روز پنجشنبه (۲۹ دی ماه) قطعنامه‌ای با عنوان «پاسخ اروپا به اعتراضات و اعدام ها در ایران» به تصویب پارلمان اروپا رسید. آنچه در رسانه های ایران بیش از همه بازتاب داشته، موضوع قرار گرفتن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست سازمان های تروریستی اتحادیه اروپاست. برای آنکه به درستی پی ببریم که چه مواردی در این قطنامه تصویب شده و سطح اهمیت آن چقدر است، باید نخست نگاهی به سطرهای آغازین این قطعنامه داشته باشیم. در این قطعنامه به چندین بیانیه، مصوبه و موضع گیری مقامات اروپایی علیه ایران ارجاع داده شده و تاکید شده این قطعنامه با توجه به مصوبه‌های قبلی تصویب می‌شود. از جمله این موارد می توان به مطالب ذیل اشاره کرد:
- بیانیه هفتم ژانویه ۲۰۲۳ سخنگوی اداره اقدامات خارجی اتحادیه اروپا (EEAS) درباره اعدام‌های اخیر در ایران
- جمع‌بندی های شورای اروپا در تاریخ ۱۴ نوامبر ۲۰۲۲ درباره وضع زنان، صلح و امنیت، با توجه به جمع‌بندی‌های شورای اروپا در تاریخ ۱۲ دسامبر ۲۰۲۲ و اقدامات محدودکننده بیشتر مندرج در آن و با توجه به جمع‌بندی‌های شورای اروپا در تاریخ ۱۵ دسامبر ۲۰۲۲
- اعلامیه مسئول عالی خط‌مشی امنیتی و امور خارجه به نمایندگی از اتحادیه اروپا در تاریخ ۲۵ سپتامبر ۲۰۲۲ و با توجه به بیانیه سخنگوی اداره اقدامات خارجی اتحادیه اروپا در تاریخ ۱۹ سپتامبر ۲۰۲۲ درباره فوت مهسا امینی
- دستورالعمل‌های اتحادیه اروپا در تاریخ ۸ دسامبر ۲۰۰۸ درخصوص خشونت علیه زنان و دختران و مقابله با همه اشکال تبعیض علیه زنان و دختران
- اعطای جایزه ساخاروف درباره آزادی اندیشه به نسرین ستوده و جعفر پناهی در سال ۲۰۱۲
- بیانیه کمیسر عالی حقوق بشر در تاریخ ۱۰ ژانویه ۲۰۲۳
- بیانیه ۲۶ سپتامبر ۲۰۲۲ گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد درباره پاسخگویی جدی درخصوص کشته‌های تظاهرات اخیر در ایران و بیانیه ۲۲ سپتامبر ۲۰۲۲ درباره وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران که در آن پاسخگویی درباره فوت مهسا امینی و پایان خشونت علیه زنان خواسته شده بود
- مصوبه شماره اس۱/۳۵ شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در تاریخ ۲۴ دسامبر ۲۰۲۲ و تصمیم آن برای ایجاد کمیته مستقل بین‌المللی حقیقت‌یاب درباره جمهوری اسلامی ایران
مهره جدید دومینوی حقوق بشری علیه ایران
در واقع این قطعنامه در ادامه مسیری که از سال‌ها قبل شروع شده به تصویب رسیده و اقدامی غیرمنتظره و غیرقابل پیش بینی نبوده است. آمریکا هم در سال ۲۰۱۹ سپاه پاسداران را در لیست سازمان‌های تروریستی این کشور قرار داده بود. اما موضوع قطعنامه فقط هم محدود به موضوع سپاه نیست و به صورت کلان‌تر درباره افزایش تحریم‌ها علیه ایران به ویژه افراد و نهادهایی که در محدودیت‌های اینترنت دست دارند، صحبت شده است. در این قطعنامه همچنین به اقدامات پیشینیِ آمریکا، کانادا و انگلیس در قرار دادن نام سپاه در لیست سازمان های تروریستی و تحریم علیه رئیس جمهور اشاره شده و به نوعی برای کشورهای اروپایی الگوسازی شده که پیش از ما کشورهای دیگری هم چنین اقداماتی مشابهی انجام داده اند.
مصوبه پارلمان اروپا به خودیِ خود لازم‌الاجرا نیست و اصولاً پارلمان اروپا ظرفیت اجرایی نداردپارلمان اروپا در این مصوبه از شورای اروپا و کشورهای عضو در اتحادیه اروپا همچنین خواسته است که «شبه نظامیان بسیج» را هم در لیست سازمان های تروریستی و هدف تحریم قرار بدهد. همین بند از قطعنامه کاملاً نشان می دهد که مصوبه پارلمان اروپا به خودیِ خود لازم‌الاجرا نیست و اصولاً پارلمان اروپا ظرفیت اجرایی ندارد؛ اما شورای اروپا و کشورهای عضو می‌توانند با استناد به مصوبه پارلمان اروپا، به سمت اجرای قطعنامه‌های مصوب آن بروند.
