بازگشت به عصر بالونیسم

بیشتر از یک هفته قبل مردم در ساحل شرقی ایالات متحده در آسمان صاف گوی سفیدی را شناور دیدند. خبر حضور یا بالنی چینی به سرعت به عنوان اصلی همه رسانه های آمریکایی و جهان تبدیل شد. اگرچه پس از چند روز گمانه زنی و جوسازی رسانه ای در نهایت این شی مورد هدف جنگنده ها قرار گرفت و اکنون گفته می شود اجزای این پرنده ساقط شده در حال بررسی از سوی کارشناسان آمریکایی است اما به نوشته روزنامه «گاردین» همین اتفاق که چین آن را ناشی از تغییرات آب و هوایی و گمراه شدن بالن بیان می کند، عصر جدیدی از جنگ در لبه فضا را به راه انداخته است.

طبق گزارش این روزنامه، اگرچه چین تاکید دارد بالن هواشناسی بوده و در مورد اتفاقات مربوط به آن عذرخواهی کرد اما ایالات متحده ادعا دارد که بالن های جاسوسی چینی در آسمان بیش از ۴۰ کشور در پنج قاره به پرواز درآمده اند و تا قبل از اتفاق اخیر هم چهار بار بر فراز خاک ایالات متحده پرواز کرده اند.

مقامات آمریکایی نمی گویند که چه زمانی و چگونه از این پروازها اطلاع پیدا کرده اند، اما مدعی هستند در حال مشورت با متحدان و شرکای آسیب دیده هستند تا پاسخی جهانی را به عملیات بالن چین و متوقف کردن آنها انجام دهند.

عصر رجوع به بالن ها

به اعتقاد کارشناسان شاید از این به بعد شاهد طلوع دومین عصر از ظهور بالن هایی باشیم که حدود ۸۶ سال پس از فاجعه کشتی هوایی هندنبورگ دوباره به آن رجوع شده است.

در سال ۲۰۱۹، ایالات متحده بالن‌ های در ارتفاع بالا را برای نظارت بر مناطق وسیعی از شش ایالت غرب میانه آزمایش کرد تا از آنها برای نظارت و جلوگیری از «قاچاق مواد مخدر و تهدیدات امنیت داخلی» خود بهره بگیرد.

ماه گذشته ژنرال «استفان میل» رئیس ستاد نیروی هوایی و فضایی فرانسه هم به خبرنگاران گفته بود که کشورش مطالعاتی را در مورد عملیات در فضای هوایی بالاتر انجام می دهند. فضای هوایی بالاتر یعنی بین ۲۰ تا ۱۰۰ کیلومتر بالاتر از سطح زمین است و وی آن را منطقه بهره برداری نشده نامید.

این حوزه تا حدود یک دهه پیش قابل استفاده نبود زیرا موتورها نمی توانستند در این لایه از ارتفاع کار کنند. اما به گفته ژنرال فرانسوی امروزه فناوری به بالن‌ های حامل حسگر اجازه می ‌دهد تا از این فضا استفاده کنند.

گویا بالن ها ابزاری معمولی به نظر می رسند که حالا در قلمرو نظامی ارزشمند شده اند. این اجسام هوایی دارای معایب و مزایای گوناگونی هستند اما امروزه استفاده از آن ها در زمینه جاسوسی و نظارت بیشتر شده است.

«جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی ایالات متحده می گوید که با تغییر کاربری اطلاعات و قابلیت های ردیابی، ایالات متحده می تواند بالن های ارتفاع بالا را اکنون شناسایی کند اما بقیه جهان نمی توانند این قابلیت را داشته باشند.

به نوشته گاردین، استفاده‌ های نظامی مدرن از بالن‌ ها شامل نظارت و ارتباطات در حال رایج شدن است و ارتش ایالات متحده برای استفاده از بالن های ارتفاع بالا جهت پخش تعداد زیادی از حسگرهای فرکانس های رادیویی مینیاتوری در پشت خطوط دشمن برنامه ریزی می کند.

یک کارشناس غربی هم اعتقاد دارند یک بالون حتی می تواند به عنوان یک کشتی مادر عمل و انبوهی از پهپادها را حمل کند تا در قلمرو دشمن استفاده شود. از طرف دیگر، می توان از آن به عنوان یک سکوی ارتفاع بالا برای پرتاب موشک هم بهره برد.

رقابت اطلاعاتی چین با آمریکا

اگرچه کاخ سفید ۶ نهاد چینی را در ارتباط با جنجال بالن تحریم کرد، اما حادثه اخیر، بحث ها را در مورد اینکه بالن‌ ها برای چه مواردی می ‌توانند استفاده شوند، تشدید کرده و سطح رقابت و تنش میان واشنگتن و پکن را هم افزایش داده است.

«مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی» (Center for Strategic and International Studies ) چند روز قبل در تحلیل ورود بالن چینی به حریم هوایی ایالات متحده آورده است که بالن ها ابزار مهمی برای جمع آوری اطلاعات در قرن نوزدهم بودند و از آن زمان به بعد، کارآیی آنها به شدت کاهش یافته است.

