فضای کتابخانه‌ها به حدی کوچک است که برای استفاده آقایان و خانم‌ها زوج و فرد شده اند. ساعت و روزهای خدمات‌دهی هم محدود است و وضعیت منابع قابل امانت هم تعریفی ندارد. علاوه بر این‌ها، امکانات فیزیکی و شرایط محیطی این کتابخانه‌ها هم به شکلی است که کمتر فرد بزرگسالی در میان استفاده کنندگان مشاهده می‌شود و بیشتر تبدیل به فضایی برای دانش‌آموزان کنکوری شده است که انتخاب دیگری ندارند. کتابخانه‌های برخی دانشگاه‌ها شرایط نسبتا بهتری دارند اما آنها هم در سال‌های اخیر دچار مشکل کمبود ظرفیت شده‌اند و خدمات خود را به افراد خارج آن دانشگاه قطع کرده اند.
کتابخانه ملی با فاصله بسیار زیاد بهترین کتابخانه در ایران است و فضا و امکاناتی که دارد به شکلی است که بسیار از اعضای کتابخانه، آن را قسمتی از اروپا می‌دانند
در این شرایط، کتابخانه ملی تبدیل به تنها حق انتخاب بسیاری جویندگان علم شده است. کتابخانه ملی با فاصله بسیار زیاد بهترین کتابخانه در ایران است و فضا و امکاناتی که دارد به شکلی است که بسیار از اعضای کتابخانه، آن را قسمتی از اروپا می‌دانند. منابع بسیار غنی، معماری زیبا، فضای باز، میز و صندلی‌های بزرگ مجهز به پریز و چراغ اختصاصی، کمدهای اختصاصی، سکوت و آرامش، کافه و رستوران و … از ویژگی‌های متمایزکننده کتابخانه ملی است.
برجسته‌ترین ویژگی کتابخانه ملی این است که به جز چند روز (مانند اول فروردین و عاشورا) تمامی روزهای سال باز است و ساعت کاری آن در شیفت روز از ۸ صبح تا ۲۱ و در شیف شب از ساعت ۲۲ تا ۷ صبح است. به همین دلیل این مجموعه تبدیل به انتخاب بسیاری از پژوهشگران و دانشجویان شده است و روزانه چند هزار عضو از خدمات این کتابخانه استفاده می‌کنند. اما با تغییراتی که طی یک سال اخیر در مدیریت کتابخانه ایجاد شده است شاهد زمزمه‌هایی از ایجاد محدودیت‌های جدید در خدمات دهی این مجموعه هستیم.
مدیران جدید کتابخانه ملی اعتقاد دارند که ارائه خدمات قرائتخانه در شرح وظایف این مجموعه نیست و ارائه این خدمات باعث ایجاد هزینه برای کتابخانه ملی شده است که آنها را از ماموریت اصلی خودشان باز میدارد و با ایجاد تغییراتی نظیر اصلاح آیین‌نامه عضویت در صدد محدود کردن خدمات دهی سالن‌های مطالعه هستند. طی روزهای ابتدایی زمستان امسال که کشور به علت سرما، قطعی گاز را تجربه کرد کتابخانه ملی اعلام کرد که جهت صرفه‌جویی در مصرف گاز، شیفت شب کتابخانه از ساعت ۱۲ شب تا ۷ صبح تعطیل می‌باشد اما با بازگشت شرایط به حالت عادی، هزینه‌های شیفت شب را بهانه کرده است و از برگرندادن شیفت شب به حالت قبل خودداری می‌کند. از نظر اعضای کتابخانه این صرفا یک بهانه است برای آغاز محدودیت‌های بیشتر در خدمات‌دهی.
آیین نامه عضویت کتابخانه، شیفت شب را محدود به دانشجویان دکتری، نخبگان و افراد دارای مقاله کرده است که مجموعا درصد کمی از اعضای کتابخانه را شامل می‌شود
مسئولین کتابخانه ملی در مصاحبه‌های خود اعلام کرده اند که تعداد اندکی افراد از شیف شب استفاده می‌کنند اما این همه واقعیت نیست. آیین نامه عضویت کتابخانه، شیفت شب را محدود به دانشجویان دکتری، نخبگان و افراد دارای مقاله کرده است که مجموعا درصد کمی از اعضای کتابخانه را شامل می‌شود. اگر امکان استفاده از شیفت شب برای همه اعضا فراهم باشد قطعا سالن مطالعه در شیف شب با تعداد زیادی از اعضا فعال خواهد بود. لازم به ذکر است که افراد به دلیل تفاوت‌های ژنتیک و فیزیولوژیک، الگوهای زمانی مختلفی دارند و برخی افراد شب‌ها بازدهی ذهنی بالاتری دارند. به علاوه بسیاری افراد به دلیل شرایط کاری فقط در ساعاتی از شب امکان مطالعه دارند و برخی افراد هم به دلایلی نظیر امتحانات و ددلاین‌ها مجبور هستند برخی شب‌ها بیدار بمانند.
بهانه‌کردن هزینه‌ها هم منطقی نیست. شیف شب چندین سال است که برقرار است و فقط یک سالن به آن اختصاص داده شده است. مصرف انرژی و نیروی انسانی شیفت شب در مقابل مجموع هزینه‌های کتابخانه بسیار ناچیز است. اگر بحث هزینه‌ها مطرح است چرا این سازمان صرفه‌جویی در هزینه‌ها را از خود شروع نمی‌کند؟ در روزهایی که مالیات دادن هم الکترونیکی شده است، عضویت در کتابخانه ملی و تمدید کارت عضویت هنوزم به حضوری و دستی انجام می‌شود. بخش‌های مختلف این مجموعه نظیر تالار مطالعات زنان و ایران‌شناسی و نابینایان عملا هیچ مراجعه کننده‌ای ندارند و فضاهای مختلف آن بدون استفاده رها شده اند.
فراموش نکنیم که وظیفه دولت‌ها خدمات‌رسانی است و مردم انتظار دارند سطح و کیفیت خدمات هر روز ارتقا یابد. در امورات فرهنگی هم نگاه مالی و اقتصادی مطرح نیست. قطع کردن این خدمات به بهانه هزینه، یک پسرفت غیرقابل توجیه است.
نظر شما