسیس آن به این جنجال رسانه‌ها دامن زد.

این پایگاه در خصوص اهداف بزرگ تر سفر بایدن به منطقه و گمانه‌زنی‌ها در خصوص آن افزود: بخشی از اهداف صوری و  واقعی این سفر را رسانه‌های اسرائیلی به نقل از منابع آمریکایی فاش کردند و بر اساس آن اهداف سفر بایدن به خاورمیانه بیشتر از آنکه به "ناتوی خاورمیانه یا ائتلاف اسرائیلی- عربی" مربوط شود، مربوط به تدارکات و تفاهماتی در چارچوب فرماندهی مرکزی آمریکا در منطقه (سنتکام) است که اسرائیل نیز به آن پیوسته است.

رسانه‌های اسرائیلی می‌گویند "گرایش ایجاد همکاری اطلاعاتی و نیز فعالیت‌هایی برای تشخیص و شناسایی پرتاب موشک‌های کروز و پهپادها و تسلیحاتی از این دست و تبادل اطلاعات تکنولوژی است که همه آنها تحت نظارت آمریکا انجام می‌شود".

العالم خاطر نشان کرد، بدیهی است که هیاهوی رسانه‌های اسرائیلی و برخی رسانه‌های آمریکایی درباره تاسیس "ناتوی خاورمیانه" به اوج خود رسیده به نحوی که ملک عبدالله آن را تایید کرد تا سفر بایدن را از هجمه‌ها و انتقادها دور کند زیرا او مجبور خواهد شد با محمد بن‌ سلمان ولیعهد سعودی مصافحه کند که به خاطر دست داشتن در قتل خاشقچی منزوی شده است. این هیاهوی رسانه‌ها به نفع بن ‌سلمان نیز است؛ زیرا این شاهزاده از "ناتوی خاورمیانه" به عنوان سرپوشی برای عادی ‌سازی روابط ریاض – تل آویو  استفاده خواهد کرد و حمایت آمریکا را از خود برای تصدی مسند پادشاهی بعد از پدرش، به دست خواهد آورد.

پایگاه مزبور نوشت، اسرائیل نیز با این ادعا که در معرض تهدید موجودیتی است، آمریکا را می‌دوشد و تجهیزات و تسلیحات نظامی بیشتری را تصاحب می‌کند. رسانه‌های عبری‌ زبان فاش کردند که اسرائیل از آمریکا تجهیزات نظامی بیشتر و بودجه ویژه‌ای برای سامانه‌های دفاعی مانند "گنبد آهنین" و "مقلاع داوود" (سامانه موشکی دفاع هوایی) و نیز منابع مالی برای پروژه تکمیل سلاح لیزری را در جریان سفر برنامه‌ریزی بایدن به تل‌اویو درخواست خواهد کرد.

خود بایدن نیز روز یکشنبه ۱۹ تیر در یادداشتی که در روزنامه «واشنگتن پست» با عنوان «چرا من قصد دارم به عربستان سعودی بروم» نوشت: «هفته آینده، من به خاورمیانه سفر خواهم کرد تا فصل جدید و امیدوارکننده‌تری از تعامل آمریکا را در آنجا آغاز کنم. این سفر در زمان حیاتی برای منطقه انجام می‌شود و منافع مهم آمریکا را به پیش خواهد برد».

وی بدون اشاره به دیدگاه های خود در خصوص مرگ جمال خاشقچی در زمان تبلیغات انتخاباتی، ادامه داد: «خاورمیانه امن‌تر و یکپارچه‌تر از بسیاری جهات به نفع آمریکایی‌ها است. آبراه‌های آن برای تجارت جهانی و زنجیره‌های تامینی که ما به آنها تکیه می‌کنیم، ضروری هستند. منابع انرژی آن برای کاهش تاثیر جنگ روسیه در اوکراین بر منابع جهانی حیاتی است و منطقه‌ای که از طریق دیپلماسی و همکاری گردهم می‌آید به جای اینکه از طریق درگیری از هم بپاشد، به احتمال کمتری منجر به ظهور افراط‌ گرایی خشونت‌آمیز می‌شود که میهن ما را تهدید می‌کند یا جنگ‌های جدیدی که می‌تواند بار جدیدی را بر دوش نیروهای نظامی ایالات متحده و خانواده‌های آنها بگذارد.

در همین حال برخی رسانه های دیگر در خصوص اهداف سفر بایدن به منطقه به مواردی چون تلاش برای افزایش محبوبیت در آمریکا به دنبال بروز برخی مشکلات برای بایدن و در پیش بودن انتخابات میاندوره ای ماه نوامبر (آبان ۱۴۰۱) در آمریکا، نیاز بایدن به داشتن برگه برنده در سیاست خارجی در برابر جمهوریخواهان با توجه به اعلام ضغف دمکرات ها از سوی رقبا، افزایش قیمت انرژی در کشورهای غربی به خصوص آمریکا به دنبال جنگ بین روسیه و اوکراین و تاثیر آن بر نرخ تورم در این کشورها و احتمال بروز ناآرامی های اجتماعی، علنی شدن قرارداد امنیتی بزرگ بین عربستان و رژیم صهیونیستی، به حداقل رساندن تنش در خاورمیانه با توجه به نیاز آمریکا برای اتخاذ سیاست هایی برای مقابله با برنامه های مسکو و پکن، احتمال اعلام جنگ یمن، تغییرات اقلیمی و چالش های منطقه ای و جهانی اشاره می کنند.

