زاگرس در باستان‌شناسی با نام اصلی ˈکر ˈشناخته شده است و کاوش‌های باستان‌شناسی این دیرینه کوه ایران نشان می‌دهد که ˈکرˈ زادگاه اصلی اقوام کوچرو ایران در تاریخ بوده است.
مالکنون آیین تاریخی و دیرین عشایر است، که به لحظه آغاز کوچ عشایر گفته می‌شود و در آن از ۲ واژه ˈمال ˈ به مفهوم آبادی و مجموع سیاه چادرها و ˈ کنون ˈ به معنای از جا کندن افتاده شده است.
کوچ عشایر چهارمحال و بختیاری به سمت خوزستان از نیمه شهریورماه تا نیمه مهرماه در یک مسیر تاریخی قرار دارد، کوچی که گفته شده است قدیمی‌ترین رویداد اجتماعی و سبک زندگی با سختی‌های فراوان محسوب می‌شود.
خواننده‌های محلی و عشایر گاهی در اشعار عاشقانه مالکنون می‌خوانند " تو به دور من به دور کوه وسط ماه است" و به این مفهوم یک جدای در دل کوچ نهان است.
پل خدا آفرین در ۱۴۰ کیلومتری مرکز چهارمحال و بختیاری قرار دارد و جاده باستانی دژپارت(دزپارت) یا پلکانی لینج، طولانی‌ترین مسیر کوچ در ایران است که عشایر بختیاری از این پل تاریخی اما سخت عبور می‌کند و گاهی به آب می‌زنند تا از رودخانه عبور کنند.
اگر چه کوچ عشایر به سمت ماشینی شدن در حرکت است، اما هنوز برخی از خانواده‌ها با پای پیاده گله‌ها را به سمت کوه‌های سخت زاگرس حرکت می‌دهند و گاهی این رفتن آنقدر سخت و دشوار است که نمی‌توان آن را با واژگان توصیف کرد.
کوچ عشایر در ۲ فصل بهار و پاییز بسان اکوموزه‌ای طبیعی است که سبک زندگی عشایر را به نمایش می‌گذارد و حفظ هویت تمدنی کوچ از مهمترین راهبردهای مردمشناختی برخی از طوایف و ایل های کوچرو است.
تجربه کوچ در دل کوه، در میان آن همه صخره و سنگ، با پای پیاده، تاریخ ماندگاری یک ایل در فلات مرکزی ایران را رقم زده است که این حرکت تاریخی سالها با پیر و جوان عشایر همراه است.
عشایر کوچرو بر محور دامداری و کشاورزی در سال دوبار به صورت کوچ برون استانی و منطقه‌ای و کوچ درون استانی محل زندگی خود را تغییر می‌دهند و در ابتدای بهار از مناطق گرمسیری یا قشلاقی به طرف مناطق سردسیری و ییلاقی به کوچ می‌روند.
عشایر کوچرو در مناطق چهارمحال و بختیاری، اصفهان، خوزستان و لرستان ساکنند و در این بین کوچ بزرگ و کوچ کوچک را انجام می‌دهند و کوچ بزرگ همان ییلاق و قشلاق عشایر است و کوچ کوچک، کوچ درون منطقه‌ای است، که عشایر برای یافتن چراگاه‌ها و مراتع مناسب دست به تغییر مکان خود می‌زنند.
در مسیر کوچ، ایل از دره‌ها و پرتگاه‌های زاگرس مرکزی به مسافت ۲۵۰ کیلومتر برای رسیدن به مناطق مد نظر خود برای ساکن شدن موقت راه می‌پیماید و گفته می‌شود زمان کوچ را پیران ایل بر اساس تقویم نجومی تعیین می‌کنند
به هنگام کوچ، چندین خانوار از یک ایل با هم کوچ می کنند، تا بر مشکلات پیشروی خود غلبه کنند و این تعاون و همکاری بزرگ در ایل بختیاری است.
