به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، برخی افراد با وجود عدم برخورداری از دانش آکادمیک اما به دلیل وجود انگیزه یادگیری و علاقه به برخی مشاغل از جمله در حوزه طب سنتی، توانسته اند با مطالعه و انجام پژوهش های کاربردی در این رشته ضمن کسب دانش و تجربیات ارزنده، کسب و کاری موفق همراه با کارآفرینی و اشتغالزایی را پایه گذاری کنند.
چه بسا مطالعات و پژوهش های همین فعالان حوزه طب سنتی تجربی در طول قرن های گذشته که بر اساس متون تاریخی ایرانیان از پیشگامان علم طب و گیاهان دارویی جهان بوده اند، منجر به آن شده که امروز طب سنتی تبدیل به رشته ای علمی، آکادمیک و دانشگاهی شود. به طوری که در حال حاضر نیز چندین دانشگاه مطرح کشورمان در رشته طب سنتی پذیرش دانشجو داشته باشند و حتی بسیاری از آنها در مقطع دکترای تخصصی طب سنتی مشغول به تحصیل شوند. حکمایی که همچون سایر فناوران به دلیل برخورداری از تجارب ارزنده در حوزه نوآوری و کارآفرینی نیازمند حمایت های جدی تر دستگاه ها برای توسعه کسب و کار خود هستند.
درخشش بانوی فعال حوزه گیاهان دارویی و حمایت‌هایی که همچنان لنگ می‌زند
هرچند در طول سال های گذشته به همت معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری که ستادهای گوناگونی در حمایت از فناوران حوزه های مختلف از جمله ستادی در سال ۱۳۸۷ تحت عنوان "ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی" برای حمایت از فعالان این حوزه راه اندازی کرده است، اما گفت وگو با برخی از فعالان حوزه گیاهان دارویی حاکی از آن است که حمایت های این ستاد در دریافت تاییدیه و مجوزهای لازم از جمله مجوز فروش یا ارائه تسهیلات به این افراد به دلیل برخی سخت گیری های دستگاه های دولتی از جمله عدم برخورداری از دانش آکادمیک یا دانشگاهی با مشکل مواجه است و همچنان لنگ می زند.
ستادی که قرار است هماهنگ‌کننده دستگاه‌های مرتبط دولتی، سازمان‌ها و نهادهای مردمی و تشکل‌های خصوصی باشد و به عنوان یک نهاد فراسازمانی ملی بتواند تعاملات بین دستگاهی برای رسیدن به هدف‌های مشخص را پیگیری و اجرایی کند.
این درحالی است اگر نبود پشتکار این پژوهشگران و محققان غیرآکادمیک حوزه تجربی گیاهان دارویی، با این شرایط و در همان ابتدای کار از ادامه حرکت مأیوس شده و میدان را خالی می کردند.
رقیه پناهی موسس شرکت خلاق «طلای طبیعت» از جمله افراد موفق فعال در حوزه گیاهان دارویی محسوب می شود که با وجود آنکه دیپلمه قدیم است، اما با علاقه وافری که به حوزه گیاهان دارویی داشته و البته با پشتکار در امر تحقیق و پژوهش و البته خلاقیت مثال زدنی، موفق به پایه گذاری یک استارتاپ و شرکت معتبر در زمینه تولید محصولات سنتی از جمله روغن های گیاهی و کمیاب و خاص شده است.
استارتاپ به کسب‌وکاری نوپا گفته می‌شود که با ارائه راه‌حلی خلاقانه به منظور رفع یک نیاز به سرعت رشد کرده و به درآمد می‌رسد.
روغن هایی که توسط گروه های مختلف صنعتی کشور از جمله کارخانجات داروسازی، آرایشی و بهداشتی، عطرسازی و البته صنف شوینده ها از جمله صابون سازان به عنوان محصول اولیه و پایه و همچنین عطاری ها مورد استفاده قرار می گیرد.
این بانوی خلاق ایرانی که حدود ۶ دهه از عمر خویش را سپری کرده است، با انگیزه مثال‌زدنی علاوه بر اداره موفق شرکت، پس از گذشت چندین دهه و تولید انواع و اقسام محصولات گیاهی به خصوص روغن های گیاهی درمانی، هنوز دست از پژوهش و تحقیق برای ساخت محصولات جدید برنداشته است.
وی تاکنون موفق به دریافت چندین تندیس و تقدیرنامه از مراکز علمی و برخی جشنواره های معتبر صنایع غذایی کشورهای مختلف دنیا از جمله آمریکا، کانادا، آلمان، انگلیس، قطر، امارات و ترکیه و برخی جشنواره های داخلی همچون دومین کنفرانس مدیریت و بهره وری در بخش کشاورزی و دامپروری در سال ۱۳۹۴ شده است.
