سحاب: نقشه‌نگاران مسلمان در عصر تاریکی اروپا درخشیدند

به گزارش خبرنگار ایرنا، محمدرضا سحاب در مراسم گرامیداشت روز ملی نقشه‌نگار اظهار داشت: نقشه‌های پیش از دوره اسلامی در ایران به دلایل مختلف، از جمله حمله تازیان از میان رفته است؛ هرچند اسناد گوناگون و نیز وجود شبکه‌ای از راه‌ها مانند راه شاهی نشان می‌دهد که ایرانیان حتما در آن دوره با نقشه‌نگاری آشنا بوده‌اند.

وی افزود: نقشه‌نگاران مسلمان نیز در دو قرن نخست دوره اسلامی، نقشه‌های یونانی را به زبان عربی ترجمه می‌کردند تا آنکه خوارزمی در قرن سوم هجری، با کمک شماری دیگر از دانشمندان ایرانی، نخستین نقشه دقیق جهان را که با نقشه‌های یونانیان متفاوت بود، ترسیم کرد.

سحاب با اشاره به اینکه پس از خوارزمی نیز دانشمندان دیگری مانند استخری، بلخی، خواجه نصیرالدین طوسی و دیگران تجربه‌های ارزشمندی در نقشه‌نگاری داشته‌اند، اظهار داشت: در عصری که اروپا غرق در ناآگاهی و تاریکی بود، دانش نقشه‌نگاری در جهان اسلام به دو دلیل شکوفا شد؛ نخست آنکه مسلمانان به قبله و مسیریابی کعبه بسیار بها می‌دادند و دوم آنکه برای دریافت مالیات از سرزمین‌های تابع، به ترسیم نقشه‌های دقیق نیاز داشتند.

نقشه‌نگاری مدرن را مدیون امیرکبیر هستیم

رضا شیرازیان، پژوهشگر نقشه و اسناد جغرافیایی نیز در این نشست، یادآور شد که ۱۳ شهریور، روز بزرگداشت ابوریحان بیرونی است و چون ابوریحان دستاوردهای بزرگی در دانش جغرافیا و نقشه‌نگاری داشت، این روز با عنوان روز ملی نقشه‌بردار نیز گرامی داشته می‌شود.

شیرازیان با تاکید بر اینکه از دوران طلایی نقشه‌نگاری در ایران پس از اسلام تا عصر معاصر، بیش از ۸۰۰ سال می گذرد، گفت: نقشه نگاری معاصر را قبل از هر چیز، مدیون میرزاتقی‌خان امیرکبیر هستیم که دارالفنون را بنا نهاد. همچنین خود ناصرالدین شاه هم به نقشه‌نگاری علاقه داشت و این علاقه و توجه را پس از درگذشت امیرکبیر نیز حفظ کرد. علاوه بر این، دو شخصیت به نام‌های ذوالفقارخان مهندس و محمدتقی خان مقدم که هر دو شاگردان کرشیش اتریشی (استاد دارالفنون) بودند نیز تاثیر بزرگی بر پیشرفت نقشه‌نگاری در تاریخ معاصر ایران داشتند.

موزه نقشه، آماده همکاری با مراکز پژوهشی است

هادی محضرنیا، مدیرعامل سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران نیز در این همایش درباره اهمیت مطالعات تاریخی، اظهار داشت: ما معتقدیم همان اندازه که ابزارهای مدرن مانند سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) برای مدیریت حال و پیش‌بینی آینده شهر تهران اهمیت دارد، مطالعات تاریخی نیز برای این منظور دارای اهمیت است. دقیقا به همین دلیل است که سازمان فاوای شهرداری، متولی موزه نقشه است.

محضرنیا با اشاره به گنجینه‌ای که در موزه نقشه نگهداری می‌شود، اظهار داشت: در این موزه حدود ۸۰۰ نقشه وجود دارد که بیش از ۲۰۰ نقشه، به شهر تهران مربوط است.

وی تاکید کرد: نمی‌خواهیم موزه نقشه در انحصار شهرداری تهران باشد و به نمایندگی از شهرداری عرض می‌کنم که علاقمندیم با مراکز پژوهشی مختلف، همکاری داشته باشیم.

مراسم بزرگداشت روز ملی نقشه‌بردار، عصر یکشنبه با حضور جمعی از پژوهشگران این رشته، نمایندگان سازمان نقشه‌برداری کشور، رئیس و جمعی از اعضای انجمن ایرانشناسی، در سالن همایش‌های موزه نقشه تهران برگزار شد.

در بخشی از این مراسم، از محمدرضا سحاب، نقشه‌بردار پیش‌کسوت ایران و رئیس هیات مدیره موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب تقدیر و تجلیل شد. وی فرزند استاد عباس سحاب بنیان‌گذار «دانش نقشه‌نگاری به شیوه نوین در ایران» است. 

محمدرضا سحاب در سال‌های ۱۳۵۱ تا ۱۳۸۰ همکاری علمی و فنی وی با موسسات معتبر کارتوگرافی بین‌المللی مانند «گئورگ وسترمن»، «کارل ونشو» و کارتوگرافی «هوبر» در آلمان و گذراندن دوره‌های تخصصی فنی موجب بالا بردن توان علمی و فنی و کیفیت روش‌های نقشه‌نگاری در ایران گردید. به طوری‌ که در سال ۱۳۶۸ با شروع کار کارتوگرافی رایانه‌ای در موسسه سحاب - به عنوان اولین مؤسسه ایرانی - توانست در ارتقاء فناوری نقشه نگاری نوین در ایران سهم عمده‌ای داشته باشد.

وی از سال ۱۳۳۸ هم‌زمان با آغاز تحصیل در دوره متوسطه به صورت نیمه وقت در مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب مشغول به کار و آموختن نقشه نگاری (کارتوگرافی) شد. به‌ طوری‌ که در ۱۸ سالگی توانست با کمک پدر و استادش به ترسیم نقشه‌های جغرافیایی بپردازد و در رشته برجسته‌نمایی (استومپاژ) نقشه‌ها تخصص پیداکند. در طول نیم قرن گذشته کار و تلاش وی تنها مصروف پیشرفت علمی و فنی مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب شده و حاصل آن نیز آثار متعددی است که به صورت نقشه، اطلس، کتاب و وسایل آموزشی جغرافیا در طول سال‌ها چاپ و منتشر شده‌ است.