کشتن ۱۶۰۰ سگ در دماوند واقعیت داشت؟

در ادامه سلسله گزارش‌های راستی‌آزمایی، در  این گزارش تلاش شده است به ادعای کشته شدن ۱۶۰۰ قلاده سگ و شواهد آن  پرداخته شود و در این مسیر به پرسش‌های زیر نیز پاسخ  داده می‌شود:

• آیا کشته شدن تعدادی سگ در اطراف دماوند واقعیت دارد؟
• آیا تعداد سگ‌های کشته‌شده، ۱۰۰۰ یا ۱۶۰۰ قلاده بوده است؟
• آیا سگ‌ها با سلاح گرم کشته شده‌اند؟
• سگ‌های کشته شده، سالم بودند یا بیمار؟

در ادامه اصل ادعاها و شواهد آن را مطرح کرده و به بررسی آنها می‌پردازیم.

ماجرا از کجا آغاز شد؟

با جست‌وجوی عبارت «کشتار ۱۰۰۰ قلاده سگ در دماوند»، اخباری از سایت فرارو و باشگاه خبرنگاران جوان در تاریخ ۴ و ۵ مرداد ماه به دست می‌آید که در آنها، به نقل از صفحه اینستاگرام نقاهتگاه سگ‌های بدون صاحب در گندک دماوند، خبر از کشته شدن ۱۰۰۰ سگ با گلوله داده شده است.

در این خبرها با عنوان «ویدئو: کشتار ۱۰۰۰ قلاده سگ در دماوند»، آمده بود: «مرکز نقاهتگاه و عقیم‌سازی سگ‌های بدون صاحب در منطقه گندک دماوند که بهمن ماه ۱۳۹۸ با حضور مسوولان افتتاح شده بود، امروز ۳ مرداد ماه در صفحه اینستاگرام خود خبر از کشته شدن بیش از ۱۰۰۰ قلاده سگ با گلوله داد. مدیر پناهگاه گفت:‌ عده‌ای با محبوس کردن مسئول وقت پناهگاه در اتاقی اقدام به کشتار و دفن تمامی سگ‌های پناهگاه کرده‌اند در حالی‌که از هزار سگ تنها ۲۰-۱۰ سگ نجات پیدا کرده‌اند.»
 

در این خبر، فیلمی از حضور تعداد زیادی سگ در منطقه گندک دیده می‌شود و در سکانس بعد، تصاویری از اجساد حدود ۱۰ سگ که روی زمین افتاده، به چشم می‌خورد. با این حال، با مراجعه به صفحه اینستاگرام مرکز نقاهتگاه گندک، این خبر دیده نمی‌شود.

یکی از اهالی دماوند، با کنایه به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: دماوند دو دسته ساکن دارد، انسان‌ها و سگ‌ها. برخی سگ‌ها را از شهرهای اطراف آورده و در دماوند رها می‌کنند و امنیت مردم را به هم زده‌اندعضو تحریریه سایت فرارو در پاسخ خبرنگار ایرنا درباره علت این موضوع، معتقد است چنین مطلبی در اینستاگرام گندک بوده و اکنون حذف شده است.

نقاهتگاه گندک کجاست و چگونه اداره می‌شود؟

مرکز نقاهتگاه و عقیم‌سازی سگ‌های بلاصاحب در منطقه گندک دماوند، بهمن‌ماه ۹۸ در زمینی به مساحت ۲۰۰۰ مترمربع توسط شرکت مدیریت پسماند شهرداری‌های شهرستان‌های دماوند و پردیس راه‌اندازی شده تا ساماندهی و عقیم‌سازی سگ‌های بلاصاحب براساس ضوابط تائید شده اداره دامپزشکی شهرستان دماوند و همچنین سازمان محیط زیست در آن انجام شود.

این سایت بعد از راه‌اندازی توسط شرکت پسماند شرق استان تهران، در اختیار سازمان‌های مردم نهاد و گروه‌های دوستداران حیوانات قرار گرفته و ارگان یا موسسه رسمی مدیریت آن را برعهده ندارد؛ این ناحیه، مرکز جمع‌آوری پسماند منطقه نیز هست.

