میانگین نمره سرمایه اجتماعی در ایران پایین است

به گزارش ایرنا، حجت‌الاسلام والمسلمین رضا غلامی روز سه‌شنبه در نشست تخصصی «معنا و مبنای سرمایه اجتماعی» افزود: البته برخی حوادث و هیجانات ناشی از آن، معدل سرمایه اجتماعی را به صورت موقت و دفعی افزایش و کاهش می‌دهد اما با عبور از حادثه این عدد تثبیت می‌شود.

وی ادامه داد: اگر سرمایه اجتماعی را با ملاحظه میانگین قبلی در حدود پنج سال قبل که نزدیک به ۱۲ بوده است سنجیده شود، وضعیت سرمایه اجتماعی در ایران قابل قبول نیست.

غلامی تاکید کرد: واقعیت این است که در کشور ما، نه تنها درک درستی از سرمایه اجتماعی و عوامل کاهش آن نیست بلکه یک برنامه راهبردی برای کمک به افزایش سرمایه اجتماعی وجود ندارد.

وی عوامل کاهش سرمایه اجتماعی ایران را باید به دو بخش درون‌زا و برون‌زا تقسیم کرد و گفت:عوامل درون‌زا در شکل‌گیری عوامل درون‌زا یا هموار سازی مسیر آنها بسیار اثر گذارند. وقتی از برون‌زا بودن عوامل کاهش سرمایه اجتماعی صحبت می‌شود، لزوما منظور اقدامات خصمانه علیه جامعه ما نیست. برخی اتفاقات جهانی به طور طبیعی و پروسه‌ای نیز می‌تواند بر سرمایه اجتماعی اثرگذار باشد.

وی تصریح کرد: با وجود آنکه امروز میانگین نمره سرمایه اجتماعی در ایران پایین است اما در برخی شاخص‌ها مانند دلبستگی به کشور، معنویت خواهی یا احترام به مقدسات دینی، سرمایه اجتماعی سطح مطلوبی دارد بنابراین ما نقاط قوت نیز در سرمایه اجتماعی داریم و تنها راه افزایش سرمایه اجتماعی در ایران، اتکاء به همین نقاط قوت است.

غلامی افزود: انتقادات اصلی به نظریه سرمایه اجتماعی این است که این نظریه به اندازه مورد انتظار اجتماعی نیست و همه ابعاد، اضلاع و پیچیدگی‌های جامعه را لحاظ نمی‌کند. اما سرمایه اجتماعی به عنوان نوعی «علاج همه مشکلات» جامعه مدرن تلقی شده‌است.

سرمایه اجتماعی شاخص قدرت ملی است

دبیر پیشین شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز در ادامه این نشست به مطالعات اجتماعی در ایران اشاره کرد و گفت: تا سال ۹۷ پیمایش‌هایی در این باره انجام شد که در سال ۱۴۰۰ هم وزارت کشور پژوهشی سفارشی درباره سرمایه اجتماعی انجام داده که عمدتا نشان می‌دهد سیر نزولی سرمایه اجتماعی وجود دارد.

سعیدرضا عاملی افزود: اطلاعات و آمار درباره سرمایه اجتماعی زیاد است و اساسا محرمانه تلقی می‌شود در حالی که باید بتوانیم یک مساله اجتماعی را در معرض همگان طرح کنیم تا بر این اساس بتوانیم تحلیل کنیم. محرمانه تلقی کردن آمار هم خودش یک مساله اجتماعی است.

عاملی اظهار داشت: وضعیت میانگین شاخص سرمایه اجتماعی در سال ۹۴ حدود ۲۷.۱ بوده است که در سال ۱۴۰۰ به ۱۷.۸ رسیده است. این در حالی است که موسسه لگاتوم در تحقیقی شاخص سرمایه اجتماعی را در ۲۰۱۹ عدد ۵۳.۱۹ اعلام کرده اما این رقم برای ایران ۴۵.۲ است و ما پایین‌تر از میانگین جهانی هستیم.

این استاد دانشگاه تهران ادامه داد: امروز سرمایه اجتماعی امتداد یافته و به طور مثال حتی سرمایه اجتماعی سازمان هم در نظر گرفته می شود.

وی اضافه کرد: سرمایه اجتماعی حکایت از دارایی دارد؛ سرمایه یک دارایی است که ارزش افزوده تولید می‌کند و می‌تواند از این ارزش هم کاسته شود. بنابراین به میزانی که همبستگی اجتماعی، حس همبستگی ملی و هویت ملی تغییر می‌کند سرمایه اجتماعی نیز تغییر خواهد کرد.

عاملی افزود: مخالفان جمهوری اسلامی اعم از منافقان و سلطنت طلبان از طریق این موضوع به جمهوری اسلامی فشار می‌آورند. سرمایه اجتماعی یک شاخص قدرت ملی هم هست یعنی اگر شما توان ملی یک کشور را بر اساس توان نظمی و اقتصادی آن اندازه‌گیری کنید یک شاخص قدرتمند برای آن سرمایه اجتماعی است که جنبه بازدارندگی دارد و اجازه تعرض به حریم ملی کشور را نمی‌دهد.

دبیر پیشین شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: امروز سرمایه اجتماعی به عنوان یک دارایی ملی بیشتر دغدغه ماست.

به گفته این استاد دانشگاه، جامعه ایران دو مشخصه دارد که اگر به این دو توجه نکنیم نمی‌توانیم مفهوم سرمایه اجتماعی را بومی کنیم؛ نخستین شاخصه دینداری است که در ایران ریشه عمیق دارد.

وی افزود: ما به عنوان کشوری که آرزوی جامعه اسلامی داریم نگران دینداری هستیم اما جامعه در این شاخص بسیار رشد کرده و این را در جمعیت پیاده‌روی اربعین و جاماندگان اربعین مشاهده می‌کنیم.

وی دومین مشخصه ایران را جنبه نوگرایی و پیشرفت جامعه ایرانی دانست و گفت: جنبه دین گرایی و نوگرایی در جامعه ایرانی ۲ عنصر پررنگ است و برخی یا جنبه دینداری یا برخی جنبه نوگرایی را قربانی می‌کنند اما این دو با هم پیش رفته‌اند و هر دولتی به این دو شاخص توجه نکند نمی تواند راهبری لازم را داشته باشد.

عاملی تاکید کرد: اکنون با ابزار سرمایه اجتماعی در جامعه متجدد غربی سرمایه اجتماعی را اندازه‌گیری می‌کنیم در حالی که باید سرمایه ایمان را در نظر گرفت چون به افق زندگی نگاه می‌کند و تحمل و صبر و امید به زندگی و آینده نگری را تقویت می‌کند.

وی عوامل تخریب کننده سرمایه اجتماعی در ایران را شامل ۶ مورد دانست و افزود: نخستین عامل فاصله بین باورها و تجربه دینی، دومین عامل جریان‌های کلان ضد فرهنگ اسلامی، عامل سوم جنگ شناختی و عامل پنجم فرامحلی کردن فضای مجازی، عامل ششم شیعه‌هراسی، ایران‌هراسی، اسلام‌هراسی و انقلابی‌هراسی است و ما امروز قربانی هراس چهارگانه هستیم که با هراس بزرگ کدگذاری شده‌ایم.