با خواندن یک کتاب به گیاهان دارویی علاقمند شدم
پناهی در گفت و گو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در پاسخ به این سوال که چگونه به حوزه گیاهان دارویی و طب سنتی علاقمند شده است، می گوید: پیش از اخذ دیپلم در شرکت کفش ملی استخدام شدم و به صورت شبانه تحصیل خود را تا دیپلم ادامه دادم.
وی خاطرنشان کرد: یادم هست که سال ۱۳۵۴ با مطالعه اتفاقی کتابی در خصوص خواص گیاهان دارویی به این حوزه بسیار علاقمند شدم و با جدیت و مطالعات بیشتر شروع به تحقیق و پژوهش در این حوزه کردم.
پناهی با اشاره به نخستین کار پژوهشی خود و بیان اینکه، برای نخستین بار موفق شده است روغن خراطین، روغن مورچه و تخم مورچه را فرآوری کند، خاطرنشان کرد: یادم هست که سال ۱۳۶۳ هنگامی که موفق به تهیه روغن مورچه و خواص آن شده بودم، یک خانم استاد دانشگاه بنده را به دانشگاه تهران برای ارائه توانمندی هایم معرفی کرد.
وی افزود: هنگامی که برای چند نفر از اساتید این دانشگاه توضیح می دادم، آنها شروع به خندیدن کردند و گفتند که مگر مورچه روغن دارد؟ در صورتی که این روغن و تخم مورچه برای از بین بردن موهای زائد کاربرد دارد.
پناهی ادامه داد: پس از دوره ای در دهه شصت یک پزشک با اطمینان از تسلط من در حوزه گیاهان دارویی، بنده را به دانشگاه اصفهان معرفی کرد و آنجا نیز از من استقبال کردند و حتی فرمول چندین گیاه دارویی را برای درمان های مختلف ارائه کردم اما متاسفانه دیگر پاسخی ندادند.
محصولاتی که این بانوی خلاق حوزه طب سنتی تاکنون روانه بازار کرده است
مجموعه خلاق این بانوی کارآفرین تاکنون موفق به تولید بیش از ۲۴ نوع محصول دارویی و بیش از ۳۸۰ نوع روغن گیاهی، دانه ای، کمیاب و خاص در کشورمان شده است که هر یک از این روغن ها دارای خواص و تأثیرات اثربخشی هستند و در انواع محصولات درمانی، بهداشتی، آرایشی و همچنین خوراکی کاربرد دارند.
از روغن های پرخاصیت آواکادو، کندوش، اسطوخودوس، بابونه، زعفران، بادام شیرین و جوانه گندم برای جلوگیری و درمان چین و چروک پوست، درمان خشکی و تقویت کننده پوست و تقویت کننده مو و ابرو و درمان زخم و سندروم پیش از قاعدگی و تقویت سیستم گوارشی بدن و بهبود هضم غذا، تا روغنی از گیاه کندش، اسپند، کاج، جوجوبا و سیاهدانه برای پُرپشت کردن موها و ابرو و درمان رعشه و پرش ناگهانی بدن، درمان صرع، رایحه درمانی و رفع گلودرد و عفونت‌های تنفسی، خستگی و جلوگیری از بیماری پروستات و درمان کننده سنگ کلیه و عفونت های ادراری و مشکلات تنفسی و ارتقای عملکرد کبد و درمان اوتیسم و درمان آب سیاه و اسکیزوفرنی و بی‌خوابی، از دیگر محصولات تولیدی شرکت است.
درمان مشکل شنوایی به‌وسیله روغن گیاهی
این بانوی فعال حوزه گیاهان دارویی با اشاره به تولید انواع محصولات درمانی با تحقیق و مطالعه خواص گیاهان دارویی و با بیان اینکه به دلیل شغل همسرش که نظامی است، مجبور بوده است برای زندگی به شهرهای مختلف مهاجرت کند، گفت: با این حال و به سختی کارهای تحقیقاتی و مطالعاتی خود در حوزه گیاهان دارویی را ادامه دادم.
پناهی می گوید: حتی در آن دوران موفق شدم کودکی که شنوایی خود را از دست داده بود، با علم به خواص روغن های گیاهی و به وسیله روغنی که از چندین گیاه به روش آفتاب‌گیری فرآوری کرده بودم، درمان کنم و توانستم شنوایی این کودک را تا ۸۰ درصد بازگردانم.