اروپا مذاکره را «هم» می‌خواهد
در قطعنامه مصوب پارلمان به موضوع مذاکرات احیای برجام هم اشاره شده و آمده است: «نقض مداوم و شدید حقوق بشر توسط رژیم ایران علیه مردم خود، مذاکرات برجام را به خطر می اندازد.» در واقع به نظر می‌رسد احیای برجام همچنان گزینه اروپاست و با وجود همه اقدامات، از حذف این گزینه امتناع دارد. شاهد دیگر برای اثبات این مطلب هم رای‌گیریِ دومی است که در پارلمان اروپا پس از تصویب این قطعنامه انجام شد. نمایندگان پارلمان اروپا به طرح «تعلیق مذاکرات برجامی» رأی ندادند.
در این میان از پیامدهای جنگ میان روسیه و اوکراین هم نباید غافل شد. در این قطعنامه اشاره شده که این جنگ سبب تعمیق روابط میان روسیه و ایران شده و همچنین مجدد ادعا شده که روسیه از پهپادهای ایرانی در این جنگ که البته در قطعنامه به عنوان فعالیت‌های تروریستی روسیه علیه اوکراین از آن یاد شده، استفاده می‌کند. واضح است که جنگ اوکراین، اروپا را نسبت به قبل در موضع آسیب‌پذیرتر با رویکرد تهاجمی‌تری قرار داده است، بنابراین نمی‌توان تاثیر این جنگ بر صدور این قطعنامه را انکار کرد، هرچند عوامل تأثیرگذار پرشماری وجود داشته است.
رخداد، رسانه و اکنون دیپلماسی
اما این پازل بدون قطعه رسانه‌های جریان اصلی و روایت‌سازی‌های این چندماه اخیر تکمیل نمی‌شود. رسانه‌های معتبر با تمام قوا به میدان آمدند و از انتشار اخبار جعلی و دروغ هم ابایی نداشتند. در کنار چنین خبرسازی‌هایی از سوی بی‌بی‌سی، سی‌ان‌ان، فارن‌افرز و ...، رسانه‌های فارسی‌زبان هم با انواع روش‌ها حتی تا پای دعوت رسمی به ترور و خشونت پیش رفتند. تأثیرگذاری این روایت‌سازی‌ها بر سیاستمداران به ویژه نمایندگان پارلمان اروپا که عمدتاً درباره مسائل داخلی اروپا نظر می‌دهند و مطالعه دارند و در موضوعات خارجی به رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی متکی‌اند، بسیار زیاد بوده است. برخی از این سیاستمداران در دو تا سه ماه اخیر چرخش مواضع شدیدی داشته‌اند که در آن می‌توان نقش این پروپاگاندا را به وضوح دید.
با وجود این اجماع در پارلمان اروپا، در سطح نهادهای اتحادیه اروپا با اختلاف نظر و شکاف‌هایی مواجه هستیم. البته به نظر می‌رسد با وجود این اجماع در پارلمان اروپا، در سطح نهادهای اتحادیه اروپا با اختلاف نظر و شکاف‌هایی مواجه هستیم. در حالی که اوروسلا فون در لاین، رئیس شورای اروپا از این قطعنامه کاملاً حمایت کرد، جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در گفتگو با امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان تاکید کرد نظر پارلمان اروپا ضمانت اجرایی ندارد و صرفاً احساسی و بیانگر نگرانی‌های اتحادیه اروپا بوده است. نقش لابی‌های صهیونیستی و منافقین هم برای تصویب چنین قطعنامه و مسدود کردن مسیر دیپلماسی قابل توجه است.
ایران چه کرد و چه خواهد کرد؟
تا اینجای کار واکنش ایران متمرکز بر سه موضوع اصلی بوده است: نخست آنکه تصویب این قطعنامه نشانه استیصال و درماندگی اروپاست. دوم آنکه ایران پاسخ متقابل خواهد داد و ارتش کشورهایی را که این مصوبه را اجرا کنند و سپاه را به عنوان گروه ترویستی بشناسند، تروریست قلمداد می‌کند. مورد سوم هم آنکه ایران یکی از مهمترین نقش‌آفرینان در تامین ترانزیت به اروپاست و این اقدام اروپا امنیت این مسیر را به خطر می‌اندازد.
پیش از تصویب قطعنامه، وزیر امور خارجه ایران هشدار داده بود که در صورت تصویب چنین قطعنامه ای اقدام متقابل صورت می‌گیرد.
رئیس جمهور نیز تصویب چنین قطعنامه‌ای را «خلاف قوانین بین‌الملل و منشور سازمان ملل متحد» دانست. رئیس مجلس شورای اسلامی نیز با تأکید بر آنکه سپاه در مبارزه با تروریسم نقش مهمی داشته، گفته است ایران مقابله به مثل می‌کند و اینکه ارتش کشورهای اروپایی را تروریست بشناسد، «منطقی» است. علی نیکزاد، نایب رئیس مجلس شورای اسلامی نیز گفته است در صورت ارائه طرح از سوی نمایندگان، «مجلس به احتمال قوی برای محکوم کردن طرف اروپایی مقابله به مثل خواهد داشت».
نظر شما