ایالات متحده در دهه ۱۹۵۰ از بالن های ارتفاع بالا برای جاسوسی از اتحاد جماهیر شوروی استفاده می کرد که مسکو هم ضمن اعتراض به این موضوع آنها را سرنگون کرد. بالن ها در مرحله نخست با هواپیمای شناسایی در ارتفاع بالا U-۲ (که در چند مورد سرنگون شد) و سپس با ماهواره های شناسایی Corona جایگزین شدند. این ماهواره ها اولین نسل از ماهواره های جاسوسی امروزی هستند که بسیاری از کشورها از آنها بهره می برند.

طبق این تحلیل ورود یک بالن چینی به حریم هوایی ایالات متحده و حرکت چند روزه آن موجب نگرانی های شدید افرادی شده است که ماهیت این اقدام را به خوبی می دانند. بالن ها تجهیزات ایده آلی برای جاسوسی نیستند. آنها بزرگ هستند و نمی توان آن ها را به راحتی پنهان کرد. آنها به طور کامل قابل کنترل نیستند و به جایی می روند که باد آنها را می برد. بادهای غالب از شمال آسیا به شمال غربی ایالات متحده می رود و بنابراین بالن ها غیرقابل هدایت هستند. در کل بالن ها برای مقابله با یک حریف پیشرفته و توانمند، از نظر فناوری انتخاب عجیبی هستند.

یک بالن باید محموله دارای حسگر خود را برای جمع آوری اطلاعات حمل کند، اما از آنجایی که بالن ها هرگز به پایگاه خود باز نمی گردند، باید روشی را برای دریافت و انتقال داده های جمع آوری شده آن به مبداء پیدا کرد.

از نظر کارشناسان این اتاق فکر غربی، اگرچه گفته می شد این بالون داده ‌های جمع ‌آوری‌ شده خود را به صورت امواج را رادیویی ارسال می کند یا شاید اطلاعات آن به یک ماهواره چینی در بالای سرش فرستاده می شود اما هیچ گزارشی مبنی بر ارسال پیام رادیویی از بالن تا قبل از سقوط وجود ندارد. این مورد عجیبی است که بیشتر شبیه اتلاف وقت و پول است زیرا به نظر می رسد سیگنالی وجود ندارد.

کارشناس این مرکز مطالعاتی اعتقاد دارد چین دارای ماهواره های جاسوسی است که هر روز بر فراز ایالات متحده پرواز می کنند، عکس می گیرند، سیگنال های رادیویی و سایر داده ها را جمع آوری می کنند.

تعداد و توانایی فضایی آن‌ ها در ۲۰ سال گذشته به شدت افزایش یافته و قابلیت‌ های جمع‌آوری به‌ طور چشمگیری بهبود یافته‌ اند. چین سال گذشته چهار ماهواره جاسوسی مدرن دیگر را به فضا پرتاب کرد. چین پیش از این از بالن برای جاسوسی استفاده نکرده است و استفاده از بالون یک گام به عقب به شمار می رود. محتمل ترین توضیح این است که بالون هواشناسی فوق مسیر اشتباهی را طی کرده و به بیراهه رفته است. البته این موضوع هم برای چین شرم آور خواهد بود.

نتیجه گیری فوق به این مفهوم نیست که چین از ایالات متحده جاسوسی نمی کند. این کشور یک پویش جاسوسی گسترده و حرفه ای را علیه ایالات متحده و شرکایش انجام می دهد که به عوامل انسانی، هک و ماهواره های جاسوسی متکی است. جاسوسی کنونی چینی گسترده تر از جاسوسی شوروی در اوج جنگ سرد است.

تا سال ۲۰۱۵ ایالات متحده این جاسوسی را به عنوان هزینه تجارت با یک بازار بزرگ که در نهایت بیشتر شبیه به یک کشور غربی خواهد شد، پذیرفته بود. واشنگتن اما در اشتباه بود و پس از آنکه چینی ها دفتر مدیریت پرسنل دولت را در سال ۲۰۱۵ هک کردند و سوابق میلیون ها کارمند دولت ایالات متحده به سرقت رفت، واکنش شدیدی نشان داد. در هر صورت اقدامات بیشتری باید صورت پذیرد. البته واشنگتن ابتدا باید در مورد هدف این اقدام مطمئن شود و دریابد که محموله حسگرهای آن حاوی چه اطلاعاتی هستند.

در پایان این تحلیل آمده است: مقابل چین هم باید درس بگیرد و سطح جاسوسی خود را کاهش دهد، زیرا ایالات متحده در آستانه قدرت قرار دارد. برای آمریکایی ها نیز یک مورد نگران کننده وجود دارد که آن هم تمایل گسترده برای نشان دادن یک واکنش بیش از حد است.

ایالات متحده به امنیت سایبری بهتر، ماموران FBI بیشتر، اصلاح و تقویت قانون نظارت بر اطلاعات خارجی (FISA) و مذاکرات مستقیم با دولت چین در مورد ضرورت کاهش جاسوسی آنها نیاز دارد یعنی همان کاری که باراک اوباما در سال ۲۰۱۵ انجام داد. شاید بالن های چینی باعث غفلت شوند حال آنکه خطر واقعی جاسوسی فنی چین است. جاسوسی چینی ها تهاجمی است و ایالات متحده به واکنش سخت تری نیاز دارد.