تولید پماد گیاهی برای تسکین شکستگی شدید استخوان
این بانوی فعال حوزه گیاهان دارویی با تاکید بر اینکه، بیشتر روغن های گیاهی خود را به روش بخار یا بن‌ماری به عمل می آورد؛ چراکه نباید حرارت مستقیم به آن وارد شود، در خصوص دیگر محصولات تولیدی بر پایه گیاهان و روغن های گیاهی خود تصریح کرد: برای نخستین بار در کشور موفق شدم پمادی را به واسطه یک فرمول قوی گیاهی از عسل و موم برای تسکین درد ناشی از شکستگی شدید استخوان و همچنین موثر برای رفع درد استخوان فرآوری کنم.
پناهی می گوید: برای تولید این پماد روغنی که مواد موجود در آن استخوان ها را بسیار محکم می کند، نیز ۶ سال تمام تحقیق و مطالعه کرده ام.
وی در خصوص اینکه جرقه تولید و فرآوری پماد شکستگی استخوان چگونه به ذهنش خطور کرده است، خاطرنشان کرد: چند سال پیش برای چیدن گیاه بنفشه به کوه رفته بودم که متاسفانه لیزخوردم و به پایین پرت شدم و ترقوه پایم بدجوری شکست که با درد شدیدی همراه بود.
پناهی افزود: با مطالعات و تحقیقات وسیع متوجه شدم که روغن زنبور دارای خواص بسیار زیادی برای درمان شکستگی استخوان است و به همین دلیل نیز نام آن را عجیب گذاشته ام به طوری که بعد از استفاده از آن، حتی توان دویدن داشتم.
این فعال حوزه گیاهان دارویی در ادامه، یکی دیگر از تولیدات خود را روغن ضدحشرات نام برد و افزود: کاربرد این روغن نیز برای جلوگیری از خارش و حساسیت پوست است و استفاده از این روغن برای معتادان در کمپ های اعتیاد به منظور جلوگیری از شپش و خارش بسیار موثر است و حتی برای درمان خارش و جلوگیری از قارچ حیوانات می توان برای انواع دام و دامپروری ها نیز از آن استفاده کرد.
وی افزود: این محصول در ابتدا روغن بود که بعد به صورت مایع درآوردم که جذب بدن می شود و از سوی مصرف کنندگان با استقبال بسیار خوبی مواجه شده است.
پناهی، از دیگر محصولات تولیدی بسیار باارزش خود را تهیه یک روغن تحت عنوان روغن گلاب عنوان کرد و افزود: فرآوری این روغن بسیار سخت است چراکه از حدود ۷۰۰ لیتر گلاب تنها می توان یک لیتر روغن گرفت.
به گفته این بانوی فعال در حوزه گیاهان دارویی کشورمان، روغن گلاب برای درمان بیماران مبتلا به ام اس بسیار کاربردی و موثر است چراکه این روغن از خواص گرم کنندگی مغز برخوردار است.
وی همچنین تصریح کرد: دو سال پیش با تحقیقات و هزینه زیاد یک محصول از ریشه چند گیاه برای برطرف کردن سفیدی مو بدون هیچگونه عارضه ای ساختم که از قابلیت صادرات به سایر کشورها نیز برخوردار است.
وی با بیان اینکه، با هدف جلوگیری از هرگونه عوارضی چهار سال روی این محصول کار تحقیقاتی کرده است، افزود: ریشه مو به دلیل کمبود ویتامین دی، منگنز و پتاسیم سفید می شود اما با استفاده از این محصول موهای سفید پس از دو ماه از ریشه سیاه رشد می کنند.
پناهی در خصوص مواد تشکیل دهنده این محصول نیز اظهار کرد: این محصول ضدسفیدی مو با استفاده از گیاه گزنه و جوانه جوی دوسر با روش بن ماری فرآوری می شود.
تهیه داروی گیاهی تقویت حافظه برای بیماران آلزایمری
یکی دیگر از تولیدات گیاهی این بانوی خلاق کشورمان که حاصل چندین سال تحقیق و پژوهش وی است، داروی حافظه برای افرادی است که از حافظه ضعیفی برخوردارند.
پناهی می گوید: افرادی که دچار بیماری آلزایمر و فراموشی می شوند، با مصرف ۱۵ تا ۶۰ روز از این دارو، بسته به میزان مصرف این دارو، حافظه‌شان تقویت خواهد شد.
