چه موضوعاتی برای «مستندسازی تکنفره» مناسب است؟

به گزارش خبرنگار سینمایی ایرنا، دومین روز شانزدهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» میزبان اولین کارگاه این رویداد با عنوان «مستندسازی تکنفره» بود که توسط محمدصادق اسماعیلی برگزار شد.

اسماعیلی آغاز این کارگاه گفت: ترجیح من این است که از تجربیات خودم از فیلمسازی یک نفره بگویم زیرا پژوهش های پراکنده ای درباره فیلمسازی تکنفره انجام شده است که نمی توان از این مطالب به عنوان یک مرجع نام برد زیرا معمولا متکی به تجربه شخصی است که بر اساس رویکردهای فیلمسازان متغیر است.

وی با طرح این پرسش که چه فیلم های را باید یک نفره ساخت، چنین پاسخ داد: هیچ قاعده ای وجود ندارد و نمی توان یک فرمول ثابت را ارایه داد. در تعریف فیلمسازی تکنفره گفته می شود زمانی که درون مایه فیلم بحران است و فیلمساز وارد حریم شخصی افراد می شود می توان مدعی شد به دلیل مواجهه بهتر با پرسوناژ فیلمسازی تکنفره مناسب است و شاید بتوان مصادیقی را عنوان کرد ولی این نکته قابل اهمیت است که تشخیص درستی از حضور و عدم عوامل در ساخت فیلم داشته باشیم چون در پروژه های متعددی اولویت بر حضور عوامل است تا فیلم دارای استراکچر باشد.

کارگردان مستند «آدور» در تشریح انتخاب سینمای تکنفره گفت: موقعیت های که فیلمساز ترجیح می دهد تکنفره باشد و امکان ثبت آن به صورت جمعی وجود ندارد. وقتی که زمان محدود است و سوژه در حال از دست رفتن است و نمی توان تیم را همراه خود کرد ترجیح بر فیلمسازی تکنفره است اما در ایران متأسفانه فیلمسازان به دلیل مشکلات مالی به سوی فیلمسازی تکنفره می روند.

وی با اشاره به اهمیت پرتابل بودن در سینمای مستند در راستای استفاده از ابزار پیشنهاد داد: تک پایه رو به جای سه پایه ببرید و از دوربین های سبک استفاده کنید. شاید نتوانید از تنوع لنزها استفاده کرد به همین دلیل به دنبال یک لنز ترکیبی با دیافراگم باز استفاده کرد که پیشنهاد من لنز ۲۴/۱۰۵ است. صدابرداری بسیار اهمیت دارد و یک هاچ آف به پرسوناژ متصل کنید و صدای آمبیانس محیط را با گان از دست ندهید.

کارگردان مستند «آشنگ» گفت: وقتی سینمای تکنفره را انتخاب می کنید چیزهایی را از دست می‌دهید و چیزهایی را به دست می آورید که برای مثال از همفکری عوامل گروه بی بهره می شوید و پیشنهادهای فیلمبردار و صدابردار را از دست می دهید ولی از طرف دیگر ما گاها در نوع برخوردمان با فیلمبردار دچار مشل می شویم و «آنِ» صحنه در زمان دیالوگ با فیلمبردار از دست می رود که سینمای تکنفره این مشکلات را به حداقل می رساند.

اسماعیلی گفت: در فیلمسازی با عوامل، معمولا ۲ روز اول پرت است و سوژه وارد ارتباط نمی شود و پرسونای فیلم مستند چون آدم های معمولی هستند حضور عوامل سبب می شود که به کار لطمه وارد شود و حضور عوامل باید با آگاهی باشد. ولی در فیلمسازی تکنفره در سکانس دوم و سوم فیلم به صورت جدی آغاز می شود.در فیلمسازی با گروه هزینه پروداکشن بالا می رود؛ برای مثال کسایی که به صورت انفرادی در اربعین یک پرسونایی را دنبال می کردند می توانستند در خانه سوژه خود بخوابند و هر زمان که موقعیت مناسبی را می دیدند فیلمبرداری خود را انجام دهند.

وی با اشاره به اخلاق در سینمای مستند گفت: معمولا حضور دو نفره فیلمساز و پرسونا به نحوی است که به راحتی به حریم شخصی وی راه می یابید و در زمان تدوین بزرگترین مشکل باید و نبایدهای اخلاقی است که تا کجا می توان گفته های پرسونا را در فیلم وارد کرد. مستندساز تکنفره چون وارد لایه های خصوصی و درونی می شود به فیلمساز اطمینان می کند.

اسماعیلی فیلمبرداری را مهمترین دانش فیلمساز مستند عنوان کرد و گفت: فیلم اگر از نظر بضاعت تصویر ساختار نداشته باشد به کل اثر لطمه می زند به همین دلیل مستندساز تکنفره باید تسلط کافی به فیلمبرداری داشته باشد و همچنین صدابرداری بداند و به نورپردازی طبیعی اشراف داشته باشد؛ البته استثناهایی هم وجود دارد که گاها روایت آنقدر قوی است که تصویر ذیل موضوع قرار می گیرد.

در فیلمسازی با یک نگره مولف روبرو هستم چون به تنهایی شیوه روایت را انتخاب می کنیم و در نهایت انتخاب بر اساس جهان بینی شخصی است و نگاه فیلمبردار و صدابردار در آن وجود ندارد. فیلمسازی تکنفره را می‌توان شبیه ماهیگیری دانست چون تو انتخاب می کنی کجا قلاب را بندازی.

اسماعیلی متولد ۱۳۶۷ و دانش‌آموخته فیلمسازی با گرایش تدوین در مقطع کارشناسی و تهیه‌کنندگی فیلم مستند در مقطع کارشناسی ارشد است. وی مدرس دانشگاه و انجمن سینمای جوانان ایران، عضو پیوسته انجمن صنفی کارگردانان سینمای مستند ایران و برگزار کننده بیش از ۲۰ کارگاه آموزش مستندسازی در سراسر ایران است. ساخت مستندهای آشنگ، آدور و گیسلو و کسب تندیس و جایزه ویژه هیات داوران سیزدهمین جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت، جایزه بهترین فیلم از جشنواره تلویزیونی مستند ایران و بهترین فیلم مستند از جشنواره فیلم مستند مسکو از دیگر سوابق این هنرمند است.

شانزدهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» از 20 تا 25 آذر به دبیری محمد حمیدی مقدم در پردیس سینمایی ملت در حال برگزاری است.