گِل‌مالی خانه‌ها؛ آیین استقبال از نوروز در روستای فارسیان گلستان+ فیلم

به گزارش ایرنا، بافت خانه‌های روستای فارسیان از معماری منحصر به فرد پلکانی با مصالح کاهگلی، سنگ، چوب و خشت با دیوارهایی قطور در دل منطقه ییلاقی و کوهستان ساخته شده که حیاط هر خانه، سقف خانه دیگری است که با گذشت چند قرن هنوز هم پابرجاست و گردشگران داخلی و خارجی به آن سفر می‌کنند.

زنان و دختران روستای فارسیان از نیمه دوم اسفندماه سنت دیرینه گِل‌مالی منازل را آغاز می‌کنند تا در حلول سال جدید خانه‌های خود را تمیز کرده باشند.

برخلاف برخی مناطق شهری که از کارگران برای انجام رنگ آمیزی منازل استفاده می شود در این منطقه روستایی زنان و دختران با همکاری یکدیگر گِل‌مالی منازل را انجام می دهند.

این آیین بخشی از سنت روستای تاریخی فارسیان آزادشهر لست که پیشینه سکونت هزار ساله این منطقه گویای همزیستی مسالمت آمیز و جدایی‌ناپذیر مردمانش با طبیعت و تداوم چرخه طبیعی در این منطقه است.

با عبور از گندمزارهای سبز، مزرعه کلزاهای زرد، رودخانه خروشان، شکوفه های سفید درختان آلو جنگلی و کوهستان‌های جنگلی به خانه های گلی و پلکانی، درها و پنجره های چوبی آبی و کوچه های گِلی روستای فارسیان می رسیم.

معصومه محمودی یکی از زنان روستای فارسیان گفت: اولین بار کمتر از ۹ سال داشتم که گِل مالی منزل را به تنهایی انجام دادم که خاطره شیرینی برایم بود و هنوزم که یادم می آید لبخند می زنم.

وی افزود: تا الان که چند روز مانده به عید، سه خانه را گِل‌مالی کردم و تا رسیدن نوروز بخش عمده کار زنان فرسیانی، همین است.

یکی بانوی ۵۶ ساله روستای فارسیان هم در این ارتباط گفت: سنت گِل مالی از مادربزرگ های ما به نسل امروز رسیده. نزدیک عید به‌طور ویژه به خانه تکانی پرداخته و تمام درون و بیرون منزل خود را برای زیبایی بیشتر گِل مالی کرده تا سفید و زیبا شود.

معصومه گیلکی افزود: در آغاز اسفندماه کم کم گِل مالی منزلم را شروع کرده و دو روز به عید کارهای ما تمام می شود.

وی اظهار داشت: بیرون منزلم را می خواهم شروع به گِل مالی کنم ولی منتظرم باران بیاد بعد از آن انجام دهم چون باران گِل مالی را خراب می کند.

وی بیان کرد: از کشورها و شهرهای مختلفی برای دیدن خانه های گِلی ما سفر می کنند. دوست دارم وقتی امسال مسافران به این روستا سفر می کنند همه چیز آماده و تمیز باشد و با عشق و علاقه دوست دارم حتی دیوارهای کوچه و قسمت دختر نشین (مکانی که در قدیم دخترانی که برای آب به چشمه می رفتند در زمان استراحت در این مکان می نشستند) را هم گِل مالی کنم.

آمنه اسکندری یکی از بانوانی کهنسال که همه روستا به خوش زبانی و مهربانی ایشان را می شناسند می گوید: برای پیداکردن خاک مناسب گل‌مالی، نزدیک سه کیلومتر در دل کوه راه می‌رویم تا بهترین خاک را برای این کار تهیه کنیم.

وی افزود: کار سختی است باید مرتب بشوری و گِل کنی کمی هم با این سن و سال خسته می شوم.

وی بیان کرد: گِل مالی، خانه ها را به آرایش می آورد تمیز و خوب می شود و احساس زیبایی به صاحبخانه منتقل می شود.

رقیه گیلکی بانوی ۴۷ ساله روستا هم در این ارتباط گفت: گِل سفید را از کنار زمین های اطراف روستا تهیه کرده و برای زیبایی بیشتر هر ساله نزدیک عید همزمان با خانه تکانی گِل مالی منزل را هم انجام می دهیم و این سنتی است که سینه به سینه از گذشتگانم به ما رسیده است و امیدوارم آیندگان هم با این سنت آشنا شوند.