ایلات و عشایر یا همان مردمان کوچرو، خودکفاترین قوم در ایران هستند که نان از عمل خویش می خورند و با مشقت و سختی فراوان تولیدکننده بخش عمده از غذای مردم سرزمین خویش هستند.
مالکنون (کوچ) عشایر از جلوه‌های مهم اکوتوریستی است که تاثیر عمیقی بر مولفه‌های مختلف فرهنگ عشایر مانند ادبیات، موسیقی، سبک زندگی و حتی پوشش آنان برجا گذاشته است.
عشایر به عنوان نیروی مولد سالانه بیش از ۱۸۰ هزار تن گوشت از طریق پرورش دام، تولید و روانه بازار می کنند و ۲۰ درصد محصولات پروئتینی و فرآورده دامی کشور توسط این قشر تولید می‌شود.
در چهارمحال و بختیاری نیز به طور میانگین هر خانوار عشایر استان ۷۷ راس دام دارند که در مجموع عشایر استان افزون بر یک میلیون و ۵۰۰ هزار راس دام سبک دارند و معادل ۲۵ درصد تولیدات دامی استان را عشایر تولید می کنند.
بخش عمده عشایر چهارمحال و بختیاری زمان ˈییلاقˈ را در شهرستان های کوهرنگ، لردگان و اردل سپری می‌کنند و در زمان مالکنون به سمت استانهای جنوبی گرمسیر به ویژه خوزستان در حرکت هستند.
زنان و کودکان تا افتادن نخستین بزرگ زرد پاییزی باید ایل را به سمت قشلاق ترک کرده باشند و مردان ایل، رمه و گله را با پای پیاده از کوه و دره عبور می‌دهند.
سران ایل کوچرو برای انجام مالکنون و کوچ پاییزه، همسفران خود را ندا می‌دهند که در یک روز مشخص بار و بنه را برای حرکت به سمت مناطق گرمسیری ببندند و راهی خوزستان شوند.
عشایر کوچرو از سمت چهارمحال و بختیاری برای رسیدن دشت خوزستان از کنار رودخانه کارون با دره‌های درشت و کوچکش عبور می‌کند تا به دشت‌های شوشتر، رامهرمز، اندیکا و مسجد سلیمان و لالی و شیرین بهار برسد و در این میسر سخت، گاهی گوسفندان که همه سرمایه یک ایل است از دره پایان می افتد یا زیر خودروهای عبوری می‌رود یا گرگ به گله می‌زند.
فصل به فصل با عشایر کوچرو
مدیرکل امور عشایر چهارمحال و بختیاری می‌گوید: تا دهم مهرماه حدود ۷۰ درصد جمعیت عشایر کوچرو به سمت خوزستان از طریق پنج ایلره بزرگ کوچ کرده‌اند.
یحیی حسین‌پور در گفت و گو با ایرنا افزود: دستگاه‌های خدمت‌رسان در چهارمحال و بختیاری در خصوص کوچ عشایر کمک مطلوبی کرده‌اند و تنها مشکل عشایر تامین آب شرب در خوزستان است که در این زمینه سعی می‌شود از آبرسانی سایر برای نیازمند عشایر کوچرو استفاده کند.
به گفته وی، تامین ارزاق مورد نیاز نیز انجام شده است و آرد یارانه مورد نیاز عشایر نیز بخشی در این استان و بخشی در خوزستان بین آنها توزیع شود.
مدیرکل امور عشایر چهارمحال و بختیاری از اجرایی شدن عملیات احداث پُل ارتباطی روستای گزستان کوهرنگ با مناطق عشایری اطراف در استان خبر داد و گفت: مصوبه ساخت این پُل ارتباطی اوایل فروردین ماه سالجاری با حضور معاون اجرایی رییس جمهور در منطقه تصویب شد.
حسین‌پور افزود: برای ساخت این پل به ۲۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است که از محل اعتبارات ملی و اعتبارات سفر تامین شده است.