قرار بوده مراحل زنده‌گیری و انتقال به سایت برای انگل‌زدایی، عقیم‌سازی و مراقبت به مدت ۲ روز و همچنین رهاسازی در طبیعت به صورت منظم انجام شود؛ از همین رو سگ‌ها از شهرهای مختلف دماوند، رودهن، بومهن، کیلان، آبسرد و ... و حتی استان‌های دیگر به این مرکز منتقل می‌شوند.

پژوهشگر ایرنا از طریق صفحه این مرکز، تلاش کرد با «مرجان طالقانی» مشهور به «مامان مرجان» و متصدی اصلی رسیدگی به سگ‌ها در پناهگاه گندک، گفت‌وگو کند؛ اما پاسخی دریافت نکرد.

گلایه مردم دماوند: مثل سگ‌ها به فکر ما هم باشید!

بر خلاف تصور بیرونی، سگ‌های منتقل شده به این منطقه محصور نیستند و بعد از عقیم‌سازی رها می‌شوند. همین موضوع سبب شده در منطقه شهر دماوند و اطراف آن تعداد زیادی سگ حضور داشته باشند؛ موضوعی که باعث دردسر برای مردم این شهر شده و منجر به برخی حوادث برای شهروندان و مطالبه جمع‌آوری سگ‌ها نیز شده است.

یکی از اهالی دماوند، با کنایه به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: دماوند دو دسته ساکن دارد، انسان‌ها و سگ‌ها. برخی سگ‌ها را از شهرهای اطراف آورده و در دماوند رها می‌کنند و امنیت مردم را به هم زده‌اند.
او می‌افزاید: نمی‌دانم چرا کسی به مشکلاتی که سگ‌ها در دماوند به وجود آورده و این همه حمله‌ای که به زن و بچه مردم دارند، کاری ندارد و همه دنبال حقوق سگ‌ها هستند.
 

تائید کشته شدن کمتر از ۵۰ سگ

بعد از انتشار گسترده خبر کشته شدن ۱۰۰۰ قلاده سگ در دماوند، «نقی میرزاکریمی» سرپرست اداره محیط زیست این شهرستان ادعای کشتار این تعداد سگ در این منطقه را تکذیب کرد و گفت: اصلا امکان کشتار این تعداد سگ به یکباره وجود ندارد. تعداد سگ‌های کشته شده کمتر از ۵۰ قلاده است؛ کل سگ‌های آن منطقه به ۱۷۰۰ قلاده نمی‌رسد و تعداد سگ‌های موجود در پناهگاه نیز حدود ۴۰۰ قلاده است.

به گفته وی، هیچ آسیبی به سگ‌های عقیم شده و واکسن‌زده که داخل پناهگاه گندک نگهداری می‌شوند، نرسیده و سگ‌های کشته شده متعلق به این پناهگاه نبودند.

میرزاکریمی در عین حال کشته شدن تعدادی سگ را تائید کرد و توضیح داد: این سگ‌ها به مرکز دفن پسماند در حوالی پناهگاه گندک تعلق داشتند که دارای بیماری بودند و دامپزشکی، شبکه بهداشت، محیط زیست و همه دستگاه‌های متولی آن را تائید و به ستاد کنترل جمعیت سگ ولگرد شهرستان ارسال کردند.

آیا مرگ ۱۶۰۰ سگ به طور رسمی تائید شده است؟

ساعتی بعد، سایت رکنا خبری با این تیتر منتشر کرد: «کشتار ۱۶۰۰ سگ در نقاهتگاه دماوند!؟ / مدیرکل محیط زیست تهران: قتل عام سگ‌های رهاشده غیرقانونی و غیرکارشناسی است» در این گزارش با اشاره به انتشار خبر قتل‌عام حدود ۱۶۰۰ سگ رهاشده در نقاهتگاه منطقه گندک در فضای مجازی، از قول «سعید محمودی» مدیرکل محیط زیست استان تهران نوشت: «محیط زیست مخالف این اقدام غیرانسانی است و اساسا قتل عام سگ‌های بدون صاحب با سلاح گرم، خارج از دستورالعمل‌های تعیین شده در وزارت کشور برای رسیدگی به حیوانات شهری است و اقدامی غیرقانونی و غیرکارشناسی به حساب می آید.»

