در ماه‌های اخیر با آغاز و تداوم بحران اوکراین، روند رو به تنزل هژمونی آمریکا و اروپا بیش از پیش برجسته شده تا جایی که به تازگی «کارین کنایسل» وزیر امور خارجه اسبق اتریش در مصاحبه با مجله «آسیا تایمز» به افول اروپا اعتراف کرد و گفت «کشورهای اروپایی در عرصه بین‌المللی در حال تضعیف شدن هستند، در حالی که اهمیت کشورهای آسیا در حال افزایش است.»
این سیاستمدار اتریشی که در حال حاضر روی کتابی به نام «مرثیه برای اروپا» کار می‌کند افزود: «اروپا در حال شروع به ایفای نقش کمتری در جهان، هم از لحاظ جمعیتی و هم از نظر سیاسی است.
پیری و کاهش جمعیت
اگر جمعیت را به عنوان یکی از عناصر قدرت کشورها در نظر بگیریم، یکی از بزرگ ترین چالش‌های پیش روی کشورهای اروپایی، کاهش مداوم جمعیت آن است که در دو سال اخیر به دلیل همه گیری کووید-۱۹ تشدید شده است.
گزارش اخیر «مرکز آمار اتحادیه اروپا» (یورواستات) نشان می‌دهد که جمعیت اتحادیه اروپا برای دومین سال متوالی در سال ۲۰۲۱ کاهش پیدا کرد.
بر پایه گزارش مزبور، «کل جمعیت ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا از ۴۴۷ میلیون نفر در اول ژانویه ۲۰۲۱ به ۴۴۶.۸ میلیون نفر در اول ژانویه ۲۰۲۲ کاهش یافته است که کاهش خالص حدود ۱۷۲ هزار نفری را نشان می دهد.»
از دهه ۱۹۶۰ که اتحادیه اروپا کاهش جمعیت را ثبت کرده، اولین بار در سال ۲۰۱۱ بود که کاهش جمعیت ثبت شد اما سال بعد به دلیل مهاجرت خالص، این روند افزایشی شد. اتحادیه اروپا ساکنان بیشتری را که از خارج از این بلوک آمده اند، جذب کرده و میزان مهاجرت خالص حدود ۱.۰۶ میلیون نفر بوده‌است.
این در حالی که این رقم در سال ۲۰۲۰، ۸۰۰ هزار نفر برآورد می‌شد. با این حال، این افزایش جمعیت برای جبران عدم تعادل بین نرخ تولد و مرگ کافی نیست.
در سال ۲۰۲۱ در مقایسه با سال ۲۰۲۰، حدود ۱۱۳ هزار مورد مرگ و میر بیشتر ثبت شده، در حالی که نرخ تولد تقریبا مشابه سال قبل باقی مانده‌است.
یکی از نگرانی‌ها پیرامون مسائل جمعیتی در اتحادیه اروپا، شمار پایین نرخ زاد و ولد در قیاس با مرگ و میر است؛ موضوعی که همواره وجود داشته و سران بروکسل از طریق مهاجرپذیری در صدد جبران آن برآمده‌اند.
با توجه به آنچه در مورد مشکلات جمعیتی اتحادیه اروپا گفته شد، انتظار می‌رود که همواره این روند کاهشی تداوم و اتحادیه اروپا از شرایط کنونی کوچک‌تر شود. بر پایه برخی پیش‌بینی‌ها این جمعیت تا سال ۲۰۷۰ میلادی به ۴۲۴ میلیون نفر کاهش خواهد یافت.
گستره فقر و محرومیت
برخلاف تصورات عمومی و جوسازی‌های رسانه‌ای در سطح جهان، فقر و محرومیت از عمده مشکلاتی است که شهروندان اتحادیه اروپا با آن درگیر هستند.
جمعیت در خطر فقر یا محرومیت اجتماعی در اتحادیه اروپا طی سال ۲۰۲۰ میلادی به ۹۶.۵ میلیون نفر رسید که معادل ۲۱.۹ درصد مجموع جمعیت ۲۷ کشور عضو این اتحادیه است.