وی اظهار داشت: با احداث پُل ارتباطی روستای گزستان شهرستان کوهرنگ با مناطق عشایری اطراف، ارتباط بین ۶ روستا و ۲۵۰ خانوار عشایری و ۵۰ خانوار ساکن در روستاها فراهم خواهد شد.
مدارس کوچرو دایر است
مدیر آموزش و پرورش عشایری چهارمحال و بختیاری گفت:امسال ۲ مدرسه کوچرو در پایه‌های متوسطه اول و دوم برای عشایر استان ایجاد شد و تعداد کل مدارس کوچ رو عشایر اُستان به ۱۴ باب رسید.
زادعلی بویری مُنجی در گفت‌وگو با ایرنا افزود: امسال برای نخستین بار یک مدرسه کوچرو در مقطع متوسطه دوم برای عشایر منطقه کوهرنگ با هدف جذب جاماندگان از تحصیل، ایجاد شد و هم‌اکنون دانش‌آموزان این مدرسه سر کلاس هستند.
وی افزود: امسال یک مدرسه کوچرو متوسطه اول نیز به مجموع مدارس کوچرو استان اضافه شد و در سالجاری نیمکت‌ها، موکت‌ها و موتورخانه‌های هر سه خوابگاه شبانه‌روزی دانش‌آموزان عشایری استان با کمک اداره توسعه، نوسازیو تجهیز مدارس و اعتباری افزون بر ۲ میلیارد ریال به‌طور کامل نوسازی شد.
مدیر آموزش و پرورش عشایری چهارمحال و بختیاری ادامه داد: تجهیزات جذب شده برای سه خوابگاه شبانه‌روزی دانش‌آموزان عشایری استان در سالجاری بیشترین میزان تجهیزات جذب شده در سال‌های گذشته‌است.
بویری مُنجی تصریح کرد:تعداد دانش‌آموزان عشایری استان بدون احتساب نونهالان پیش‌دبستانی، هشت هزار و ۵۰۵ نفر است که از این تعداد سه هزار و ۹۶۷ نفر دختر و چهار هزار و ۵۳۸ نفر پسر هستند.
وی اظهار داشت: تعداد آموزگاران این هشت هزار و ۵۰۵ نفر دانش‌آموز عشایری استان بدون احتساب انتقالی‌های با جایگزین، ۶۹۱ نفر است که در سه منطقه کوچرو کوهرنگ، اردل و لردگان مشغول به خدمت هستند.
مدیر آموزش و پرورش عشایری استان خاطرنشان کرد: آموزش عشایر حتی در زمان کرونا نیز به صورت حضوری برگزار می‌شد و بیش از ۸۰ درصد کلاس‌ها به صورت کامل حضوری بودند و مشکلی برای برگزاری حضوری کلاس‌ها در سال تحصیلی جاری وجود ندارد.
وی یادآور شد: بیشتر عشایر استان از ۱۰ روز دیگر کوچ به منطقه شیمبار را آغاز می کنند و پس از آن هر سه یا چهار هفته در مناطق شوشتر، گتوند و جاده نفت سفید جابه‌جا می‌شوند.
به گزارش ایرنا،براساس آخرین سرشماری ۲۲ هزار ۹۲۳ خانوار عشایری با جمعیتی بیش از ۱۱۵ هزار و ۵۸ نفر جمعیت در استان حضور دارند.
مسیر حرکت کوچ با گذر از گردنه ' تاراز' و یل راه های 'لاسوزنی' و پل 'ماربره 'به منطقه بازفت میرسند و با توقف چند روزه با گذر از زردکوه بختیاری وارد مناطق قشلاقی استان خوزستان خواهند شد. استان چهارمحال و بختیاری با ۱۲۶ هزارنفر جمعیت عشایری به همراه یک میلیون و ۶۰۰ هزار راس دام سبک درون کوچ و برون کوچ ، دومین استان عشایری کشور بعد از استان فارس است.
نظر شما