در واقع مدیرکل محیط زیست تهران، در مصاحبه با رکنا، اظهارنظری درباره صحت و سقم مرگ ۱۶۰۰ سگ نداشته و به صورت کلی کشتن سگ‌ها با سلاح گرم را نادرست خوانده بود اما در گزارش رکنا از این مصاحبه برای تقویت شایعه قتل ۱۶۰۰ سگ استفاده شد.

اندکی بعد، رسانه آمریکایی رادیو فردا نوشت: «سعید محمودی، مدیرکل محیط زیست استان تهران، روز سه‌شنبه، چهارم مرداد، در گفت‌وگو با سایت خبری رکنا، گزارش‌ها درباره کشتار نزدیک به «۱۶۰۰ سگ» در نقاهتگاه منطقه گندک در بخش رودهن شهرستان دماوند استان تهران را تایید کرد.» این در حالی است که در گزارش رکنا، اثری از تائید کشته شدن ۱۶۰۰ قلاده سگ از سوی این مقام مسئول نیست. (https://www.rokna.net/fa/tiny/news-۸۰۷۹۰۴)

چند سگ کشته شده‌اند؟

استدلال گروه‌های حامی حیوانات که در کلیپ‌ها و صفحات اینستاگرام بیان شده، برای کشته شدن بیش از ۱۰۰۰ قلاده سگ، این است که تعداد سگ‌ها در منطقه گندک کم شده است. در این کلیپ‌ها تصاویری از راه رفتن دسته‌های سگ در کنار جاده نشان داده شده و با توجه به خلوت بودن تصاویر بعد از ۴ مرداد از سگ‌ها، درباره مرگ تعداد زیادی سگ نتیجه‌گیری می‌کنند.

روزنامه شرق هم به نقل از یکی از حامیان منطقه گندک نوشته: سال ۹۹ اینجا هزار قلاده و از سال قبل تا الان هم ۷۰۰ قلاده سگ عقیم شده‌اند. در مجموع حدود دو هزار سگ اینجا بوده است، در صورتی که وقتی الان این جاده را می‌بینیم کمتر از ۲۰۰ سگ وجود دارد، البته به جز حیوان‌هایی که داخل مرکز حضور دارند و تحت مراقبت هستند. بنا بر اظهارات حامیان این مرکز، یک هزار و ۷۰۰ سگ در منطقه گندک کشته شدند که بیشترشان هم عقیم شده بودند.

در مقابل، میرزاکریمی سرپرست اداره محیط زیست دماوند می‌گوید: اصلا امکان کشتار این تعداد سگ به یکباره وجود ندارد. تعداد سگ‌های کشته شده کمتر از ۵۰ قلاده است؛ کل سگ‌های آن منطقه به ۱۷۰۰ سگ نمی‌رسد و تعداد سگ‌های موجود در پناهگاه نیز حدود ۴۰۰ قلاده است.

«مهدی رضایی مهر» معاون فرماندار دماوند نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا در دماوند تاکید کرد که فقط ۱۵ سگ که هاری داشتند، شناسایی و معدوم شده‌اند. «با بررسی‌ها مشخص شده بود شدت بیماری این سگ‌ها به حدی بوده که دیگر سگ‌ها را هم درگیر بیماری می‌کرد.»

آیا سگ‌ها با سلاح گرم کشته شده‌اند؟

در اخبار منتشره، ادعا شده که سگ‌ها با سلاح گرم کشته شده‌اند. با این حال شواهد جدی درباره این امر منتشر نشده است. فقط تصویر چند پوکه پلاستیکی منتشر و ادعا شده از سلاح گرم به جا مانده است.

سرپرست اداره محیط زیست دماوند، تنها راه معدوم کردن سگ‌ها را اجرای دستورالعمل مصوب سال ۸۷ دانسته و می‌گوید: ممکن است به روش مرگ با ترحم کشته شده باشند.
میرزاکریمی به خبرنگار ایرنا گفته، ستاد اتلاف سگ‌های ولگرد در فرمانداری که چند نهاد از جمله محیط زیست عضو آن هستند، تصمیمی درباره معدم کردن تعدادی از سگ‌ها داشته اما درباره شیوه و جزئیات اجرای این تصمیم خبری ندارد.
به گفته او، کشتار تعداد زیادی سگ با گلوله امکان‌پذیر نیست چون سگ‌ها به محض شنیدن صدای گلوله فرار می‌کنند.

