خراسان شمالی هفت موزه دارد که گذر بیشتر جمعیت استان به آنها افتاده است، اما مجموعه های خصوصی نیز این روزها جای خود را در استان باز کرده است به طوری که جدیدترین مجوز مجموعه مردم شناسی اسفراین هفته گذشته صادر شد.
اگر پای صحبت مجموعه داران استان بنشینیم، همه آن ها از علاقه و شوق خود برای گرد آوردن اشیایی سخن می گویند که هویت و تاریخ گذشتگان در ورای تک تک آن ها نهفته است.
هر یک از این مجموعه داران که گاه عمری را بر سر گردآوردی مجموعه های خود گذاشته اند، برای هر یک از اشیای موزه های کوچک خود داستان هایی دارند که مانند سند و شناسنامه مستند است و همین امر ارزش کار آن ها را دو چندان می کند.
این افراد اکنون می توانند مجموعه های خود را به قیمت های گزافی بفروشند، اما چه کسی پاره تن خود رامی فروشد و حتی در گرماگرم تورم و شرایط سختی که این این روزها حاکم بر جامعه است نیز تک تک اجزای این موزه ها را با چنگ و دندان حفظ کرده اند.
حال که اشیای قیمتی در پستوی منازل خراسان شمالی راه پیدا کرده است باید دید که در مجموع این علاقه به حفظ هنر و میراث کشور در سرزمین هنردوست این خطه از شمالشرق کشور چه مزیتی دارد.
چرا مجموعه داری؟
پیشینه مجموعه‌داری در ایران سابقه خیلی طولانی ندارد و برای اولین بار ناصرالدین‌شاه آثار هنری را جمع‌آوری کرده و با انتخاب خود در کاخ گلستان به نمایش گذاشت. از مراکز دیگری که تبدیل به مکانی برای بازدید شدند، موزه مقدم و موزه ملک و مجموعه همایون صنعتی است.
بسیاری از این آثار از طرف گالری‌ها به فروش می‌رسند و نیمی هم در حراجی‌ها قابل فروش هستند. در این میان خود هنرمند یا گالری که همان اثر را به فروش می‌رساند، در ارزش‌گذاری اثر مؤثرند و مجموعه داران با کارکرد مثبتی که انجام می دهند به بازار هنر شکل می‌دهند.
اگر از مبحث علاقه به جمع‌آوری اثر هنری بگذریم، اهمیت مجموعه‌داری به ارزش اثر هنری باز می‌گردد؛ یعنی برای یک مجموعه‌دار علاوه بر اینکه به یک اثر علاقه دارد، اما ارزش یک اثر و آینده آن اثر هم مهم و درخور توجه است و دورنمای یک مجموعه است که به آن ارزش می‌دهد و جنسش قدمت پیدا کند.
علاوه بر اینها بخش درخورتوجهی از آثار و حمایت فرهنگی آنها با بخش‌هایی مثل بنیادهای هنری است که زمینه‌ای را برای مطالعه، فهم هنر و ارتباط آنها با جریان‌های روز اجتماعی در ایران و جهان ایجاد می‌کنند.
مجموعه‌داری در خراسان شمالی
مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان شمالی در مورد مجموعه های استان می گوید: نخستین مجوز مجموعه داری در این خطه هنردوست مربوط به مجموعه سکه و اسکناس جهانگیر نیکدل است که درسال ۹۴ صادر و نخستین مجوز مجموعه مردم شناسی در اسفراین مربوط به تاریخ اسفراین و اسناد، نسخ خطی، عکس، لوازم کشاورزی سنتی و ابزار آلات قدیم نیز هفته گذشته صادر شد و به تازگی یک مجوز مجموعه مردم شناسی قوم کرمانج در شیروان صادر شده است و اشیای این مجموعه بیشتر مربوط به قومیت کرمانج و شامل وسایل کوچ و آداب و رسوم آن، اسناد، تصاویر و لباس قوم کرمانج است و یک مجموعه مردم شناسایی نیز در بجنورد مجوز فعالیت دریافت کرده است که دست بافته ها، صنایع دستی، لباس های محلی و زیور آلات اقوام ساکن در استان را در خود جای داده است.
علی مستوفیان می افزاید: در واقع هدف از تهیه و تدوین قوانین مربوط به مجموعه داری، حمایت از دارندگان اموال فرهنگی تاریخی مجاز، ساماندهی این اموال و جلوگیری از خروج این وسایل ارزشی و تاریخی به خارج از کشور است.