وی افزود: کوچه ها، دیوارها، پشت بام ها و تنورهای روستای فارسیان گِلی بوده و ما نزدیک عید همه جا را گِل می زنیم حتی تنورهای خانه ها هم باید گِل تازه زده شده باشد تا با خیال راحت سال را تحویل کنیم.

مارال محمودی یکی دیگر از بانوان این روستا گفت: سنم دیگر زیاد شده و امسال همسایه ها تمام گِل مالی منزلم را انجام دادند.

وی افزود: عید که می آید با این آیین می خواهیم تمام منازل تمیز شده و رنگ پاکیزگی بدهد از زمانی که یادم می آید کنار مادرم هر سال نزدیک عید گِل مالی می‌کردیم.

حلیمه محمودی یکی از مادربزرگانی که به سختی راه می‌رفت و در کوچه کنار یک در چوبی نشسته بود گفت: تا یادم می آید برای عید دیوار خانه ها را گِل می زدند و در این سال‌ها هم دختران و زنان روستا از ابتدای اسفند به تکاپو افتاده تا خود را مهیای میزبانی از عید کنند.

رضا پارسیان یکی از اهالی این روستا در گفت و گو با ایرنا گفت: یکی از رسومات روستای فارسیان «گِل مالی» یا «شولی کشیدن» یا همان «سوآما» یعنی گِل کشیدن توسط پارچه بوده که بیشتر بانوان و دختران روستا این آیین سنتی را اجرا می کنند.

وی افزود: تمام مراحل کاوش و تهیه خاک تا فراوری و استفاده روی دیوار توسط بانوان روستایی فارسیان به صورت سنتی هر ساله اجرا می شود.

وی اظهار داشت: دو نوع خاک، زرد و قرمز یا گِل رُس برای جداره های پایین و خاک سفید یا صابونی برای جداره های بالای منازل که در اطراف روستا و کوه های مجاور وجود داشته برای گِل مالی خانه های گِلی روستا استفاده می شود.

وی بیان کرد: در نزدیکی اعیاد و مراسم های مبارک همانند نوروز باستانی، ماه مبارک رمضان و عروسی از گِل مالی منازل استفاده شده که حالت تازگی بخشی به سازه دارد.

مدیر و موسس اولین خانه موزه روستایی استان گلستان در روستای فارسیان شهرستان آزادشهر همچنین گفت: گِل مالی جدا از زیبایی حسن هایی برای ساختمان داشته، خاک زرد را برای کف اتاق ها، نمای بیرونی و ۲۰ سانت جداره استفاده می کنند چرا که در مقابل رطوبت هوا اعضای آن خانواده را در امان نگه می دارد.

پارسیان افزود: دور پنجره ها و بالای جداره بعد از ۲۰ سانت تا زیر سقف چوبی منازل را گِل سفید می زنند که به خودی خود ابتدا امر کِدر دیده می شود ولی وقتی خشک شد سفیدی خاصی دارد.

وی بیان کرد: خانم ها ابتدا برای آزمایش گِل، آن را روی دست خود می‌کشند تا ببینند آن رنگ سفیدی لازم را که نیاز دارند دارد و پس از آن شروع به گِل مالی خانه های خود می کنند.

طاهره پارسیان یکی دیگر از اهالی روستا گفت: بانوان و دختران روستا با همکاری یکدیگر کوچه های آشتی کنان روستا را گِل مالی کرده و بوی عید را میهمان کوچه ها می کنند.

وی افزود: هر ساله بانوان و دختران پس از گِل مالی خانه های خود کوچه های آشتی کنان، محله دخترنشین، چوپان نشین و پیرنشین فارسیان را هم برای میزبانی بهتر از مسافران و گردشگران و نوید شادی و نشاط گِل مالی می کنند.

به گزارش ایرنا، روستای فارسیان یکی از روستاهای نمونه کشوری است که در شهرستان آزادشهر استان گلستان قرار دارد؛ این روستا شباهت های بسیار زیادی از نظر ساختاری و پلکانی بودن به روستای ماسوله داشته به همین خاطر به ماسوله گلستان هم معروف است.