یورواستات چندی پیش با انتشار گزارشی اعلام کرد که در میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا، جمهوری چک با ۱۱.۵ درصد پایین‌ترین جمعیت در معرض فقر یا محرومیت اجتماعی را داراست و در مقابل رومانی با ۳۵.۸ درصد بیشترین جمعیت در خطر فقر یا محرومیت را داراست.
بر پایه این گزارش، نسبت جمعیت در خطر فقر یا محرومیت اجتماعی در آلمان به عنوان قدرت نخست اقتصادی اتحادیه اروپا به ۲۲.۵ درصد رسیده که بالاتر از متوسط اتحادیه اروپاست. اما در فرانسه به عنوان دومین قدرت اقتصادی اتحادیه این نسبت ۱۸.۹ درصد است که ۲ واحد درصد کمتر از میانگین اتحادیه اروپاست.
گزارش یورواستات همچنین حاکی از آن است که ۶۶.۲ درصد از جمعیت در معرض فقر یا محرومیت اجتماعی، بیکار هستند و تنها ۱۱.۸ درصد از شاغلان در این دسته‌بندی قرار گرفته‌اند. همچنین زنان (۲۲.۹ درصد) بیش از مردان (۲۰.۹ درصد) در خطر فقر یا محرومیت اجتماعی هستند. این نسبت در میان افراد زیر ۱۸ سال و سالمندان بالای ۶۵ سال نیز به ترتیب ۲۴.۲ و ۲۰.۴ درصد است.
بر اساس مطالعه‌ای که توسط «کنفدراسیون اتحادیه‌های کارگری اروپا» (ای.تی.یو.سی) انجام شده در سال ۲۰۲۰ میلادی بیش از ۳۸ میلیون اروپایی یا به عبارتی ۸ درصد جمعیت اروپا به دلیل عدم توانایی مالی از تعطیلات تابستانی صرف نظر کردند.
بنا بر مطالعه صورت گرفته، سه کشور رومانی، یونان و لیتوانی با عدم توانایی مالی ۴۰ درصد جمعیت‌شان، بیشترین تاثیر منفی را در میان کشورهای اروپایی به خود اختصاص داده‌اند. این در حالی است که در سه کشور مرفه دانمارک، اتریش و فنلاند تنها ۷ درصد جمعیت قادر نبوده‌اند به تعطیلات بروند.
سیل تورم و گرانی با بحران اوکراین
تورمی که به طور معمول در کشورهای اتحادیه حدود ۲ درصد برآورد می‌شد با بحران اوکراین افزایشی چشمگیر یافته است.
بر اساس گزارشی که روز هفتم مرداد ۱۴۰۱ توسط یورو استات منتشر شد، تورم سالانه در ۱۹ کشور منطقه یورو در ماه ژوئیه به ۸.۹ درصد افزایش یافته‌است. افزون بر آن تورم در بخش انرژی نیز به ۳۹.۷ درصد رسیده‌است؛ موضوعی که از سال ۱۹۹۷ بی‌سابقه است.
در مجموع، اتحادیه اروپا اگر چه با مشکلات عدیده داخلی مواجه است که جدایی انگلیس از پیکره اتحادیه در قالب «برگزیت» بی‌ارتباط با این چالش‌ها نبود اما در حوزه خارجی نیز با چالش‌هایی رو به رو است؛ چالش‌هایی از درگیر شدن در جنگ اوکراین گرفته تا اختلاف با آمریکا به عنوان متحد دیرینه در زمینه‌های مختلف همچون توافق هسته‌ای با ایران و ایده «ارتش واحد اروپایی» در مقابل ناتو.
در چنین شرایطی برخی از کارشناسان سیاسی معتقدند که با توجه به ظهور و بروز بعضی قدرت های جدید در عرصه روابط بین الملل به خصوص در آسیا مانند چین، آینده تحولات جهان در دست این قدرت هاست و بی دلیل نیست که برخی از مقام های اروپایی نگران از افول این قاره در آینده نزدیک هستند و از هم اکنون زمزمه های آن آشکار شده است.
نظر شما