وی می گوید: اموال فرهنگی تاریخی در دست اشخاص باید بیانگر سیر تحول یک فن، صنعت و هنر در یک دوره زمانی خاص یا جزو آثار معدود و یا نادر در یک دوره زمانی خاص باشند و با توجه به مستندات و منابع موجود بیانگر رخدادهای مهم تاریخی و عمری بالای یکصد سال و یا از نظر هنری دارای ویژگی خاص و معرف نام شخصیت‌های برجسته تاریخی- فرهنگی یا متعلق به آنها باشند.
مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان شمالی می افزاید: این اشیا باید مربوط به باورها و نگرش‌های دینی، آیینی و اساطیری باشند و به صورت سند و مدرک مکتوب و مصور فرهنگی تاریخی و هنری ارایه شود و نزد عامه مردم و عرف جامعه مورد احترام و یا بیانگر تحول تکنولوژی و علمی در دوره خود و دارای یک سبک و شیوه نوین در میان آثار همدوره خود باشد.
وی در مورد حمایت های قانونی از مجموعه داران می گوید: ایجاد بانک اطلاعاتی از آثار مجموعه داران، خدمات کارشناسی، فنی و علمی لازم را برای مرمت و حفاظت از آثار ، فراهم ساختن تمهیدات لازم را برای حضور و مشارکت مجموعه داران در نمایشگاه‌های بین المللی و مساعدت های لازم جهت پیگردهای قضائی در مورد اموال سرقت شده از مجموعه داران از جمله حمایت‌های قانونی قابل انجام است.
امنیت؛ خواسته مجموعه داران
مجموعه داری در خراسان شمالی قدمت زیادی ندارد و تعداد این افراد به انگشتان دست هم نمی رسد و طبیعی است، هنری که تازه به این خطه ورود کرده، دغدغه هایی نیز دارد و در ادامه شرایط حاکم بر این هنر را از زبان یکی از این مجموعه داران جویا می شویم.
نخستین مجموعه داری که در بجنورد مجوز فعالیت دریافت کرده است "جهانگیر نیکدل" نام دارد.
او که موزه کوچکی از سکه و اسکناس دارد از ۲۵ سالگی نخستین گام خود را برای جمع آورری اشیای مورد علاقه اش برداشته است در این‌باره می گوید: ۲۷ سال با عشق و علاقه کار خود را دنبال می کنم و سکه به سکه و اسکناس به اسکناس را با خون دل جمع کردم.
وی با بیان اینکه برخی از سکه های این مجموعه به زمان ساسانیان تعلق دارد می افزاید: اسکناس و سکه های تمام کشورهای روی کره زمین را در مجموعه خود جمع آوری کرده ام و انواع سکه های ایرانی از زمان پهلوی دوم تاکنون در این مجموعه گرد آوری شده است، به طوری که بیش از پنج هزار سکه، اسکناس، مدال یادبود و مهرهای سلطنتی مربوط به دوره‌های مختلف ایران و جهان را گردآوری کرده ام.
این مجموعه دار در مورد امنیت و نگهداری این مجموعه نیز می افزاید: دوندگی هایی زیادی برای دریافت مجوز انجام شد و انتظار می رود که این مجموعه در مکانی امن در معرض دید مردم قرار گیرد ولی متاسفانه این آثار ارزشمند در صندوق امانات بانک خاک می خورد.
نیکدل می افزادی: سال ۹۴ مجوز خود را دریافت کردم و تاکنون محل امن و مناسبی را در اختیار من قرار نداده اند تا موزه کوچک خود را در معرض دید عموم قرار دهم، اگرچه تاکنون دولت و میراث فرهنگی حتی یک ریال هم در این زمینه کمک نکرده است.
در حال حاضر موزه‌های عمارت مفخم در بجنورد، قلعه جلال‌الدین گرمه، گرمابه تاریخی جاجرم، گرمابه تااریخی فاروج و موزه تاریخ و فرش شیروان موزه های فعال و دولتی این استان و ۲ موزه نیز با مساحت هزار و ۵۰۰ مترمربع در آشخانه و اسفراین در دست احداث است.
خراسان شمالی با دارا بودن ۸۶۳ هزار نفر دارای ۱۱۵ جاذبه گردشگری، ۲۴ منطقه نمونه ملی و استانی و هشت روستای هدف گردشگری مقصدی بکر برای طبیعت دوستان و علاقه‌مندان به فرهنگ و آیین‌های اقوام مختلف است.
تعداد آثار ثبت شده استان در فهرست آثار ملی ۶۲۱ اثر تاریخی، طبیعی و ناملموس است که از مجموع آثار ثبت شده در فهرست ملی کشور ۵۰۹ اثر تاریخی، ۴۲ اثر طبیعی، ۷۰ اثر ناملوس و تعداد ۱۱ اثر نیز ثبت جهانی شده است.
این استان دارای ۶ موزه در شهرستان های بجنورد، فاروج، شیروان، گرمه و جاجرم است.
نظر شما