پناهی با بیان اینکه در سال ۱۳۷۰ عضو رسمی جامعه گیاه‌درمانی ایران شده و در ادامه کار خود را به صورت جدی بر تحقیق و مطالعه در حوزه روغن های گیاهی متمرکز کرده است، می گوید: یک واحد فرآوری در زمینه تولید فرآورده های گیاهان دارویی در حومه تهران با اشتغالزایی مستقیم برای ۳۰ نفر را راه اندازی کرده است.
غفلت از فناوران حوزه گیاهان دارویی و از دست دادن درآمدهای سرشار میلیاردی
همانطور که در صفحه ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی آمده است، ایران کشوری ممتاز و با رتبه بالا از نظر غنای گیاهی و تنوع زیستی و دارای ۱۱ اقلیم از ۱۳ اقلیم شناخته شده جهانی است.
با مرور متون تاریخی و نگارش تاریخ نویسان زبده می توان دریافت که ایرانیان از پیشگامان علم طب و گیاهان دارویی جهان بوده اند. کشور ما از نظر تنوع زیستی جزو هشت کشور برتر دنیا در تولیدات گیاهی به حساب می آید به گونه ای که در زمینه ذخایر ژنتیکی گیاهی، موطن اصلی برخی از ژرم پلاسم های گیاهی است که بیش از چهار برابر قاره اروپا بوده و به عنوان یک مزیت منحصر به فرد در جهان به شمار می آید.
تنوع اقلیمی ایران و به تبع آن پوشش متنوع گیاهی ظرفیت بسیار گسترده ای را برای ورود ایران به عرصه تجارت بین المللی گیاهان دارویی و داروهای گیاهی فراهم کرده است. بر اساس نظر گیاه‌شناسان و پژوهشگران، تعداد گونه‌های گیاهی ایران حدود هشت هزار است که از نظر تنوع گونه‌ای حداقل دو برابر قاره اروپا است.
تحقیقات نشان داده است که بیش از ۲۳۰۰ گونه از گیاهان کشور دارای خواص دارویی، عطری، ادویه‌ای و آرایشی- بهداشتی هستند. به علاوه ۱۷۲۸ گونه از این گیاهان به عنوان گیاهان بومی ایران هستند و منحصراً در سرزمین ایران رویش کرده و به عنوان یک ظرفیت انحصاری در کشور محسوب می‌شوند.
همچنین با توجه به حجم بالای تجارت جهانی گیاهان دارویی و فرآورده های طبیعی (۱۵۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۳)، بر اساس پیش‌بینی بانک جهانی در سال ۲۰۵۰ گردش مالی و تجارت جهانی متمرکز و مبتنی بر گیاهان دارویی و داروهای گیاهی به حدود پنج هزار میلیارد دلار خواهد رسید.
به طورحتم یکی از راهکارهای اصلی تحقق رونق زیست بوم حوزه گیاهان دارویی و طب سنتی، حمایت ویژه از فعالان توانمند این حوزه است که متولیان امر در طول چند سال گذشته از وجود و توانایی های آنها غافل بوده و بسیاری از این افراد حتی به مهاجرت و فعالیت در سایر کشورها روی آورده اند.
طبق گزارش ها، میزان صادرات گیاهان دارویی طبق آمار گمرک در سال ۱۴۰۰، تنها ۷۰۰ میلیون دلار بوده است.
شرکت‌های مختلف یا واحدهای فناور امروزه در زمینه تولید و عرضه گیاهان دارویی فعالیت می‌کنند و ستاد توسعه علوم و فناوری‌های گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز طی سال‌های اخیر نمایشگاهی را به نام «جشنواره و نمایشگاه گیاهان دارویی» برگزار می‌کند.
چشم طمع سرمایه‌گذاران خارجی به کسب و کار دانش‌بنیان بانوی خلاق ایرانی
این بانوی خلاق کشورمان در ادامه به علاقه وافر بسیاری از سرمایه گذاران خارجی از جمله سرمایه گذاران کشورهای قطر و ترکیه برای سرمایه گذاری در کسب و کار خود گفت و افزود: تجار قطری برای راه اندازی یک کارخانه در زمینه تولید روغن های گیاهی با سرمایه گذاری خودشان بسیار پیگیر همکاری با بنده و انتقال این کسب و کار به این کشور هستند.
پناهی افزود: سرمایه گذاران قطری و ترکیه ای حاضرند بستر لازم از جمله زمین و راه اندازی کارخانه به همراه ماشین آلات مربوطه را برای مهاجرت بنده به این کشورها فراهم کنند تا این محصولات را که دارای فرمول های خاص و حاصل چندین سال تحقیق و پژوهش است، با شراکت در این کشورها تولید و روانه بازارهای دنیا کنند.