 یک منبع در فرمانداری دماوند درباره شیوه معدوم‌سازی سگ‌ها به خبرنگار ایرنا در دماوند گفته، روش معدوم‌سازی زیر نظر بازرسی و حراست و طبق دستورالعمل مرگ تدریجی با تزریق دارو انجام می‌شود و سگ به خواب رفته و در خواب می‌میرد.
او درباره تصاویر پوکه‌های پلاستیکی که در فضای مجازی منتشر شده نیز اظهار داشته، بازی «تراپ»* در پردیس و اطراف دماوند رایج است و از فشنگ‌هایی با پوشش پلاستیکی استفاده می شود. به نظر می رسد پوکه‌های موجود در تصاویر، مربوط به آن موارد است که به محل جمع‌آوری پسماند در گندک می‌آید و وجود این پوکه‌ها در منطقه طبیعی است.
* رشته تیراندازی تراپ، از رشته‌های ورزشی است که در همه شاخه‌های آن، ورزشکاران با تفنگ‌های ساچمه ای یا شات‌گان‌های (shoguns) خود به یک دیسک پرتاب شده در هوا (تراپ)، شلیک می‌کنند.

به گفته معاون فرماندار دماوند، فقط ۱۵ سگ که‌ هاری داشتند، شناسایی و معدوم شده‌اند؛ چون با بررسی‌ها مشخص شده بود شدت بیماری این سگ‌ها به‌اندازه‌ای بوده که دیگر سگ‌ها را هم درگیر بیماری می‌کردندسگ‌های کشته شده، سالم بودند یا بیمار؟

به گفته معاون فرماندار دماوند، فقط ۱۵ سگ که‌ هاری داشتند، شناسایی و معدوم شده‌اند. چون با بررسی‌ها مشخص شده بود شدت بیماری این سگ‌ها به‌اندازه‌ای حدی بوده که دیگر سگ‌ها را هم درگیر بیماری می‌کردند.

حواشی دیگر ماجرا

براساس دستورالعمل کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد مصوب سال ۱۳۸۷، این‌گونه سگ‌ها باید جمع‌آوری و به پناهگاه‌های مجاز انتقال داده شوند.
طبق اعلام مدیر محیط زیست دماوند، در این مراکز عقیم‌سازی، واکسینه و بیماری‌هایشان کنترل می‌شود و در صورتی که متقاضی داشته باشند، سگ‌ها را با شناسنامه، شرایط خاص و اخذ تعهد به رها نکردن در شهر و طبیعت، به افراد متقاضی برای نگهداری واگذار می‌کنند و در غیر این صورت سگ‌های غیرمفید و بیمار به روش مرگ با ترحم حذف شوند.

اما به گفته میرزاکریمی، برخی افراد با عنوان حامیان حیوانات، اقدامات مالی در این زمینه انجام می‌دهند تا مدیریت مجموعه سگ‌ها را به دست بگیرند و حاضر نیستند بدون دریافت پول حامی حیات‌وحش باشند و درواقع فضاسازی ایجادشده در این زمینه، مردم را به ارسال کمک مالی برای خرید غذای سگها به آنها ترغیب می‌کند.

این مسئول محلی معتقد است، حذف سگ‌های بیمار و غیر مفید باید در کل کشور اتفاق بیفتد، در غیر این‌صورت سبب آسیب‌زدن به زندگی مردم می‌شود.
 

راستی‌آزمایی

در مجموع، اصل کشته‌شدن تعدادی سگ قابل تائید است اما شواهد کافی درباره مرگ ۱۰۰۰ تا ۱۶۰۰ قلاده سگ در دست نیست؛ به ویژه که سگ‌ها در خارج پناهگاه رها بوده‌اند و از سوی دیگر مسئولان دولتی تعداد سگ‌های کشته شده را فقط ۱۵ قلاده بیان می‌کنند. از سوی دیگر مرگ سگ‌ها با سلاح گرم نیز قابل تائید نیست و شواهد کافی برای آن وجود ندارد.

در مجموع به نظر می‌رسد یکی از دلایل این‌گونه اخبار تلخ، نبود متولی مشخص و پاسخگو در پناهگاه گندک و شفافیت ناکافی در اقدامات مسئولان است؛ روندی که از یک سو سبب تالم جامعه و از سوی دیگر باعث آسیب به شهروندان دماوندی شده است.