در همین حال با نزدیک شدن به زمان سفر بایدن به منطقه غرب آسیا این روزها رایزنی ها بین مقام های سیاسی در کشورهای منطقه نیز در خصوص این سفر افزایش یافته و به تازگی «یائیر لاپید» نخست وزیر رژیم صهیونیستی در تماس تلفنی با «عبدالله دوم» شاه اردن درباره سفر بایدن به منطقه و همکاری‌های مشترک گفت وگو کرد.

«بنی گانتس» وزیر جنگ رژیم صهیونیستی و «محمود عباس» رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین نیز ۱۷ تیر با یکدیگر در مقر این تشکیلات دیدار کرده تا زمینه را برای سفر بایدن به منطقه فراهم کنند. هماهنگی های نظامی و غیرنظامی بین دو طرف با نزدیک شدن سفر بایدن و گفت و گو در خصوص چالش های امنیتی و مدنی در منطقه محور این دیدار اعلام شد.

رئیس‌ تشکیلات خودگردان فلسطین پیشتر اعلام کرده بود که منتظر سفر بایدن به منطقه هستیم تا درباره سرنوشت روابط با اسرائیل و دولت آمریکا تصمیم‌گیری کند.

اکنون با توجه به این که اهداف مختلفی از سفر بایدن به منطقه از سوی طرف های مختلف دنبال می شود این سوال مطرح است که آیا وی در این سفر می تواند به همه آنها دست یابد یا این که مجبور است با دست خالی منطقه را ترک کند و موقعیت وی بیش از پیش در آمریکا و جهان متزلزل شود؟

در چنین وضعیتی باید منتظر ماند تا این سفر انجام شود تا بتوان تحلیل درستی با توجه به بالا بودن متغیرها و پیچیدگی های موجود در مناسبات و روابط منطقه ای به دست آورد، اما آنچه که از هم اکنون و قبل از سفر بایدن می توان ارزیابی کرد این است که با توجه به این که هیچ نشانه ای از احتمال بازگشت آمریکا به برجام وجود ندارد و حتی تحریم های ایران نیز در روزهای اخیر افزایش یافته، بدعهدی های آمریکا در روابط و مناسبات بین الملل و عدم اطمینان کشورها به وعده های واشنگتن به خاطر تجربه تلخ برجام برای آمریکا، درگیر کردن اوکراین و روسیه از سوی غربی ها و عدم حمایت جدی از کی‌یف با وجود تحریکات قبلی، وجود اختلاف عمیق و ریشه ای بین کشورهای منطقه برای هر نوع همسویی و ایجاد تشکیلات جدید، ناکامی های این کشورها برای دستیابی به اهداف مورد نظر در ارتباط با برخی تشکل های سیاسی و نظامی، بروز اختلافات جدید بین مقام های رژیم صهیونیستی و ایجاد کابینه های ناموفق و شکست خورده با برگزاری انتخابات پارلمانی مختلف همگی حاکی از شکست اهداف بایدن در سفر منطقه ای است.

علاوه بر نگاه های سیاسی حاکمان در کشورهای منطقه باید از منظر افکار عمومی نیز به این سفر بایدن به منطقه نگاه کرد که با توجه به اقدامات و جنایت های واشنگتن در سال های اخیر خصوصا در افغانستان، عراق، سوریه، لیبی، یمن و ایران با سرنگون کردن هواپیمای مسافربری که در روزهای گذشته سالروز این اقدام جنایتکارانه بود، از هم اکنون می توان گفت که مردم بر خلاف برخی حاکمان وابسته خود چندان روی خوشی به سفر بایدن نشان نخواهند داد.

روزنامه رای الیوم در همین ارتباط نوشت: بایدن رئیس جمهوری کشوری است که عراق، سوریه و لیبی را ویران کرده و در ورای همه حملات اسرائیل به کشورهای عربی است، فلسطینی‌ها از آن استقبال نخواهند کرد زیرا دستان وی به خون ملت فلسطین آغشته بوده و حامی ظلم و اشغالگری و آپارتاید رژیم صهیونیستی است.

این روزنامه افزود: تصمیم تشکیلات خودگردان برای استقبال از بایدن، ربطی به ملت فلسطین ندارد و به مثابه اهانت به شهیدان و اسیران فلسطینی است. چرا تشکیلات خودگردان فلسطین و رئیس آن از دیدار با بایدن سر باز نمی‌زند؟ مگر بایدن برای مقامات تشکیلات خودگردان و ملت فلسطین چه دارد که آنها برای او فرش قرمز پهن کنند؟ از همین رو باید این دیدار که در راستای توطئه علیه جهان عرب و اسلام است، مورد مخالفت قرار گیرد.

فرجام سخن این که از نظر کارشناسی سیاسی اگر چه ممکن است بیانیه هایی نیز در پایان دیدارهای بایدن از فلسطین اشغالی و عربستان در خصوص دستاوردهای این سفر به صورت صوری صادر شود ولی باید در نظر داشت که با توجه به زمینه های مزبور و اختلافات پیش گفته این سفرها و بیانیه های پایانی آن نیز مصرف چند روزه داشته و موقتی می باشد و دارای ضمانت اجرایی و ثبات کافی نیست و واشنگتن نخواهد توانست با این سفر به اهداف خود برسد و به همین خاطر بی دلیل نیست که عبدالله دوم شاه اردن نیز از هم اکنون در خصوص هرگونه اقدام جمعی در منطقه ابراز تردید کرده و گفته که اگر ماهیت ائتلاف‌ها و مأموریت اصلی آنها مشخص نباشد، موضوع ائتلاف یک مسأله پیچیده‌ است.