وی همچنین گفت: چند وقت پیش در همایشی که در کشور ترکیه برگزار شده بود، بسیاری از فعالان حوزه گیاهی این کشور که اتفاقا برخی از آنها استاد دانشگاه بودند، با اشتیاقی فراوان درخواست ارسال تولیدات و محصولات گیاهی ما به این کشور را داشتند.
این بانوی خلاق ایرانی در خصوص اینکه آیا در حال حاضر محصولات گیاهی خود را صادر می کند یا خیر نیز اظهار داشت: در حال حاضر برخی تجار قطری سفارش محصول داده و بر همین اساس محصولات درخواستی آنها را آماده و همینجا به نماینده آنها تحویل می دهیم و آنها نیز این محصولات را با چندین برابر قیمت در کشورهای خلیج فارش پخش می کنند.
وی گفت: حتی از کشور آمریکا نیز سرمایه گذارانی برای راه اندازی این کسب و کار از او دعوت به عمل آورده اند.
مهمترین مشکل تهیه‌کنندگان محصولات گیاهی اخذ مجوز و صادرات است
این بانوی فعال حوزه گیاهان دارویی با بیان اینکه، محصولات تولیدی خود را در تهران و شهرستان ها پخش می کند، افزود: روغن های گیاهی تولیدی ما پس از فرآوری و تصفیه به روش بن ماری برای کارخانجات داروسازی، آرایشی و بهداشتی از جمله کرم سازی و صابون سازی و داروسازی و عطرسازی استفاده می شوند.
پناهی با تاکید بر اینکه، یکی از مشکلات اصلی فعالان صنف حوزه گیاهان دارویی دریافت مجوز از مبادی ذیربط و فروش محصول است، گفت: ریشه بسیاری از داروی های شیمیایی از گیاهان دارویی است و تمام گیاهان دارویی که ما تولید کرده ایم بر اساس تحقیق و پژوهش های کاربردی و البته تست و آزمایش بوده است و به طور کامل قابل راستی آزمایی است.
وی افزود: این درحالی است که از مراکز علمی معتبر کشورهای مختلف از جمله آمریکا، کانادا، آلمان، انگلیس، قطر، امارات و ترکیه و برخی جشنواره های خارجی و داخلی همچون دومین کنفرانس مدیریت و بهره وری در بخش کشاورزی و دامپروری در سال ۱۳۹۴، تندیس گرفته ام و ما بسیار شناخته شده هستیم.
پناهی با بیان اینکه، ریشه عمل آوری و ساخت همه روغن ها و داروهای گیاهی بر پایه تحقیقات و مطالعاتی بوده که طی چندین سال در این حوزه داشته است، اظهار داشت: برای اولین بار در دنیا روغنی از طلا برای درمان افرادی که دچار لکنت زبان شده اند، ساخته ام که در حال حاضر با واسطه در یکی از کشورهای منطقه به فروش می رسد.
وی افزود: نکته جالب اینجا است که سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت که در ارائه مجوز به ما مانع تراشی می کند، چندی پیش در یک همایش از بنده به صورت رسمی دعوت به عمل آورد و تندیس و لوح افتخار اهدا کردند.
تاکنون به صورت جدی حمایت نشده ایم
این بانوی خلاق ایرانی در خصوص نحوه حمایت دولت و سازمان های مرتبط با حوزه گیاهان دارویی خاطرنشان کرد: چندین بار زمان دولت قبل به ریاست جمهوری برای حمایت مراجعه کردم اما متاسفانه توجهی نکردند.
پناهی می گوید: تنها اقدامی که ستاد گیاهان دارویی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تاکنون برای ما انجام داده است، دعوت برای حضور در نمایشگاه های سالانه ای است که برپا می شود.
نیازمند حمایت‌های دولت برای صادرات هستیم
وی در پاسخ به این سوال که آیا برای صادرات محصولات خود اقدامی کرده است یا نه، گفت: بسیاری از فعالان حوزه گیاهان دارویی از قابلیت های بسیار بالایی برای ارزآوری و همچنین اشتغالزایی برخوردارند. از مسوولان مربوطه درخواست می کنم که حمایت های خود را برای گسترش هرچه بیشتر این کسب و کارها جدی تر دنبال کرده و از خروج سرمایه های خلاق کشور جلوگیری کنند.
وی بیان کرد: ما بسیار علاقمند به صادرات محصولات فناورانه تولیدی خود حداقل به برخی از کشورهای منطقه هستیم و در این مسیر به توجه و حمایت جدی دولت نیاز داریم. در حال حاضر این توان را داریم که بسیار بیشتر از قبل اشتغالزایی و کارآفرینی کنیم.
نظر شما